Dagiti Nayarkos a Balitok iti Rabaw ti Asero

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ESPANIA

NI Víctor ket agtawenen iti 74. Kimmapuyen ti panagkitana kalpasan ti nagadu nga oras a panangmingmingna iti babassit a banag. Nupay kasta, maragsakan kada makiddaw a mangisalaysay iti 50 a tawen a kapadasanna a mangipalok iti balitok iti rabaw ti asero. Ni Víctor ket nalaing nga artesano iti damascene wenno ti proseso a panangarkos iti rabaw ti maysa a metal babaen iti balitok wenno pirak a naikabil iti naikitikit a disenio. Nangrugi a nagsursuro iti trabahona idi agtawen iti 14.

“Para kaniak, saan la a trabaho ti panangaramid kadagiti produkto a damascene,” inlawlawag ni Víctor. “No dadduma, masapul a siririingak iti 24 nga oras, a naan-anay a naipamaysa iti trabahok.” Bayat nga ur-urnosenna ti nagagaran a remientana para iti mararaem a trabahona, maragsakan a manglagip iti nabayagen a trabahona a panangpataud kadagitoy a nagpaiduma nga obra ti arte.

Nakadanon Idiay Espania ti Arte ti Damascene

Natakuatan dagiti arkeologo ti dadduma nga obra a damascene kadagiti tanem iti Egipto a napetsaan iti maika-16 a siglo K.K.P.

Nupay mabalin a napataud idiay China wenno Egipto dagiti damo nga obra a damascene, ti naganna a mismo ket nagtaud iti kadaanan a siudad ti Damasco. Nagaramid dagiti nasigo nga artesano iti dayta a kabesera ti Siria kadagiti nagpipintas a banag nga uray la a nangpalatak iti siudad. Ti Damasco ket nagbalin a sentro ti negosio gapu ta adda dayta iti napateg a nagsapalan dagiti dalan iti nagbaetan ti makindaya a pagilian ti Mediteraneo ken kadagiti pagilian iti Mesopotamia ken iti Daya. Limmatak iti komersio gapu ta nailako dagiti tradisional a produkto ti siudad, kas iti damascene, kadagiti pagilian nga adayo iti Siria.

Iti sumagmamano a siglo, nakadanon idiay Europa ti obra a damascene, ket idi maika-16 a siglo, ti Toledo a siudad ti Espania ti nagbalin  a kangrunaan a sentro ti arte. Estilo damascene ti nayarkos kadagiti kampilan, kabal, ken kalasag agraman dagiti narikrikut ti pannakaaramidda a banag a naaramid idiay Toledo, isu a naidumduma ken nangayed dagitoy.

Arte ti Panagsusupadi

Itampok ti arte ti damascene iti Toledo ti kinatayengteng ti nayarkos a balitok ken pirak iti nangisit nga asero. Pinagtiponna ti mangarkos a kangrunaan a disenio a kas iti Kufic script (dagiti kadaanan a karakter ti Arabe) babaen kadagiti sabong-sabongan ken geometriko a padron a gagangay kadagiti kultura ti Arabe ken Mudejar. Ipasiardaka biit idiay Toledo tapno matakuatam no kasano a tinaginayon dagiti artesano daytoy a kinasigo.

Bayat a lumasatka iti akikid, ken agsikkosikko a lansangan ti kadaanan a Toledo, nalakam a mailadawan iti panunotmo a kas man la addaka iti Edad Media. Di agbayag, maamirismon a nataginayon ti arte ti damascene. Madlawmo ti nagadu nga obra a damascene, kas kadagiti maisab-it nga arkos, pulseras, cuff link, alpiler ti kurbata, pagkargaan iti agas, dedal, aritos, ken dekorasion a plato, a nakadispley iti adu a tiendaan. Kanayonanna, iti dadduma a tiendaan, mabuyam pay ketdi dagiti tradisional nga artesano a sisisigo a mangig-iggem kadagiti naingpis a balitok babaen ti maysa nga imada bayat nga ipalpalok ti maysa nga imada ti asero a pagtulbo iti metal a pagimontaran. Kasta ti panangyarkosda iti naingpis a balitok iti asero, ti kangrunaan a pakailasinan ti obra a damascene.

