Pananglapped iti Sobra a Kinalukmeg​—Adda Kadi Pagimbaganna?

PINAGSALUDSODAN ti Agriingkayo! ti sumagmamano a nangikagumaan a nagpakuttong. Adda kadi pagimbagan ti inaramidda? Ania ti isingasingda iti dadduma nga apektado iti daytoy nga epidemia?

▪ Damagentayo ni Mike nga agtawen iti 46, innem a pie ti katayagna ken 130 a kilo ti timbangna itan. Ti kadagsenan idi a timbangna ket 157 a kilo.

Mike: “Nalukmegakon uray pay idi ubingak. Talaga a pulimi​—nalukmeg ni manongko ken amin a manang ken adingko. Ugalimi nga ibusen ti amin a nagyan ti platomi, uray no nakaad-adu. Apay a binalbaliwak ti pannanganko? Imbaga ti doktor kaniak a mabalin nga agdiabetesak! Talaga a nagamakak idi pampanunotek nga agusarakton iti insulin iti inggat’ tungpal biagko. Adu met ti makadangran a kolesterolko isu a masapul nga agtomarak iti agas.

“Masansan a nakatugawak laeng iti trabahok, ket kasta pay laeng agingga ita. Isu a tapno mairemedio, adda regular nga eskediulko nga agehersisio, a pakairamanan ti kaguduat’ oras a panagusarko iti treadmill iti di kumurang a mamitlo iti makalawas. Nasken met nga ilistak ti amin a kanek iti kada aldaw. Gapu ta ammok a linawas a sukimaten ti dietitian ti listaan, nakatulong dayta kaniak nga agteppel. Napanunotko, ‘No dimo kanen, din masapul nga ilistam!’

“Nagbanaganna, 28 a kilo ti naikkat iti napalabas a 15 a bulan, nupay masapul nga adu-adu pay ti ikkatek, ta kayatko a bumaba ti timbangko agingga iti 102 a kilo. Tapno maragpatko daytoy, saanakon a mangmangan kadagiti pangmerienda, potato chips, ken nayurno a karne. Iti nabiit pay a bulbulan, ad-adun ti kanek a salad ken nateng ngem idi!

“Maysa pay a makagapu iti panagpakuttongko ket kas maysa a tsuper ti trak, masapul nga agpadoktorak iti kada tawen tapno mapabarok ti lisensiak. Mabalin a diak mapabaron no agdiabetesak. Ita, nagbalbaliwen ti bambanag.  Saanen a masapul nga agtomarak iti agas tapno makontrol ti kolesterolko. Nababan ti presionko, ket manmanon nga agtomarak iti agas. Nagangganaygayakon, ken saanen a nakaro ti panagsakit ti bukotko. Saanak metten a maibilang a sobra ti kinalukmegna!”

Agriingkayo!: “Iti panagpakuttong, makatulong kadi ti asawa a babai?”

Mike: “No agpakpakuttongka, masapul nga adda mangparegta kenka. Idi, pagarup ni baketko nga ipatpategnak no kanayon a bussogennak. Ngem ita, tultulongannakon a mangkontrol iti kaadu ti kanek. Masapul nga agteppelak, ta nalakaak a lumukmeg ket diak mapupuotan a lumuklukmegak manen.”

▪ Usigem ti sabali a lalaki nga agnagan iti Mike, a taga Kansas, E.U.A. Isut’ agtawen iti 43 ket lima a pie ken walo a pulgada ti katayagna. Dinamagmi ti kangatuan a timbangna ken ti nakaigapuan dagiti parikutna gapu iti kinalukmegna.

Mike: “Ti kangatuan idi a timbangko ket 135 a kilo. Kanayon mabannogak ken saanak a naganaygay a mangaramid iti aniaman. Diak makaturog gapu ta maangsanak. Isu a nagpadoktorak, ket naduktalanna a ti sakit nga obstructive sleep apnea * ti maysa kadagiti makagapu iti panaglukmegko. Nakitana met nga adda alta presionko.”

Agriingkayo!: “Ania ti solusion iti parikutmo?”

Mike: “Nangireseta ti doktor iti aparato a mangsuplay iti kanayon nga angin iti aangsak bayat a matmaturogak. Iti kasta, saan nga agserra ti karabukobko ken makaangesak iti normal. Kas resultana, nagangganaygayak iti aldaw ken kimmuttongak. Mamitlo met iti kada lawas nga agusarak iti treadmill. Nagdietaak, a kaipapananna nga ibasbassitko ti kanek ken diak naynayonanen dayta. Naikkatko ti 20 a kilo iti nasurok la bassit a makatawen, ngem masapul nga ikkatek pay ti 20 a kilo. Nabannayat, ngem ammok a kabaelak.”

Agriingkayo!: “Ania pay dagiti mangparegta kenka nga agpakuttong?”

Mike: “Masairak no mangngegko a lalaisenda ti langak. Masansan a pagarupen dagiti tattao a sadutak. Dida ammo nga adu ti pakaigapuan ti sobra a kinalukmeg. Patiek a ti natawidko ti maysa a makagapu iti sobra a kinalukmegko. Ngamin, sobra ti kinalukmeg ti kaaduan iti pamiliak.

“Nupay kasta, bigbigek a tapno kumuttongak, masapul nga aktiboak ken kontrolek ti kanek.”

▪ Pinagsaludsodan met ti Agriingkayo! ni Wayne nga agtawen iti 38 a taga Oregon. Idi agtawen iti 31, ti timbangna ket 112 a kilo.

