Panangpennek iti Nasged a Tarigagaytayo a Makigayyem

“TI KINALIDAY ket saan a sakit,” kuna ti libro nga In Search of Intimacy. “Ti kinaliday ket makapasalun-at a tarigagay . . . , kadawyan a pagilasinan a masapultayo ti kadua.” No kasano a ti bisin tignayennatayo a mangan iti nasustansia, ti pannakarikna iti liday tignayennatayo koma nga agsapul iti naimbag a gagayyem.

Ngem kas kinuna ti agtutubo a babai idiay Francia a ni Yaël, “dadduma a tattao saanda a pulos a makilangen iti sabsabali.” Ngem ti panagputputongtayo, aniaman ti makagapu, ket saan a solusion kadagiti parikuttayo ken ad-adda a paglidayennatayo. Kinuna ti maysa a proverbio ti Biblia: “Ti maysa a mangiputputong iti bagina sapulennanto ti kabukbukodanna nga iniimut a tarigagay; maibusor iti isuamin a praktikal a kinasirib isu umalsanto.” (Proverbio 18:1) Isu a rumbeng a bigbigentayo nga umuna a kasapulantay ti makigayyem ket kalpasanna, masapul nga ikeddengtayo ti aramidentayo.

Iyaplikarmo Dagiti Praktikal a Pamay-an iti Pannakigayyem

Imbes nga ay-ayem ti bagim wenno apalam dagiti kasla ad-adu wenno addaan iti naim-imbag a gagayyem, apay a dimo patanoren ti positibo a kababalin, kas iti inaramid ni Manuela, a taga Italia? Kinunana: “Kas maysa a tin-edyer, mariknak idi a maipupueraak. Tapno mapagballigiak daytoy, pinaliiwko dagiti addaan iti naimbag a gagayyem. Kalpasanna, inkagumaak a tinulad dagiti naimbag a kualidadda, tapno ad-adda a makaay-ayoak.”

Ti panangaywan iti bagim ken iti isipmo ti maysa a nasayaat a pamay-an. Makatulong ti makapasalun-at a taraon, umdas nga inana, ken maitutop nga ehersisio tapno napintaska ken nasayaat ti riknam. No nadalimanek, nadalus, ken naurnos ti panaglanglangam, saandaka laeng a pagay-ayat a kadua no di ket naun-uneg pay ti panagraemmo iti bagim. Nupay kasta, saanka koma a maseknan unay iti langam. “Saan a masapul nga agkaweska kadagiti uso tapno maaddaanka iti pudno a gagayyem,” kinuna ni Gaëlle, a taga Francia. “Ti makin-uneg a kinatao ti birbiroken dagiti naimbag ken mararaem a tattao.”

Ngamin, ti panunot ken riknatayo apektaranda ti panagsasao ken langatayo. Managtalek kadi ti panangmatmatmo iti biag? Daytoy ti makatulong tapno agbalin a naragsak ti rupam. Makaatrakar unay ti napudno nga isem. Kinuna ti eksperto iti tigtignay a ni Roger E. Axtell a “sapasap dayta” ken “manmano a mapagduaduaan.” * Nayonam pay dayta iti kinamanagpakatawa, ket gagangayton a kayat dagiti tattao ti makigayyem kenka.

Laglagipem a dagita a naimbag a kualidad ket  agtaud iti makin-uneg a kinataom. Isu a kanayon a punuem ti isip ken pusom kadagiti naimbag ken positibo a kapanunotan ken rikna. Agbasaka kadagiti makapainteres ken napapateg a suheto​—agdama a paspasamak, nadumaduma a kultura, makapainteres a bambanag iti nakaparsuaan. Dumngegka iti makaparagsak a musika. Ngem saanka nga agbuya laeng iti telebision, sine, ken agbasa kadagiti nobela a mamagbalin kenka a managarapaap. Masansan a saan nga agpayso dagiti maipabpabuya iti iskrin, saan a pudno a pannakigayyem, no di ket arapaap laeng ti maysa a tao.

Agbalinka a Napudno ken Napasnek!

