Origami​—Ti Arte ti Panangkulpi iti Papel

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY JAPAN

PANUNOTEM ti maysa a papel a nagbalin a napintas ken kasla agpaypayso a tipor. Nakaukrad dagiti payakna, ket manipud iti nangayed a bagi daytoy a tumatayab, makitam ti atiddog ken nakuttong a tengngedna nga addaan iti nangayed nga ulo ken naisalsalumina a sippit. Nakaskasdaaw ta naaramid daytoy a tipor babaen iti namin-12 nga eksakto a panangkulpi iti papel.

Ti panangaramid iti nagadu a sukog babaen ti panangkulpi, panangukrad, ken panangpilko iti sangapiliego a papel ket maysa a kita ti arte dagiti Hapones. Naawagan dayta iti origami. Ti termino a mismo kaipapananna ti “nakulpi a papel.” Nupay saan a masinunuo dagiti nagtaudanna, mabalin a matunton ti nagtaudan ti origami idiay Japan iti kadaanan a tiempo idi a dagiti pormal a dokumento ket nakulpi iti naisangsangayan a wagas. Maipagarup a kabayatan ti panagturay  ti dinastia ni gobernador Tokugawa (1603-1867), napataud ti origami kas pagpalpaliwaan a mabalin a pakipasetan ti siasinoman. Idi a tiempo a naaramid dagiti baro a pamay-an ti panagkulpi. Nayallatiw daytoy nga arte iti nagsasaruno a kaputotan bayat a sinuruan dagiti nagannak ti annak ken appokoda. Adu a Hapones ti makalagip nga idi ubbingda pay, mulenglenganda ni nanangda a sisisigo a mangkulpi iti papel, ken mangaramid kadagiti nakaay-ayat a banag para kadakuada.

Depende kadagiti sukog a naaramid, adda dua a kangrunaan a klase ti origami. Maysa ti maawagan a tradisional nga origami, a pakairamanan ti panangaramid kadagiti papel a tipor, tukak, bilog, lobo, insekto, ken mulmula. Ti sabali pay ket ti managparnuay nga origami, a naiduma kadagiti tradisional a pamay-an a maus-usar iti adun a siglo. Dagiti dadakkel a dinosaur, komplikado nga insekto, ken dadduma pay a narikut a disenio ti maaramid iti daytoy a kita ti origami.

Iti moderno a tiempo, adu a propesion, kas iti arkitektura, ti mangus-usar kadagiti prinsipio ti origami iti panagaramidda iti adu a kita ti makatulong a produkto. Ti origami ti us-usaren met dagiti adda iti tay-ak ti medisina kas nasamay nga ehersisio a pangpasaranta kadagiti natataengan ken baldado.

Panangaramid ti Bukodmo nga Origami

Kasanoka a makaaramid iti origami? Saan a narigat ti tradisional nga origami. Awan dagiti espesial nga alikamen wenno panagsanay a kasapulan​—agsiput ken agpaliiwka laeng. Siempre, kasapulam ti maitutop a papel ken dagiti pagannurotan iti panagkulpi. Siasinoman a naanus ken nalaing a mangkulpi iti papel ket makaaramid iti napintas a sukog.

Mabalinmo nga usaren ti aniaman a papel agraman ti periodiko, pampleta a mangyanunsio, wenno pagbalkut a papel nga addaan kadagiti dekorasion. Mabalinmo a pilien ti kadakkel, kabassit, kalidad, ken kolor ti papel sigun iti kayatmo nga aramiden. Ngem no kayatmo ti agaramid iti nakapimpintas, masapul a piliem a naimbag ti kolor ti papel. Ti kinapintas ti aramidem ket saan laeng nga agpannuray iti panagkulpim iti papel no di ket iti kita ti papel nga usarem. Nasayaat ti agusar iti papel a nairanta a pagaramid iti origami. Mabalin a kayatmo pay ketdi nga usaren ti washi, ti aramid-ima a papel dagiti Hapones. *

Nasken nga agusarka iti kuadrado unay a papel para iti kaaduan a sukog. Makitam a talaga a kuadrado ti papel no kulpiem a trianggulo babaen ti panagkakamangmo kadagiti agbatog a suli. No agpapada ti rukod ti amin nga igidna, husto ngarud ti pannakaputed ti papel.

Tapno maaramid ti napintas a sukog, masapul a kulpiem ti papel nga apagisu ti panagkakamang dagiti igidna. Masapul met a nasedsed dagiti kulpi. No kulpiem ti papel tapno maaramid a trianggulo, iggamam ti dua a paarabis a sulina babaen ti tangan ken ti tammudom, sa kulpiem ti makimbaba a sulina babaen iti maysa pay nga imam. No kulpiem ti papel iti kagudua tapno agbalin a rektanggulo, siertuem nga agsabat a naimbag ti agsumbangir nga igidna, sa iggamam ti makinngato nga igid bayat a kulkulpiem ti makimbaba.

Iti dadduma a sukog ti origami, masapul a makulpi ti papel sa maukrad, isu a medio makunes tapno maisagana ti sumaganad a pamay-an. Ti papel ket matiritir no dadduma, makarenken, malukot, mapirit, marenren, mapaglobo, maibaliktad​—tapno masukog iti nadumaduma a kita.

Ti origami ket mabalin a maaramid iti sadinoman ken iti aniaman nga oras. No nasursuromon daytoy nga arte, papel laengen ti kasapulam. Babaen laeng ti panangusarmo kadagiti ramaymo, makaaramidka iti nadumaduma a kita ti tradisional a sukog wenno makaaramidka pay ketdi kadagiti baro a sukog. Namnamaem a medio maupayka no sursuruem ti agaramid iti origami manipud kadagiti drowing iti tsart. Ngem no naiparna nga adda am-ammom a makaammo iti origami, gundawayam a sursuruen daytoy nga arte ti panangkulpi iti papel.

[Footnote]