Ti Madaddadael a Dagatayo

IDI 1805, dimteng dagiti managsukisok a da Meriwether Lewis ken William Clark iti Karayan Columbia iti agdama a Washington State, E.U.A. * Ad-adda a naallukoyda gapu iti aglaplapusanan a salmon nga adda iti dayta ngem iti karayan a mismo. Kastoy ti insuratda iti inaldaw a rekord ti panaglayag ti barkoda: “Di nakappapati ti kasta unay a kaadu daytoy a lames. Nagadu dagiti mayayus ken mayanud iti takdang, ta piduten laengen dagiti Indian, sada pindangen ken ibilag dagitoy kadagiti andamio.” Kinapudnona, nagadu ti salmon ta uray la nga ibilag ida dagiti Indian tapno pagsungrodda!

Ngem saanen a kasta ti kasasaad ita. “Iti nasurok a sangapulo a tawenen, ammon dagiti sientista a nabibiit ti pannakakalap dagiti lames ngem iti panagpaaduda,” kuna ti Newsweek. Kas pagarigan, napattapatta nga awanen ti 90 a porsiento kadagiti salmon iti taaw iti Amianan nga Atlantico.

Ngem saan laeng a lames ti agkurang. Nakaparpartak ti pannakaibus dagiti nakaisigudan a gameng, kas iti fossil fuel, mineral, ken dagiti produkto iti kabakiran. Impadamag ti World Wildlife Fund a napukaw ti 30 a porsiento iti nakaisigudan a gameng ti daga iti nagbaetan ti 1970 ken 1995. Ti panagala iti nakaisigudan a gameng ti daga ket addaan iti dua a nagduma unay nga epekto. Mabalin a makagunggona wenno makadangran, ta dagiti pamay-an ti panagala ket dadaelenda ti adu a natural a pagnanaedan dagiti sibibiag a parsua.

Kuna ti dadduma a tattao a yantangay ti tao ti nangpataud kadagitoy a parikut, kabaelanna a risuten ida. Kas maysa a pagarigan, kadagiti kallabes a tawen bimmassit ti polusion ti angin iti adu nga industrialisado a siudad. Dagita kadi a pangnamnamaan kaipapananna a ti sangatauan makonkontrolnan ti kasasaad?

[Footnote]

[Picture Credit Line ti Ladawan iti panid 3]

© Kevin Schafer/CORBIS