Ti Panagbiag Kadagiti Gilingan ti Czechia

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY CZECH REPUBLIC

SANGAGASUT a tawen ti napalabasen, agkallingag iti intero a Czechia ti aggigiddan a ranetret dagiti engranahe ti gilingan. Imbes a mangsinga iti talna, dayta nga uni ti kasla ad-adda a nangpapintas iti namarangmang a buya iti away ditoy Czech. Ti gilingan ti kapatgan a paset ti komunidad.

Kadagidi nga aldaw, gagangay a ti asawa ti para giling ti agaramid iti kalluto ken nabanglo a tinapay apaman a nagilingen ti arina. Mabalintay nga iladawan ti asawa ti para giling a mangidasdasar iti kalluto a tinapay iti nagdakkel a lamisaan. Nagbanglo la ketdin! Kalpasanna, adtoyen ni lakayna. Gapu ta naatipukpokan iti arina ti intero a bagina, nakaskasdaaw a kitaen! Ayabannan ti sangakabbalayanna tapno agmeriendada.

Ti Pakasaritaan Dagiti Gilingan

Ti panaggiling ket dandani kas kabayagen ti agrikultura a mismo. Iti kadaanan nga Israel, gagangay a trabaho iti balay ti panaggiling iti arina. Kaaduanna, babbai ti aggiling. Agus-usarda idi iti gilingan a pusiposen ti ima ken masansan a dua a babbai ti aggiling. Dinakamat met ti Biblia ti dadakkel a gilingan a bato a pusiposen dagiti animal.​—Marcos 9:42.

No mangngegmo ti sao a “gilingan,” mailadawanmo iti panunotmo ti molino ti angin. Ngem iti away dagiti Czech, nalatlatak dagiti gilingan a paandaren ti danum. Apay? Nabatad a patien dagiti taga Czechia a ti agay-ayus a danum ti kalakaan ken mapangnamnamaan a gubuayan ti enerhia tapno agandar ti gilingan.

Ditoy Czechia, kas iti dadduma pay a pagilian iti Makintengnga a Europa, naaramid ti dadakkel a sistema dagiti libtong, kanal, ken aribengbeng tapno makontrol ti panagayus ti danum nga agturong kadagiti gilingan. Naurnong ti danum kadagiti naaramid a libtong. Dagiti kanal ti nangyayus iti dayta kadagiti gilingan, idinto ta dagiti aribengbeng ti nangkontrol iti panagayusna. Awan pay 20 a metro ti kaatiddog ti dadduma a kanal, ngem dadduma ti at-atiddog pay ngem iti maysa a kilometro ken nangpaandar iti sumagmamano a gilingan a naisaad iti igid ti pagayusan.

Ti Para Giling ken Dagiti Katulonganna

Ditoy Czechia sangagasut a tawen ti napalabasen, agnanaed ti para giling ken ti intero a sangakabbalayanna iti paggilingan. Maymaysa nga atep ti pagnanaedan ti para giling ken ti siled a pakagilingan ti bukbukel ken addaan kadagiti nalagda a nakabite a diding. Ti para giling ket gagangay nga awagan dagiti umili kas ti “Apo.” Nalaka a mailasin gapu ta masansan a nakapantalon iti puraw sa nakalislis, nakatsinelas, ken nakakallugong iti lalat ti karnero.

 Tapno maaramidna ti trabahona, masapul a napigsa ti para giling​—panunotem ti amin a sinako nga arina a bagkaten ken ibaklayna iti intero a panagbiagna kas para giling! Mararaem a propesion ti trabaho ti para giling, a gagangay nga ipatawidna iti anakna a lalaki. Iti pagtaengan, masursuro ti anak ti trabahona, ngem nalabit makipagtrabaho met iti dadduma nga eksperto a para giling tapno lalo nga umadu ti kapadasanna.

Okupado ti intero a pamilia ti para giling gapu iti trabahona. Masansan a saan a magebgeban ti pamiliana ti trabaho, isu a nayonan ti para giling ti sangakabbalayanna. Agayab no kua kadagiti permanente ken di permanente a trabahador wenno dagiti nakasursuron. Aduan met iti kapadasan dagitoy a nakasursuron ket no katibuk ti trabaho, tumulongda iti nadumaduma a paggilingan tapno adda pagnaedan ken pagtaraonda.

Ti kangrunaan a para giling a mararaem ken nalaing a trabahador ti masansan a mangimaton iti gilingan. Tumulong kenkuana ti maysa nga agtutubo a lalaki a nagadal iti panaggiling ken nakaitalkan ti panangpaandar iti makinaria a paggiling. Ti kalidad ti napataud nga arina ti pangrukodan iti pannakaammo ken abilidad daytoy a katulongan. Maysa pay, addanto agsursuro wenno kattaldeng​—maysa a nalaing nga ubing a lalaki a mangpaliiw a naimbag kadagiti natataengan ken aduan kapadasanen a para giling. Awan ti maipalubos a mangsinga iti kattaldeng iti panagsursurona iti daytoy a trabaho.

Dagiti Gilingan a Bato

Ti Job a libro ti Biblia dinakamatna ti “makimbaba a bato ti gilingan.” (Job 41:24) Daytoy kadaanan a libro ti mangipasimudaag no kasano ti panagandar dagiti gilingan a bato. Masapul nga adda dua a bato​—ti makinngato ken ti makimbaba. Nakapirmi ti makimbaba a  bato, idinto ta agpusipos ti makinngato a bato tapno magiling ti binukel bayat a lumasat iti nagbaetan ti dua a bato.

