Makapapatay a Paktoria

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ALEMANIA

KUNA ti dadduma a ti Mittelwerk ti kadakkelan idi a paktoria iti uneg ti daga. Adda dayta iti Harz Mountains iti Alemania, agarup 260 a kilometro iti abagatan a laud ti Berlin. Sinakup dayta a paktoria ti 20 a kilometro a dadakkel nga usok a naaramid iti baba ti turod. Nanipud idi 1943 agingga iti 1945, rinibu a balud kadagiti kampo konsentrasion ti naadipen kadagitoy nga usok. Iti sidong dagiti nakabutbuteng a kasasaad, napilit dagiti balud nga agaramid kadagiti igam agpaay iti Gobierno dagiti Nazi.

Saan la nga ordinario nga igam ti inaramid dagiti adipen a trabahador. Ti paktoria ket nagaramid kadagiti missile a pagaammo kas V-1 ken ti V-2 a rocket. Naibiahe dagitoy manipud Mittelwerk agingga kadagiti pakaipatayabanda, nangruna idiay Francia ken iti Netherlands. Apaman a maipatayab, agtayab dagitoy a bukbukodda nga agturong kadagiti puntiriada idiay Belgium, Britania, ken Francia, a nagtinnagan ken nagbettakanda. Ninamnama pay ketdi dagiti Nazi a makaaramidda iti rocket a nakabilbileg a mangipatayab iti bomba a lumasat iti Taaw Atlantico agingga idiay New York. Idi agpatinggan ti maikadua a gubat sangalubongan, ginasgasut a V-1 ken V-2 a missile ti naipuntiria kadagiti siudad iti Europa. Nupay kasta, bassit laeng dagidiay no idilig kadagiti missile nga inaramiden ken ninamnaman dagiti Nazi nga usaren kadagiti kabusorda. Awan kadagidiay a missile ti nakadanon iti New York.

Nakalkaldaang a Nakaidumaan

Idi nalpasen ti gubat, adu kadagiti Aleman a sientista ken teknisian a nangdisenio kadagiti V-1 ken V-2 a missile ti pimmanaw iti Alemania. Ti kinalaingda nga agaramid iti rocket ket inusarda kadagiti pagilian a pagnanaedanda itan. Ni Wernher von Braun ti maysa kadagita a sientista ti rocket. Immakar idiay Estados Unidos, ket sadiay a timmulong a nagaramid iti rocket a Saturn a nangipan iti tao idiay bulan.

Ita, iti abay ti paktoria ti Mittelwerk, adda kampo konsentrasion nga ayan ti monumento ti 60,000 a naibalud idi sadiay. Adu kadagiti balud ti saan la a nagtrabaho kadagiti nalamiis ken naagneb nga usok no di ket sadiay metten ti nagnaedanda. Di ngarud pakasdaawan a sigun iti dadduma a pattapatta, agingga iti 20,000 a balud ti natay. Dagiti bumisita iti pakalaglagipan a museo mabalinda ti agpasiar kadagiti usok, a nakawara pay la kadagiti suelo dagiti piesa ti adu a rocket a nabaybay-an agarup 60 a tawenen ti napalabas. Ti magasin nga After the Battle dinakamatna ti nakalkaldaang a nakaidumaan dagiti missile iti Mittelwerk: “Ad-adu a biag ti nakeltay ti V1 ken V2 idi maar-aramid dagita ngem idi nausaren.”

[Ladawan iti panid 21]

1945 retrato a pakakitaan iti pannakailugan dagiti V-1 a rocket

[Credit Line]

Quelle: Dokumentationsstelle Mittelbau-Dora

[Ladawan iti panid 21]

Agpaspasiar dagiti sangaili kadagiti galeria, a nakawara pay la kadagiti suelo dagiti piesa ti adu a rocket