Umad-adu ti Maipasngay Babaen iti Tulong ti Laboratorio

Idi Hulio 25, 1978, napasamak ti karkarna a panagpasngay idiay Oldham, England, idi naipasngay ti maladaga a babai nga agnagan iti Louise Joy Brown. Ni Louise ti kaunaan pay laeng a maladaga a nayinaw babaen iti tulong ti laboratorio.

SIAM a bulan sakbayna, nayinaw ni Louise iti laboratorio babaen iti pamay-an a maawagan iti pertilisasion a maaramid iti laboratorio wenno in vitro fertilization (iti Ingles). Iti daytoy a pamay-an, naala ti maysa nga itlog ni nanangna sa naitipon iti maysa a semilia a naikabil iti naisangsangayan a sarming a pagkargaan nga addaan iti espesial a pluido. Dua ket kagudua nga aldaw kalpasanna, idi nagbingayen ti itlog a nagbalin a walo a mikroskopiko a selula, daytoy sangkabassit a tipkel dagiti agbingbingay a selula ti naikabil iti matris ni nanangna tapno normal a dumakkel sadiay. Ti pannakaipasngay ni Louise ti nangirugi iti nagpateg nga irarang-ay iti baro a remedio iti kinalupes.

Ti teknolohia a nangirugi iti pertilisasion a maaramid iti laboratorio ti nangiparegta iti itataud ti nagduduma a kita ti adelantado a remedio ti kinalupes. Usigem ti sumagmamano a pagarigan. Idi 1984, adda babai idiay California, E.U.A., a nagpasngay iti maladaga a napataud babaen ti itlog nga indonar ti sabali a babai. Iti dayta met la a tawen, idiay Australia, naipasngay ti maysa a maladaga manipud iti elado a sikog. Idi 1994, adda agtawen iti 62 a baket idiay Italia a nagpasngay, a nakausaran dagiti naidonar nga itlog ken ti semilia ni lakayna.

Agtultuloy nga Irarang-ay

Ita, nasurok a 25 a tawen kalpasan ti pannakaipasngay ni Louise Joy Brown, addaanen dagiti managsukisok iti adu nga agas ken moderno a pamay-an a namimpinsan a nangbalbaliw iti remedio ti kinalupes. (Kitaem dagiti kahon a “Dadduma a Remedio ti Kinalupes” ken “Ania Dagiti Peggad?”) Dagita nga irarang-ay ti nakaigapuan ti nakaskasdaaw nga iyaadu dagiti naipasngay babaen iti tulong ti laboratorio. Kas pagarigan, idi 1999, nasurok a 30,000 ti naipasngay idiay Estados Unidos laeng gapu iti dayta a teknolohia. Iti dadduma a pagilian iti Scandinavia, 2 agingga iti 3 iti kada 100 a maipasngay iti kada tawen ti nayinaw babaen iti kasta a pamay-an. Iti intero a lubong, agarup 100,000 ti maipasngay iti kada tawen gapu iti pertilisasion a  maaramid iti laboratorio. Napattapattan nga agarup sangamilion kadagita ti naipasngay babaen iti kasta a pamay-an sipud idi 1978.

Ti teknolohia a panagpasngay babaen iti tulong ti laboratorio ti kangrunaan a maus-usar kadagiti nabaknang a pagilian. Rinibu a doliar ti magasto iti kada remedio, a kadawyan a saan a bayadan dagiti insurance ti gobierno, insurance a bayadan ti amo ti dadduma a paset wenno ti intero a gatad, ken dagiti pribado nga insurance ti pasiente a mismo. Kuna ti magasin a Time a “ti maysa a babai nga agtawen iti 45 a namimpiton a nakapadas iti pertilisasion a maaramid iti laboratorio ti mabalin a makagasto iti $100,000.” Nupay kasta, ti panagpasngay babaen iti tulong ti laboratorio ti mangted iti namnama kadagiti lupes nga agassawa a ti laeng panagampon ti pamay-an tapno maaddaanda iti annak. Ita, addan nadumaduma a pamay-an a mangsolbar iti adu a pakaigapuan ti kinalupes ti babai ken lalaki. *

Apay a Nakalatlatak?

Ti moderno nga estilo ti panagbiag ti maysa a rason iti kinalatak ti panagpasngay babaen iti tulong ti laboratorio. Kuna ti report nga impablaak ti American Society for Reproductive Medicine: “Bimmaket dagiti promedio nga agpasngay iti napalabas a tallo a dekada bayat nga itultuloy dagiti babbai ti manggun-od iti nangato nga adal ken karera isu a  maitantan ti pannakiasawada. Kagiddan dayta, adu a babbai a naipasngay bayat dagiti tawen nga adu ti maipaspasngay kalpasan ti maikadua a gubat sangalubongan (1946-1964) ti dandanin makadanon iti edad a didan mabalin ti agpasngay, isu nga ad-adu a babbai iti daytoy a grupo ti agsapsapul iti tulong a mangsolbar iti kinalupes.”