Malagip ni Zuleica, nga agnanaed idiay Italia: “Idi ubingak pay, managbabainak, isu a marigatanak a makigayyem. Ngem ammok a tapno maaddaantayo iti gagayyem, datayo ti umuna a makigayyem, iyam-ammotayo ti bagitayo, ket am-ammuentayo ti sabsabali.” Wen, tapno maaddaantayo iti pudno a gagayyem, masapul a napudno ti panagsaotayo iti sabsabali​—ipakaammotayo ti agpayso a kinataotayo. Ti kasta a pannakisarita ken panangipakaammo iti rikna ken panunottayo ket napatpateg nga amang iti pudno a pannakigayyem ngem iti kinapintas wenno kinaguapo ken karisma. “Dagiti tattao a nasinged ken napaut ti pannakigayyemda ket mabalin a managbabain, mannakilangen, ubbing, nataengan, saan a naparato, nalaing, simple ti panaglanglangada, napintas wenno guapo; ngem ti maysa a kalidad a kanayon a pagpapadaanda amin ket sipupudno nga ibagada ti pampanunoten ken marikriknada,” kinuna ti mamalbalakad a ni Dr. Alan Loy McGinnis. “Ipalubosda a makitam ti adda iti pusoda.”

Di kayat a sawen daytoy nga ipalgakmo ti amin a palimedmo kadagiti dimo kapasigan, no di ket kaipapananna nga in-inut ken piliem laeng ti pagibagaam kadagiti pudno a pampanunotem ken marikriknam. Kuna ni Michela a taga Italia: “Idi damo, diak ibagbaga ti riknak. Masapul nga agbalbaliwak ket pinadasko nga ad-adda nga impakaammo ti riknak tapno maawatan dagiti gagayyemko ken agbalinda a nasingsinged kaniak.”

Ngem nupay gagangay a mannakilangenka, kaskasdi a kasapulan ti tiempo ken addaankay iti agpapada a kapadasan tapno tumanor ti panagtalekyo nga aggagayyem. Kabayatanna, dikay unay madanagan no ania ti mabalin a kunaen ti dadduma kadakayo. Idiay Italia, malagip ni Elisa: “Ti parikutko ket kada adda kayatko nga ibaga, maamakak dila ket ta di umiso ti maibagak. Kalpasanna napanunotko, ‘No talaga a gayyemdak, maawatandak.’ Isu a no agkamaliak, katawaak laengen ti bagik. Intono kuan, agkakatawakami aminen.”

No kasta, dika agdanag! Ipakitam ti naturalmo ta awan ti maitulong ti panaginkukunam. “Nasaysayaat ken napimpintaska no natural ti panagtignaymo,” insurat ti mamalbalakad iti pamilia a ni F. Alexander Magoun. Dagiti talaga a naragsak a tattao di masapul nga aginkukunada wenno ikagumaanda nga allukoyen ti sabsabali. Masagraptay laeng ti pudno a pannakigayyem no napudnotayo. Bay-antayo met ti sabsabali nga agtignay a natural. Dagiti naragsak a tattao awatenda ti pudno a kasasaad ti sabsabali ket saanda a marurod kadagiti babassit a pagkapuyanda. Saanda a marikna a masapul a balbaliwanda ti gagayyemda tapno maitunos iti pampanunotenda. Ikagumaam ti agbalin a naragsak ken saan a manangbabalaw.

Tapno Maaddaanka iti Gayyem, Makigayyemka

Adda pay napatpateg​—daydiay kapatgan. Dandani 2,000 a tawen ti napalabasen, impakita ni  Jesus a ti ayat a di agimbubukodan ti tulbek ti balligi iti amin a relasion ti tao. Insurona: “Kas iti kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, isu met laeng ti aramidenyo kadakuada.” (Lucas 6:31) Daytoy a pannursuro ket nagdinamag kas ti Nabalitokan a Bilin. Wen, ti kakaisuna a pamay-an tapno maaddaanka iti pudno a gagayyem ket dika agbalin nga agimbubukodan no di ket naparabur. Kayatna a sawen, tapno maaddaanka iti gayyem, agbalinka a maysa a gayyem. Tapno agballigika, masapul nga ipakitam ti pannakigayyemmo babaen ti panagserbim ken panangtedmo iti sabsabali imbes a sika ti maserbian wenno maikkan. Masapul a sisasaganatayo a mangipangpangruna kadagiti kasapulan ti gayyemtayo imbes a ti pagayatan ken pagimbagantayo.

