Panangmatmat iti Lubong

Napapaut ti Panagay-ayus Dagiti Lallaki a Taga Europa

“Iti napalabas a lima a tawen, pimmaut ti panagay-ayus dagiti lallaki iti promedio a  3.1 nga oras iti kada lawas​—no idilig iti promedio a 2.5 nga oras kadagiti babbai,” kinuna ti periodiko ti London a The Daily Telegraph. Bimmatad a kimmaro ti panaginteresda iti langa gapu iti iyaadu dagiti magatang a produkto a pagpapintas iti kudil, buok, pagdalus iti bagi, ken bangbanglo a nadisenio nga agpaay kadagiti lallaki. Aggatad dagita a produkto iti “£13.6 a bilion [US $25 bilion] itay napan a tawen ken manamnama a dumanon iti £16.1 a bilion [$29 bilion] inton 2008.” Ti manedyer ti maysa a parlor a mangpapintas iti langa kastoy ti imbagana iti periodiko: “Pumigpigsa ti negosiok gapu kadagiti kostumer a regular nga aggasto agingga iti £200 [US $360] tapno pumintas ti rupada ken dagiti kukoda.” Kinuna pay ti periodiko nga “60 a porsiento kadagiti bangbanglo ti lallaki ti direkta itan a mailako kadakuada imbes a kadagiti nobia wenno assawada.”

 Adu Unay Dagiti Propesional

“Uray no nagturposka ita iti kolehio wenno unibersidad, saan a dayta ti mangisierto a makastrekka iti trabaho,” kinuna ti periodiko nga El Universal iti Mexico City. Impalgak ti nabiit pay a panagadal a naaramid idiay Mexico nga iti “nagbaetan ti 1991 ken 2000, 40 a porsiento kadagiti propesional ti napilitan a simrek kadagiti trabaho nga awan koneksionna iti naiturposda a kurso.” Kaipapanan dayta nga agarup 750,000 a nagturpos iti unibersidad ti addaan kadagiti panggedan a di agkasapulan iti nangato nga adal, kas kadagiti “opereytor iti telepono, drayber, mahiko, bulagaw, [ken] serbidor iti arak.” Pinattapatta ti damag nga inton 2006 idiay Mexico, ad-adunto iti 131,000 dagiti administrador, ad-adunto iti 100,000 dagiti accountant, ad-adunto iti 92,000 dagiti inheniero ti computer, ad-adunto iti 92,000 dagiti mannursuro iti elementaria, ken ad-adunto iti 87,000 dagiti abogado ngem kadagiti bakante a trabaho kadagitoy a propesion.

Dagiti Lugan Kontra Bisikleta Idiay China

Bayat a rumangrang-ay ti ekonomia, kaykayat dagiti tattao ti agmaneho iti lugan imbes nga agbisikleta. Kas pagarigan, 25 a porsiento laeng kadagiti taga Beijing ti masansan nga agbisikleta, no idilig iti 60 a porsiento iti napalabas a sangapulo a tawen. “Idiay Beijing laengen,” kinuna ti Toronto Star a periodiko ti Canada, “immadu iti nasurok nga 400,000 iti kada tawen ti bilang dagiti lugan iti kalsada.” Nagbanaganna, “12 a kilometro laengen iti kada oras ti promedio a kapartak ti taray dagiti lugan iti kalsada” iti dayta a siudad. Impadamag ti National Geographic a kabayatan ti 2003 idiay China, “dagiti kabarbaro a rimmang-ay a propesional ti nagagaran a gimmatang iti nasurok a dua a milion a lugan​—agingga iti 70 a porsiento iti napalabas a 2002.” Kinunana pay a ti kumarkaro a panagpannuray dagiti biahero iti de krudo wenno de gasolina a lugan imbes nga iti bisikleta kaipapananna a ti “China mabalin a naartapannan ti Japan kas ti maikadua a kangrunaan nga agus-usar iti langis iti lubong.” Nupay kasta, adda pay la mapattapatta nga 470 a milion a bisikleta idiay China.

