Dagiti Urbon iti Kaniebian ti Magdalen Islands

I-PLAY

Dagiti Urbon iti Kaniebian ti Magdalen Islands

AGAR-ARUBOS dagiti luak bayat a mingmingmingak ti kasangsangok a burboran ken puraw a parsua. Natungpal met laengen ti arapaapko iti 20 a tawen. Diak impagarup nga addaak a mismo iti kaniebian a sumagmamano la a pulgada manipud iti rupa ti urbon a harp seal! Idi minatmatak dagiti nakangisngisit a matana, uray la a nagsiddukerak—saan a gapu ta makapaketter ti kalam-ekna no di ket gapu ta naragsakanak iti dayta a kapadasan. Diak kayat ti maikapis iti tunggal panagkirem, panaganges, wenno kellaat a panagkutikuti dagiti iming daytoy kasangsangok a bassit ken burboran a parsua.

Nagpasiar ti grupomi ket addakami iti 100 a kilometro a kaniebian iti tengnga ti Gulf of St. Lawrence, iti nagbaetan ti Newfoundland ken ti makintengnga a paset ti Canada. Nageroplanokami ken ni baketko a napan iti Magdalen Islands, nga asideg kadagiti pagpasngayan ti kadakkelan a pangen dagiti harp seal. Impanamnama dagiti giyami a saan a kabuteng dagiti urbon a seal dagiti natayengteng a maris kahel ken naimeng a kawesmi.

Ania ti Harp Seal?

Dagiti harp seal ket addaan kadagiti kamauna ken kamaudi a mabalin a paglangoyda. Nagtaud ti nagan a harp seal iti karkarna a kasla arpa a disenio iti bukot dagiti nataengan.

Mamalia dagiti harp seal, isu nga umanges, agpasngay, ken adda susoda a pagsusuan dagiti urbonda. Kaaduanna, addada iti makapaketter a danum iti North Atlantic. Ngem makapagbiag dagitoy nabaludbod a seal iti kaniebian a pagnanaedanda. Agarup 135 a kilo ti timbang dagiti nataengan ken dumakkelda iti agarup lima ket kagudua a pie.

Babaen kadagiti natirad a kuko ti kamaunada, makapagdakiwas dagiti harp seal iti kaniebian ken makakapetda kadagiti abut a pagangesanda ken makakalumbitinda iti wangawangan dagiti abut nga inaramidda. Dakdakkel ti kamaudida ngem iti kamaunada ken nangruna a mausar a pagiduron. Nakalalaingda nga aglangoy. Makalangoy dagitoy a parsua inggat’ 8,000 a kilometro iti makatawen.

Dagiti harp seal ket maawagan iti earless seal. Saanda met ketdi a tuleng. Imbes nga addaan iti makinruar a lapayag, ti harp seal ket addaan iti babassit nga abut kadagiti sikigan ti ulona. Agserra dagitoy no bumatok. Napigsa ti panagdengngeg dagiti harp seal. Matuntonda ti pagtataudan ti maysa nga uni iti uneg ti danum—banag a di maaramidan ti tattao!

Dadakkel ti mata dagiti harp seal, isu a nalawag ti panagkitada uray no medio nasipnget iti uneg ti danum. Nupay makasisirap ti lawag ti init iti kaniebian, makapagmulagatda isu a nalawag met latta ti panagkitada.

Biag ti Urbon

Iti pangen a pinaliiwmi, naggapu dagiti kabaian idiay Greenland sada immay iti Makin-amianan a Canada tapno agpasngay. Tumtumpaw a kaniebian ti napilida a lugar isu a masalaknibanda manipud kadagiti agkaan kadakuada. Nagbiit a maipasngay dagiti urbon, masansan nga iti las-ud ti maysa la a minuto! Dimo pay naisagana ti kameram, mabalin a mulmulagatannakan ti kappasngay nga urbon! Kalpasan unay a nagpasngay ti ina, agpusipos sana usaren ti agongna tapno masagidna ti kappasngay nga urbonna. Tantandaananna ti nagpaiduma nga angot ken uni ti urbonna. Kalpasanna, taraknennan daytoy nga urbon—ken awanen ti sabali pay—iti agarup dua a lawas.

Dagus a sumuso dagiti urbon a harp seal iti nanangda. No mabisin, aguni dagiti mabisin nga urbon a kas man la ibagbagada ti, “Ma, Ma.” Kalpasan a nakasusoda, mapanda iti rukibda iti kaniebian tapno rumidepda. Gapu iti masansan a pannaturogda iti isu met la a disso, addanto tumaud a kayariganna naimeng a “kona iti kaniebian.”