Wayne: “Masansan a nakatugawak laeng iti trabahok ket saanak nga agehersisio. Idi nagpadoktorak, nakigtotak ta adda gayam alta presionko ken mabalin nga agsakit ti pusok. Imbaonnak iti maysa a dietitian. Nainget a pinagehersisionak ken imbilinna a kontrolek ti kanek. Rinugiak ti inaldaw nga awan  sardengna a pannagna iti 5 a kilometro, ken agriingak a nasapa iti kada aldaw tapno agehersisio. Masapul nga agsursuroak manen iti maitutop a pannangan ken iyiinum. Diak metten mangmangan iti naimas ngem di nasustansia ken kinissayak ti tinapay a kanek ken soda nga inumek. Sinukatak dagitoy iti ad-adu a prutas ken nateng. Itan 80 a kilo laengen ti timbangko!”

Agriingkayo!: “Ania dagiti pagimbagan a nadlawmo?”

Wayne: “Mariknak a nasalsalun-atak ken talaga a nasarsarantaak manen. Idi, kasla saanak a nasaranta ken awan gaganaygayak. Maysa pay, diak agtomtomaren iti agas para iti alta presion. Mabalinko metten ti makipinnerreng kadagiti tattao, ta ammok a didan ibaga a sobra ti kinalukmegko.”

▪ Innem a pie ken lima a pulgada ti katayag ni Charles (saan a pudno a naganna). Ti kangatuan idi a timbangna ket 168 a kilo.

Charles: “Adda idi nakaro a sakitko, ket kumarkaro dayta. Diak makauli iti agdan. Awan idi ti gaganaygayak a mangiringpas kadagiti trabahok. Masansan a nakatugawak laeng iti trabahok, ket karaman iti trabahok ti panagsukisok ken adu nga annongen. Ammok a masapul nga agpakuttongak, nangruna kalpasan ti panagpadoktorko. Pinakdaarannak a mabalin a maistrokak. Ammokon no ania ti mapasamak. Dayta ti nangkombinsir kaniak a masapul nga agpakuttongak. Nainget nga inaywanan ti doktorko ti ehersisiok iti treadmill, ken inikkannak met iti nainget a listaan dagiti kanek a taraon. Ita, kalpasan ti agarup makatawen, bimmaban ti timbangko iti 136 a kilo, ngem masapul nga ad-adu pay ti ikkatek. Dagiti nakitak a pagimbagan ti nakakombinsirak a makagunggona ti agpakuttong. Makauliakon iti agdan ken nagangganaygayakon.”

▪ Nadanon idi ni Marta a taga El Salvador ti timbang a 83 a kilo. Maibilang a sobra ti kinalukmegna iti katayagna a lima a pie ken lima a pulgada.

Marta: “Nagpadoktorak ket inyunay-unayna a masapul nga agpakuttongak. Pinatik ti imbagana. Imbaonnak iti nutrisionista tapno agpabalakad. Inlawlawag ti nutrisionista no apay a masapul a surotek dagiti isingasingna nga aramidek tapno sumalun-atak. Impakitana no kasano a limitarak ti kanek ken no kasano nga agteppelak iti kankanek. Idi damo, masapul a linawas nga agkonsultaak kenkuana; kalpasanna, binulan, tapno makitana no adda nagbalbaliwak. Agpada ti doktor ken ti nutrisionista a nangparegta kaniak iti nasayaat a panagprogresok. Idi agangay, naikkatko ti 12 a kilo ket tagtaginayonek ti timbang nga agarup 68 a kilo.”

Agriingkayo!: “Ti ngay panagehersisio ken panagtomar ti agas?”

Marta: “Awan ti problema iti kolesterolko, isu nga awan ti masapul a tomarek. Ngem rinugiak ti masansan a pannagna iti napartak iti kada aldaw.”

Agriingkayo!: “Ania ti aramidem no sumarungkarka kadagiti gagayyemmo ket ipapilitda a kaaduem ti kanem?”

Marta: “Ibagak laeng kadakuada a ‘kayat ti doktorko a surotek ti panagdietak gapu iti salun-atko,’ isu a masansan a didakon piliten.”

Isu a no nalukmegka wenno sobra ti kinalukmegmo, ania ti aramidem? Agpayso ti nabayagen a pagkukuna, “No adda pakinakem, adda pamuspusan.” Determinadoka kadi ken napigsa ti pakinakemmo a mangaramid iti dayta? Kas nalukmeg nga ubing ken nataengan, ania ti ikeddengmo? Agpakuttongka wenno paababaem ti kapaut ti biagmo? Pagbalinem nga aktibo ti estilo ti panagbiagmo, ket mapnekka iti gapuanam​—uray kadagiti babassit a banag, kas iti basbassit a rukod ti kawesmo!

[Footnote]

[Kahon iti panid 11]

Ti kadi liposuction ti solusion para kenka?

Ania ti liposuction? Kastoy ti panangdepinar ti maysa a diksionario: “Gagangay nga operasion a pagpapintas a mangikkat iti sobra a taba manipud iti espesipiko a paset ti bagi, kas iti luppo wenno tian, babaen iti panangsusop. Maawagan met a suction lipectomy.” (American Heritage Dictionary) Ngem dayta kadi ti remedio iti sobra a kinalukmeg?

Kuna ti Mayo Clinic on Healthy Weight a ti liposuction ket maysa nga operasion a pagpapintas. Saan a pagpakuttong dayta. Masusop dagiti selula ti taba iti bagi babaen iti naingpis a tubo a maitudok iti kudil. Sumagmamano a kilo ti maikkat iti maminsan a sesion. Nupay kasta, “ti operasion ket saan a remedio ti sobra a kinalukmeg.” Natalged kadi dayta? “Dagiti tattao nga addaan iti sakit a mainaig iti kinalukmeg, agraman dagiti diabetiko ken addaan sakit ti puso, kumaro ti peggad nga agsagabada kadagiti komplikasion manipud iti liposuction.”