Kuna ti naadaw itay a ni Manuela: “Kas iti imbaga ni Jesus, ti pudno a kinaragsak ket agtaud iti panangted. Naragsak ti immawat, ngem naragragsak pay daydiay nangted. Mabalintay ti mangted babaen iti basta napasnek a panangkomusta kadagiti gagayyemtayo, panangtarus kadagiti parikutda, ken ti panangikagumaantayo a tumulong uray no dida kidkiddawen.” Isu nga ipakitam a maseknanka iti sabsabali, uray kadagiti agdaman a gayyemmo. Pabilgem ti relasionyo. Dika gupden ti pannakigayyemmo gapu kadagiti di unay makapnek ken di napateg a banag. Rumbeng nga iwayaam iti tiempo ken panangasikaso dagiti gagayyemmo. Kastoy ti kinuna ni Ruben a taga Italia: “Napateg ti mangipaay iti tiempo tapno maaddaantayo iti gagayyem ken mataginayontayo ti pannakigayyemda. Umuna, masapul ti panawen tapno agbalintayo a naimbag a managimdeng. Mapasayaattayo amin ti panagimdeng ken panangipakitatayo iti pannakaseknan iti ibagbaga ti sabsabali no ditay sumampitaw no agsasaoda.”

Raemem ti Sabsabali

Ti panagrinnaem ti maysa pay a napateg a paset ti naragsak ken napaut a pannakigayyem. Ramanen daytoy ti panangipakita iti konsiderasion iti rikna ti sabsabali. Saan kadi a kayatmo a nataktika ken naannad ti gagayyemmo no naiduma ti kayat ken opinionda? Saan kadi a rumbeng a kasta met ti pannakilangenmo kadakuada?​—Roma 12:10.

Ti maysa pay a pamay-an a maipakitatayo ti panagraem ket saan koma a nalabes ti panangipategtay kadakuada nga uray la mariknada a konkontrolentayo ida. Ti pudno a pannakigayyem ket saan a managimon wenno agimbubukodan. Iti 1 Corinto 13:4, kuna ti Biblia: “Ti ayat saan a managimon.” Isu a saanmo a paritan dagiti gagayyemmo a maaddaan iti sabali a gagayyem. No ipeksada ti riknada iti sabsabali, saan koma nga agsakit ti nakemmo ket nalabit dimo pay kasarsarita idan. Palubosam dagiti gagayyemmo a makigayyem met iti sabsabali.

Amirisem met a masapul dagiti gagayyemmo ti kinapribado. Dagiti awanan ken addaan asawa masapulda ti tiempo nga agbukbukod. Nupay mannakigayyemka, masapul a natimbeng ken mannakaawatka ket dika busbosen ti napaut unay a tiempo a kadua ti gagayyemmo. Mamakdaar ti Biblia: “Pagbalinem a manmano ti kaadda ti sakam iti balay ti padam a tao, tapno  saan a mauma kenka.”​—Proverbio 25:17.

Dika Agbalin a Perpeksionista

Siempre, no agam-ammo dagiti tattao, ad-adda a maammuanda dagiti pagkapuyan ken paglaingan ti maysa ken maysa. Kaskasdi, saan koma a daytoy ti manglapped kadatayo a makigayyem. “Dadduma dakkel ti namnamaenda kadagiti gagayyemda,” kuna ni Pacôme, a taga Francia. “Kayatda a naimbag laeng ti ugali dagiti gagayyemda, ngem di mabalin a kasta.” Awan ti perpekto, ket awan kalintegantayo a mangnamnama iti dayta iti sabsabali. Namnamaentayo nga awatendatayo dagiti gagayyemtayo, nupay imperpektotayo ken palabsenda met koma dagiti pagkapuyantayo. Saan kadi a rumbeng a kasta met ti aramidentayo kadagiti pagkapuyan ti gagayyemtayo? Kastoy ti palagip ti autor a ni Dennis Prager: “Dagiti laeng taraken ti gagayyem a di agbiddut (kas pagarigan, dagidiay saan a pulos nga agreklamo, kanayon a nalailo, di agsakit ti nakemda, nasinged laeng kadatayo, ken didatay pulos upayen).” No ditay kayat a dagiti laeng taraken ti kasingedan a gayyemtayo, masapul nga ipangagtayo ti balakad ni Pedro nga ipalubostayo a “ti ayat abbonganna ti nakaad-adu a basol.”​—1 Pedro 4:8.

