Dagiti Babassit a Kabaliero iti Baybay

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

DAGITI balyena, dolphin, ken pating​—sigurado a dagita a parsua ti mapanunotmo no addaka iti baybay. Nupay kasta, ti baybay ti ayan dagiti “sibibiag a parparsua, babassit kasta met ti dadakkel.” (Salmo 104:25) Para kadagiti managpaliiw, nakaay-ayat met a buyaen dagiti babbabassit a parsua.

Kas pagarigan, adda dagiti nasiglat a parsua iti lansad ti taaw a nailadawan kas “nakabalan a babassit a kabaliero iti baybay.” Saan a kas iti dadduma kadagiti kabaliero idi Edad Media, adu kadagitoy a babassit a “kabaliero” ti nakabalan iti naisangsangayan a kolor ken padron. Dagitoy nagbabassit nga agnanaed iti uneg ti baybay ket kameng ti grupo dagiti animal a maawagan iti krustasio a gagangay a pagaammo kas pasayan.

Mabalinmon a Sidaen ti Dati a Nagbassit a Parsua

Mabalin a pagarupem a dagiti pasayan ket naimas laeng a sidaen a naggapu iti baybay. * Nupay kasta, lumasat dagiti pasayan iti naisangsangayan ken nadumaduma a tukad iti panagbiag sakbay a mabalinda a masida. Dadduma a kabaian petpetanda iti tianda dagiti pertilisado a bugida agingga a mapessaan dagitoy, idinto ta ti dadduma ket agbugi kadagiti naapres a disso a sadiay met a dumakkel dagiti mapessaan.

Mapessaan ti bugi dagiti pasayan. Maawagan dayta iti zoea sa lumasat iti nadumaduma a tukad ti panagbiagda a ti langada ket naiduma unay iti langa dagiti nataengan. Kalpasan ti panagnaed dagiti zoea iti nagtetengngaan ti nagadu a plankton, agnaeddanto metten iti lansad ti taaw ken agbalinda a kas iti gagangay a sukogda, sada in-inut nga agbalin a nataengan a pasayan.

Panagbalbaliw ti Kabalda

Kasano a dumakkel dagiti nataengan a pasayan a nabalkut iti nalagda a kabal? “Daytoy a proseso (a maawagan met iti panaglupos), ramanenna ti pannakabukel ti baro, nalukneng nga ukis iti uneg ti daan,” kuna ti libro nga A Field Guide to Crustaceans of Australian Waters. “Masukatan ti daan nga ukis isu a ti pasayan maagsepna ti danum. Bumsog ti nalap-it a baro nga ukisna tapno adda pagdakkelanna.” Ilawlawag ti libro nga Australian Seashores: “Masapul nga uksoten ti pasayan ti intero a bagina, agraman ti amin a paset ti bagina (ken nagadu dagitoy), dakkel ken napigsa wenno bassit ken nalami, manipud iti daan nga ukisna. Mauksot dagiti paset ti bagina kas iti pannakauksot dagiti ramaymo iti maysa a guantes.”

Kasano a mauksot dagiti krustasio ti dadakkel a paset ti bagida a kas kadagiti masel ti kukoda, kadagiti nailet a giwang a buklen ti nagsusuopan? Kinuna ti autor a ni W. J. Dakin: “Maaramidanda laeng dayta gapu ta nalukneng dagiti nabiag a pasetda ken mabalin a mauksot kadagiti nailet a disso. Kinapudnona, no agluposda, ti dara iti sakada ket maiturong iti dadduma a paset ti bagida, isu a nalaka a mauksot dagitoy.” Pagtalinaeden ti baro nga ukisna dagiti padron ti kolor ti daan nga ukisna gapu iti naimbag a rason.

Dagiti Kolor a Manglimo ken Mangipakaammo

Medio aragaag ti dadduma a pasayan nga agnanaed kadagiti gamat dagiti anemone wenno kakolkolorda dagiti pagnanaedanda. Masalakniban dagitoy manglimo a pasayan iti tengnga ti gamat dagiti anemone ken masubadanda dayta babaen ti panangdalusda iti aniaman a rugit a mabalin a naurnong kadagiti pagnanaedanda.

Natayengteng ti kolor ti dadduma a pasayan ket ti cleaner shrimp ti pagarigan. Masansan nga agnanaedda a sangsangkamaysa iti patad a paset dagiti baknad, ket ti natayengteng a kolorda ti kasla mangipasimudaag nga agdaldalusda. Dagiti ikan a nakaptan kadagiti parasito ti agintek biit iti asideg iti pagnanaedan dagiti cleaner shrimp, tapno maallukoyda dagitoy a pasayan a mangdalus iti bagida. Saan pay ketdi a mabuteng dagitoy a pasayan a sumrek iti ngiwat ken asang dagitoy nga ikan. Ikkaten ken kanen dagitoy a “doktor a pasayan” ti aniaman a parasito sada kanen ti nagalis a naibalkut iti kudil ti ikan.

Aniaman ti kolor ken annongenda, maysa a banag ti sigurado maipapan kadagitoy nagbabassit a sibibiag a saniata​—nangayngayed ti kabalda ngem iti asinoman a kabaliero idi un-unana.

[Footnote]

 [Ladawan iti panid 23]

Hingebeak shrimp

[Ladawan iti panid 23]

Transparent anemone shrimp

[Ladawan iti panid 23]

Emperor shrimp

[Ladawan iti panid 23]

Anemone shrimp

[Ladawan iti panid 23]

Cleaner shrimp

[Picture Credit Line iti panid 23]

Amin a retrato malaksid ti cleaner shrimp: © J and V Stenhouse