No maipasngay dagiti harp seal, gagangay nga agtimbangda iti agarup 10 a kilo ken agarup 90 a sentimetro ti kaatiddogda. Iti damo, awan pay tabada a mangpaimeng kadakuada, ngem nagbiitda a lumukmeg! Kabayatan ti umuna a 12 nga aldaw wenno nasursurok, dumagsen dagiti harp seal iti maysa inggat’ dua a kilo iti kada aldaw. Nagbiitda a dumakkel gapu iti nasustansia a gatas ti inada, a buklen ti inggat’ 50 a porsiento a taba. * Awan pay dua a lawas, nakaskasdaaw ta agtimbangton ti urbon iti 35 a kilo!

Agbaliwbaliw a Kolor

Naglakam a maammuan ti edad ti urbon a harp seal babaen ti kolor ti burborna. Inton agngudo ti umuna nga aldaw, umangrag ti burbor ti kappasngay nga urbon. Yellowcoat itan ti maipanagan iti urbon. Ti dumuyaw a marisna ket gapu iti kadkadua ken agkupas no mainitan iti tallo wenno uppat nga aldaw. Apaman a kimmupasen, whitecoat itan ti maipanagan iti urbon. Kalpasan ti agarup dua a lawas, pumanawton ni nanangna ken dinton agsubli.

Umkis dagiti urbon ngem awan ti mangipangag. No dadduma, gapu ta kayatda ti agpatulong, agiinnasideg dagiti urbon ken aguummongda kas bassit a pangen iti kaniebian. Inton agangay, agparangen dagiti dapuen a labangda iti puraw a burbor iti bagida. Iti maika-12 agingga iti maika-21 nga aldaw, agbalinton a dapuen ti burborda ket inton arinunos ti umuna a bulanda, nakaang-angragton ti burborda. Iti daytoy a tiempo, naguroten ti amin a puraw a burborda ken nasukatanen iti nalamuyot, dapuen, ken di maslep a burbor.

Ti Sumaganad a Tukad iti Panagbiag ti Urbon

Makapagbiag dagiti urbon a harp seal gapu iti mismo a tabada agingga a mabisindan isu a kapilitan a tumapogda tapno agsapulda iti taraon. Ngem piman pay ta saanda a lumned apaman a tumapogda! Gagangay nga ikayaw-atda dagiti babassit a kamauna ken iguy-adda dagiti kamaudida isu nga agpisawpisawda. Dayta ti mangpapigsa kadagiti kamauna ken kamaudida. Maigiddato iti dayta, mausarda ti sobra a tabada isu a makabatokdanton. Mapenneken ti napalalo a bisinda, agsipud ta napno ti danum iti krill, agraman capelin ken dadduma pay a babassit nga ikan.

Inton makatawendan, agurot manen ti burbor dagiti seal. Inton tallo inggat’ pito ti tawenda, kabaelandan ti agpaadu, isu a nalakada a mailasin babaen ti kasla arpa a disenio iti bukotda. Mabalin nga agbiag ti harp seal agingga iti 35 a tawen.

Rupanrupa a Panagrana

Kalpasan a naisuotmin dagiti pangsalaknib a kawesmi ken siniertomi a napaimenganmin dagiti botas ken guantesmi, dakami a 17 naglugankami kadagiti helikopter sakam nagdaliasat iti agarup 80 a kilometro. Idi tumannawagkami, bin-ig a puraw a kaniebian ti nakitami nga in-inut a dimin makita gapu iti kinaasul ti nagtugmokan ti langit ken daga. Kamaudiananna, nagdissokami iti baybay a nagbalin a kaniebian. Nagbotaskami kadagiti addaan iti metal a kumpet iti kaniebian sa nagnakami a siuulimek ken inkagumaanmi a saan unay a mangngeg ti karasakas ti pannagnami. Kitaenyo! Adda iti likudan ti ina ti burboran nga urbon a seal—duyaw ti burborna! Kasla nagdakkel a burboran nga alimbubudo a kumamkamakam ken ni nanangna. Kaay-ayokon sipud pay iti damo a pannakakitak!

Nagpaklebak iti kaniebian, agsipud ta no agtakderak, mabalin a mapagkamaliannak ti seal a maysaak a polar bear. Talaga a naatap dagiti inna a seal, isu nga inurayko a mapan ti maysa nga ina iti abut iti kaniebian. Ti urbonna a pinanaganak iti Sadie ket sitatalna a matmaturog agarup 6 a metro manipud iti ayanko. Nagkarayamak nga immasideg. In-inut a nagmulagat.