Naikuna a ti pannakigayyem ad-adda a paragsakennatayo ken kissayanna ti ladingittayo. Nupay kasta, ditay namnamaen a maipaay ti gagayyemtayo ti  amin a kasapulantayo wenno marisutda ti amin a parikuttayo. Agimbubukodan dayta a kapanunotan maipapan iti pannakigayyem.

Nasungdo a Gagayyem iti Nam-ay man ken Rigat

No adda gayyemtayo, ditay koma tagilag-anen ti pannakigayyemtayo kenkuana. No mabayag a saanda nga agkikita ken agiinnaddayoda, pampanunoten ken ikararagan dagiti aggagayyem ti maysa ken maysa. Agtultuloy latta ti panaggayyemda uray manmanoda nga agkita. Nangruna no panawen ti rigat wenno pakasapulan, nasken a tulongantayo ti gagayyemtayo. Kangrunaanna, ditay panawan dagiti gagayyemtayo no adda parikutda. Mabalin a dayta ti tiempo a kasapulandatay unay. “Ti pudno a kadua agayat iti isuamin a tiempo, ken ti kabsat a mayanak no adda rigat.” (Proverbio 17:17) Ken no adda di pagkikinnaawatan dagiti pudno nga aggagayyem, dagus nga agkikinnapia ken agpipinnakawanda. Dagiti pudno nga aggagayyem saanda a baybay-an dagiti gagayyemda gapu laeng ta sagpaminsan a dida agkikinnaawatan.

No di agimbubukodan ti motibom ken umadanika iti dadduma buyogen ti kinapositibo, maaddaanka iti gagayyem. Ngem napateg met ti kita dagiti gagayyemmo. Kasanoka a makapili iti naimbag a gagayyem? Salaysayen ti sumaganad nga artikulo dayta a saludsod.

[Footnote]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 6, 7]

Mabalin Aya nga “Aggayyem Laeng” Dagiti Lallaki ken Babbai?

Mabalin aya nga aggayyem dagiti lallaki ken babbai a di agassawa? Depende dayta iti kaipapanan kadatayo ti sao a “gayyem.” Ni Jesus ket nasinged a gayyem da Maria ken Marta iti Betania​—nga agpadpada a babbalasang. (Juan 11:1, 5) Ni apostol Pablo ket gayyem ti agassawa a da Priscila ken Aquila. (Aramid 18:2, 3) Masiguradotayo a naimpusuan ti panangipategda iti maysa ken maysa. Ditay met namnamaen a pinalubosan da Jesus ken Pablo a nagbalin a romantiko dagitoy a panaggagayyem.

Pinagbalin ti moderno a kagimongan a nasingsinged itan ngem idi ti panagkakadua dagiti lallaki ken babbai iti trabaho, isu a nasken a maammuan nga agpadpada dagiti lallaki ken babbai no kasano ti maaddaan iti maitutop a pannakigayyem. Magunggonaan met dagiti agassawa manipud iti pannakigayyemda iti dadduma pay a pagassawaan ken kadagiti awanan asawa.

“Ngem talaga a narigat a pagdumaen ti romantiko, seksual ken nainggayyeman a rikna,” impakdaar ti magasin a Psychology Today. “Kinapudnona, kanayon a posible ti kellaat a panagginnusto ti maysa a lalaki ken babai nupay dida pinanggep dayta. Ti simple ken saan a romantiko nga arakup ket mabalin a dagus nga agbalin nga ad-adda a romantiko.”

Kadagiti agassawa, nakapatpateg ti panagbalinda a napudno ken praktikal. “Amin a kita ti kinasinged iti sabsabali mabalin a pagpeggadenna ti panagasawa,” insurat ti autor a ni Dennis Prager iti librona a Happiness Is a Serious Problem. “Saan laeng a ti pannakidenna ti maibilang a nasinged a relasion, ket adda kalintegan ti asawam a mangnamnama nga isu laeng ti kasingedan a gayyemmo kadagiti dimo kasekso.” Impatuldo ni Jesus a masapul a kontrolen ti maysa a tao ti pusona tapno mataginayon ti moral a kinasin-awna. (Mateo 5:28) No kasta, makigayyemka, ngem saluadam ti pusom ken siiinget a liklikam dagiti kasasaad nga agturong iti di umiso a panagpampanunot, rikrikna, wenno tigtignay kadagiti dimo kasekso.

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Nasaysayaat ti langam no aywanam ti bagim ken ti isipmo

[Ladawan iti panid 8]

Ti aggagayyem napudnoda iti maysa ken maysa