 Narigat a Pamay-an

Bayat nga umas-asidegka, madlawmonto nga addaan ti artesano iti sumagmamano a pedaso ti asero a naputed iti nadumaduma a sukog ken kadakkel. No nakapilin iti nagtimbukel nga asero, rugianna ti umuna a proseso nga isu ti panangukrit. Ramanen daytoy ti panangunged iti rabaw ti metal babaen ti burin, maysa a remienta a pagkitikit a naaramid iti natangken nga asero. Kalpasanna, usarenna ti burin tapno mayukrit ti balabala ti disenio a kayatna nga aramiden.

Apaman a nairingpasen ti artesano ti damo a trabahona, ikabilnan ti metal iti rabaw ti mayakar-akar a kayo a lansad a nakalupkopan iti natutot a substansia. Daytoy ti pannakalansad ken pannakakutson ti metal agpaay iti sumaganad a proseso.

Mangrugin ti panangarkos. Babaen ti panangiggem ti artesano iti naingpis a balitok, siaannad nga ipalokna dayta iti metal. Agusar iti pagtulbo, agingga a nairingpasen ti intero a disenio. Ti metal ket mabalin a napno kadagiti napintas nga arabesque wenno adorno, geometriko a padron, tumatayab, sabong, wenno uray ti namarangmang a buya ti kadaanan a siudad ti Toledo. Dadduma nga artesano ti mamagtitipon kadagitoy kangrunaan nga elemento iti intero a disenio.

Ti sumaganad isu ti panangpapintas, nga agkalikagum iti dakdakkel a pagtulbo. Babaen kadagiti umno ken naannad a panangipalok ti artesano iti tulbona, maikalupkopna ti naingpis a balitok iti nakitikitan a rabaw ti asero.

Mapagminar dagiti narikut a disenio babaen iti sumaganad a pamay-an nga isu ti panangpatayengteng. Mayuper ti metal iti naglaok a caustic soda ken potassium nitrate iti kabara a 800 a degree Celsius tapno agmaga ken agbalin a nakangisngisit. Daytoy metal a pagikitikitan​—a kas iti kangisiten ti nalamuyot a lupot​—ket maibagay unay iti balitok a disenio ti arte a damascene.

Kamaudianna, sinselen ken barnisan ti artesano ti disenio a mangarkos iti metal. Babaen ti sinsel, agminaren ti nabalitokan a drowing. Masukog ti amin a babassit a detalye, kas iti dutdot ti tumatayab wenno petalo ti sabong. Kalpasanna, mabarnisan ti obra ti arte babaen iti agata, isu a sumileng ti naingpis a balitok a maibagay unay iti nakangisngisit nga aglawlawna. Kamaudiananna, makitan ti sumilapsilap a ladawan!

Dagiti nagpaiduma a kalidad dagiti obra a damascene idi un-unana ket pakaidayawan ti adu nga artesano a sinigsiglon a nangtaginayon iti daytoy kadaanan a paglaingan. Gapu kadagiti panagreggetda, maragsakantayo ita a mangkita kadagitoy nagpipintas a balitok ken pirak a disenio a nayarkos iti asero.

[Ladawan iti panid 16]

Naarkosan a kampilan a paglukat iti surat

[Ladawan iti panid 17]

Toledo, Espania

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti aritos

[Ladawan iti panid 17]

Pabitin

[Ladawan iti panid 17]

Antigo a pagkargaan iti alahas

[Dagiti Ladawan iti panid 18]

Panangukrit

Panangarkos

Panangpapintas

Panangpatayengteng

Panangsinsel

Panangbarnis

[Picture Credit Line iti panid 16]

Amin a retrato: Agustín Sancho

[Picture Credit Line iti panid 17]

Dagiti suli ti panid, pabitin, ken pagkargaan iti alahas: Agustín Sancho