Ita, mingmingmingannakon ni Sadie. Diak nagkutkuti. Pagammuan ta nadlawnak ni Sadie! Diak man la impagpagarup nga alisto gayam nga agkarayam nga umasideg kaniak. Nakadakdakkel idi umas-asideg, ngem kasla dua wenno tallo pay la nga aldawna gapu iti kolor ti burborna. Simmardeng ni Sadie sumagmamano la a sentimetro manipud iti rupak sa in-inut a nagngilngilangil bayat nga agkutikuti ti bassit nga agongna. Nangngegko ti panagangot-angotna. Immasideg sana “binisongbisong” ti rupak ken tengngedko!

Nakaskasdaaw ta impalubos daytoy napintas nga urbon a seal nga arakupek sa naturog! Impalubosna pay ketdi nga isadagko ti imak kenkuana. Uray la a dimket dagiti nalamuyot a babassit pay a muldotna kadagiti ramayko. Nasdaawak ta naimengan. Inapro-aprosak ken sinappuyotko ni Sadie agingga nga orasen nga aglugankami iti helikopter tapno agawid. Saan a nagkuti ni Sadie bayat a nagin-inayadak a timmakder.

Nakaluaak a pimmanaw buyogen ti panagamanga, ken siuulimek a nagyamanak iti Diostayo a ni Jehova, gapu iti panangparsuana iti daytoy nakaay-ayat a nagbassit a parsua. Nakaskasdaaw a kapadasan ti panangsappuyotko iti urbon a harp seal. Daytoy a kapadasak ti nangipalagip kaniak iti imbaga idi ti salmista: “Anian a nagadu ti aramidmo, O Jehova! Isuda amin inaramidmo. . . . No maipapan iti daytoy baybay a dakkel ken nalawa unay, sadiay adda aggargaraw a bambanag nga awanan bilang, sibibiag a parparsua, babassit kasta met ti dadakkel.” (Salmo 104:24, 25)—Naipatulod.

[Footnote]

^ par. 13 No idilig, ti gatas ti baka ket 4 a porsiento a taba.

[Kahon iti panid 26]

Ammoyo Kadi?

▪ No agpeggad gapu kadagiti nakaro a bagyo wenno dakes a kasasaad iti kaniebian, kabaelan dagiti kabaian a harp seal nga itantan ti panagpasngayda iti sumagmamano nga aldaw bayat nga agsapsapulda iti maitutop a pagipasngayanda.

▪ Mabatok dagiti harp seal ti 240 a metro ken makapagtalinaedda sadiay inggat’ 30 a minuto.

▪ Mabalin a maturog dagiti seal iti uneg ti danum. Kada lima inggat’ sangapulo a minuto, lumung-awda tapno umanges. Kalpasanna, bumatokdanto manen—sada maturog!

[Kahon iti panid 27]

Naitantan a Pannakayinaw

“Malaksid iti tallo a lawas iti kada tawen,” kinuna ti libro a Seasons of the Seal, “kanayon a masikog ti nataengan ken kabaian a harp seal. Pito ket kagudua a bulan ti aktual a panagsikogna.” Kasano a kasta? Kastoy ti inlawlawag ti libro: “Kalpasan a mayinaw, agbingay ti pertilisado nga itlog, ken agtultuloy nga agbingay, sa sumardeng dayta. Agsardeng a dumakkel ti pertilisado nga itlog, a basbassit ngem iti ulo ti dagum. Tumpaw dayta iti aanakan ni inana. Nagbassit ngem sibibiagen. Sangapulo ket maysa a lawas kalpasanna, ti sikog ket kumpeten iti matris ken agtultuloyen a dumakkel.” Ania ti nalawag a makagapu iti naitantan a pannakayinawna? “Rumbeng nga agpasngay ti kabaian iti baet a dandanin eksakto a makatawen tapno maitutop ti panagpasngayna iti kasaknap ken kinabengbeng ti niebe a pangtaraknanna iti anakna.”

[Mapa iti panid 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

CANADA

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 23]

Ladawan ti Magdalen Islands a rinetrato ti satellite

[Credit Line]

NASA JSC

[Ladawan iti panid 24]

Yellowcoat

[Ladawan iti panid 24]

Whitecoat

[Ladawan iti panid 25]

Naangrag a burbor

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 25]

Managkayaw-at

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 26]

Agina a harp seal

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 26]

Nataengan a harp seal nga aglanglangoy iti uneg ti nabengbeng a kaniebian

[Credit Line]

AGRIINGKAYO!