Idi damo, dagiti gilingan a bato ket naaramid iti pamulinawen. Idi agangay, naaramid dagiti artipisial a gilingan a bato, a buklen ti naburak a bato sa napagdedekket babaen ti magnesium chloride. Maysa nga aduan kapadasan nga eksperto ti mangaramid kadagiti engranahe babaen kadagiti nakatangtangken a kayo. Narigat a trabaho ti panagaramid kadagiti engranahe, saan laeng a gapu iti komplikado a sukogna no di ket masapul a maisulluop a naimbag dagiti pannakangipenda. Ti pannakaurnos ti engranahe ti mangpapartak iti panagpusipos ti gilingan. Ti uni dagitoy nga engranahe ti makagapu a naisangsangayan dagiti gilingan.

Dagiti Para Giling iti Sarsarita Dagiti Czech

Nupay mapagpiaran ken mararaem ti dadduma a para giling, dadduma ti naagum ken naturay wenno saurenda dagiti kostumerda. Gapuna, dadduma a nailian a kanta ti mangsuron kadagiti para giling ken ti pamiliada, idinto ta iti dadduma, idaydayawda ida ken nadeskribir dagiti katulonganda kas makaay-ayo nga assawa a lallaki! Kaskasdi a dadduma a kanta ipalagipda dagiti layus​—ti masansan a namagpeggad unay iti para giling ken iti gilinganna, malaksid pay iti uram.

Medio nadumaduma dagiti pakasaritaan sigun iti rehion ken panawen ti pannakaputarda. Ta no saan, agpapada koma ti suhetoda iti intero a Czechia. Inwaras dayta ti para giling a nagdaliasat iti nadumaduma a lugar. Siempre, ninayonan wenno sinobraanda dagitoy a sarsarita. Isu nga agingga ita, adda pagsasao dagiti Czech a: “Nayestoria dagiti sarsarita ket ti danum pinaandarna ti gilingan,” a mangipasimudaag a maatap a nasobraan ti dadduma nga estoria wenno damag.

Dagiti Agdama a Gilingan

Iti panaglabas ti panawen, in-inut a nagsardengen ti trabaho ti para giling. Nagbalin a moderno dagiti gilingan ken dagiti gilingan a de motor ti naisukat kadagiti gilingan a paandaren ti danum. Aniaman ti pagbanaganna, adda sumagmamano a para giling nga agbibiag latta iti tradisional a wagas, ket dadduma a gilingan a paandaren ti danum ti nagtultuloy a nausar ditoy Czechia agingga idi kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Ngem idi tawen 1948, nagsardengen ti trabaho uray ti kagagetan a para giling. Iti dayta a tawen, dagiti gilingan nagbalindan a nailian a sanikua. Kaaduan a gilingan ti saanen a maus-usar isu a madaddadaelen dagitoy.

Saan a kas kadagiti gilingan a paandaren ti danum, dagiti pang-industria a gilingan ita dida matukay ti pampanunottayo a kas kadagiti gilingan iti napalabas. Dagiti kabaruan a makina ti mangar-aramid iti panaggiling, a masansan a kontrolen dagiti computer. Dagiti asero a pataladtad sinukatandan ti kaaduan a gilingan a bato. Nupay kasta, dagiti aglatlati a kadaananen a gilingan ti mangal-allukoy pay laeng kadagidiay maay-ayo iti natalna ken napintas nga aglawlaw agraman kadagiti turista a mayat a mangammo iti kultura ken historia ti Czechia.

Dadduma ita a paggilingan ti napagbalinen a lugar a pagpalpaliwaan gapu iti kinapintasda. Adu a sangaili iti Prague ti mangpaspasiar iti rueda ti gilingan idiay C̆ertovka, wenno “Devil’s Race,” a waig ti Vltava River. Saanen a maus-usar ti gilingan sadiay sipud pay idi 1938 kalpasan a nauram. Ngem tapno adda pakalaglagipan iti kultura, natarimaan idi 1995 ti dandani 7 a metro a ruedana a pagbomba iti danum a damo a naaramid nasurok nga 600 a tawenen ti napalabas. Agingga ita, maus-usar pay laeng dayta.

No pasiarentayo ti napapintas itan a gilingan, mabalintay nga iladawan iti panunottayo ti para giling a madama nga agtartrabaho maysa a siglo iti napalabasen. Mabalin a mangngegtayo ti panagtapliak ti danum bayat nga agpusipos ti rueda. Bayat nga umad-adayotayo, bumasbassit ti panagkitatayo iti gilingan. Ngem kaskasdi nga agkallingag dagiti rumanetret nga engranahe​—makaay-ayo nga uni a mabayagto a malaglagiptayo.

[Ladawan iti panid 22]

Gilingan a bato

[Dagiti Ladawan iti panid 22, 23]

1. Maysa a daan a manomano ti pannakapaandarna a triliadora

2. Maysa kadagiti paggilingan

3. Ti kangrunaan a tangbaw ti mangyakar iti bileg ti rueda a pagbomba iti danum kadagiti paggilingan

4. Ti dandani 7 a metro a rueda a pagbomba iti danum idiay C̆ertovka, a mangpapaandar idi iti gilingan

[Ladawan iti panid 24]

Ti rueda ti gilingan idiay C̆ertovka