Mabalin a saan a maamiris ti dadduma a babbai a mabiit a lumbes ti kinabungada no bumakbaketda. Sigun iti U.S. Centers for Disease Control and Prevention, inton agtawen ti babai iti 42, bassiten ti gundawayna a maaddaan iti anak babaen iti bukodna nga itlog. No kasta, dagiti naidonar nga itlog ti masansan nga usaren dagiti nataenganen a babbai a mangusar iti teknolohia ti panagpasngay babaen iti tulong ti laboratorio.

Iti baro a pamay-an, dadduma a lupes nga agassawa ti “mangusar” iti sikog a sobra ti sabali nga agassawa a nagparemedio iti kinalupesda. Mapattapatta nga idiay Estados Unidos laeng, adda agarup 200,000 a maiduldulin nga elado a sikog. Nabiit pay nga impalgak ti maysa a padamag ti CBS: “Iti adun a tawen, saan a maipadpadamag ti maar-aramid a panagidonar iti sikog.”

Di pakasdaawan a timmaud ti adu nga isyu maipapan iti panangparang-ay iti pamay-an a panagpasngay babaen iti tulong ti laboratorio. Ania ti umiso a kababalin ken moral a takder iti kastoy a kita ti panagpasngay? Ania ti panangmatmat ti Biblia iti daytoy a banag? Dagitoy ken ti dadduma pay a saludsod ket masungbatan iti sumaganad nga artikulo.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 4]

DADDUMA A REMEDIO TI KINALUPES

AI (ARTIFICIAL INSEMINATION). Daytoy ti saan a kadawyan a pamay-an ti panangikabil iti semilia iti matris ti babai. Ti AI ti masansan a mapadas sakbay ti dadduma a pamay-an.

GIFT (GAMETE INTRAFALLOPIAN TRANSFER). Daytoy ti pamay-an a ramanenna ti panangikkat kadagiti itlog iti obario ti babai, panangitipon kadagitoy iti semilia ti lalaki, ken panangusar iti instrumento a maawagan iti laparoscope (maysa nga instrumento a pangsukimat iti abut a pangiserkan iti di pertilisado nga itlog ken semilia) tapno maikabil dagiti di pertilisado nga itlog ken semilia iti Fallopian tube ti babai babaen iti bassit nga iwa iti tianna.

ICSI (INTRACYTOPLASMIC SPERM INJECTION). (Makita a dakdakkel iti kannigid) Ti pamay-an tapno maitudok ti maysa a semilia iti mismo nga itlog.

IVF (IN VITRO FERTILIZATION). Maysa a pamay-an a pakairamanan ti panangikkat kadagiti itlog iti obario ti babai sa mapertilisado iti laboratorio. Kalpasanna, mayakar dagiti sikog iti matris babaen iti cervix wenno lengnges ti matrisna.

ZIFT (ZYGOTE INTRAFALLOPIAN TRANSFER). Maysa a pamay-an a panangala kadagiti itlog manipud iti obario ti babai ken mapertilisado iti laboratorio. Kalpasanna, ti pertilisado nga itlog ket maikabil iti Fallopian tube babaen iti bassit nga iwa iti tianna.

[Credit Lines]

Naibatay ti impormasion iti Reproductive Health Information Source, U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

Impaay ti University of Utah Andrology and IVF Laboratories

[Kahon/Ladawan iti panid 5]

ANIA DAGITI PEGGAD?

PANAGKAMALI TI TAO. Kadagiti klinika a mangiremedio iti kinalupes idiay Estados Unidos, ti Netherlands, ken Great Britain, nagkamalida iti semilia wenno sikog a naiserrekda iti matris ti ina a di makinkukua iti dayta. Iti maysa a kaso, maysa nga agassawa ti naaddaan iti singin a sabali ti pulida, ket iti sabali pay a kaso, adda babai a nagpasngay iti singin a nagduma ti pulida.

ADU NGA IYANAK. Impakita dagiti panagadal a ti adu a mayanak​—a resulta ti adu a sikog a maiserrek iti matris​—pakaruenna ti posibilidad a maipasngay ti maladaga a kurang ti bulanna, nalag-an ti timbangna, matay a mayanak, ken maaddaan iti agpaut a depekto.

MAIPASNGAY NGA ADDAAN DEPEKTO. Sigun iti maysa a panagadal, dagiti annak a mayinaw babaen iti panangusar iti itlog a mapertilisado iti laboratorio dakkel ti posibilidad a maipasngayda nga addaan iti depekto, kas iti sakit ti puso wenno bato, abut a ngadas, ken limnek nga ukel-ukel.

SALUN-AT TI INA. Dagiti inna ket ad-adda nga agpeggad kadagiti komplikasion no agtomarda kadagiti agas a mangbalanse iti hormone wenno kumapuy ti salun-atda gapu iti adu nga isikogda.