Makagunggona ti Panangibasa Kadagiti Kappasngay

“Ti panangibasa kadagiti ubbing dakkel ti maitulongna iti intero a panagbiagda ta uray la nga isingasing itan dagiti eksperto kadagiti nagannak a rugiandan nga ibasaan ti dua pay la nga oras a kappasngay nga anakda,” kinuna ti The Toronto Star. Kinuna ni Dr. Richard Goldbloom, a dua a tawen a nangilungalong iti kaunaan a programa ti panagbalin nga edukado idiay Canada: “Maysa kadagiti nasursurok ken napaliiwko ket no ibasaam dagiti maladaga, talaga nga agimdengda sipud pay iti nasapa a paset ti kinamaladagada. Dumdumngegda.” Ipasimudaag ti panagsirarak a ti laengen panangted iti libro kadagiti ubbing pay laeng ti mangparang-ay iti bokabularioda ken iti kinalaingda nga agbasa. Sigun iti periodiko, “dagiti agsursuro a magna saan a rumbeng a piliten ida nga agbasa, no di ket iruam ida kadagiti kalidad ken kaadu ti pagsasao tapno makasursuroda iti bokabulario ken mailasinda ti letra tapno inton agangay, nalaingdan nga agbasa.”

Maung-ungawen Dagiti Di Masalsalakniban a Kita ti Parsua

Kadagiti kallabes a tawen, dagiti manangsalaknib kadagiti sibibiag a parsua nasalaknibanda ti nasurok a 10 a porsiento iti rabaw ti daga, sigun iti periodiko nga El Comercio iti Peru. Agpapan pay iti daytoy makomendaran a panagregget, “di kumurang a 300 a kita dagiti tumatayab, mamalia, pag-ong, ken amphibian, a maibilang nga agpegpeggad a maungaw” ti naan-anay a di nasalakniban babaen ti agdama a kasasaad ti nakaparsuaan. Sigun ken ni Gustavo Fonseca, ehekutibo a bise presidente dagiti programa ken siensia ti Conservation International, ti problema ket mabalin a “makaay-ayo iti politika” dagiti agdama a kalat iti panangsalaknib kadagiti sibibiag a parsua ngem nakapuy dagitoy. “Rumbeng nga ipamaysatayo a salakniban dagiti lugar a pakasarakantayo iti kaaduan kadagiti kita nga agpegpeggad a maungaw,” kinunana. Iti panangipaganetgetna iti maysa pay a mamagpeggad iti adu a kita nga asidegen a maungaw, impadamag ti report a ti panagnegosio iti adu a kita nga agpegpeggad a maungaw ti maysa kadagiti kadakkelan nga ilegal a negosio ditoy daga, a sumaruno iti panagnegosio iti droga ken igam. Aggapu kadagiti kabakiran ti Abagatan nga America ti dandani kagudua iti amin a kita ti animal nga ilegal a mailako.

Agannadka Kadagiti Inumen a Nalaokan iti Arak Wenno Droga

Idiay Australia, “agingga iti lima a tattao ti marames iti kada aldaw kalpasan a nakainumda iti nalaokan iti arak wenno droga kadagiti pub, club, ken pribado a padaya,” impakdaar ti periodiko a The Australian. Di ammo dagiti imminum a nalaokan iti arak wenno droga ti inumenda. Awan kolor, raman, wenno angot ti dadduma kadagiti droga a nausar. Naulaw, naawanan iti gaway, wenno naawanan iti puot dagiti biktima. Natay pay ketdin ti dadduma kadakuada. Impalgak ti panagadal ti Australian Institute of Criminology iti intero a lubong nga “iti kada tawen, mapattapatta nga 4,500 a tattao ti nanayonan iti arak wenno droga ti inumenda, ket inggat’ 40 a porsiento ti narames,” kinuna ti periodiko. No agbawbaw ti epekto dagiti inumen a nalaokan iti arak wenno droga, mabalin a saan pay ketdin a malagip dagiti tattao ti napasamak kadakuada.

Namnama Agpaay iti Ozone Layer ti Daga?

“Bumasbassiten ti chlorofluorocarbon (CFC) iti atmospera,” kinuna ti magasin nga ECOS, nga impablaak ti Australian Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization (CSIRO). Dagiti CFC nga adda iti atmospera, nga awan pay idi dekada 1950, ti nangdadael iti mangsalaknib nga ozone layer ti daga. Iti nasurok a 50 a tawen, immadu ti CFC iti makinngato nga atmospera agingga idi tawen 2000. Sipud idin, dagiti CFC ket “bumasbassiten iti dandani maysa a porsiento iti kada tawen,” kinuna ti ECOS. Sigun iti damag, daytoy nga ibabassit ti “mangipasimudaag nga aglunit ti abut inton agarup ngalay daytoy a siglo.” Ngem mangdaddadael pay laeng dagitoy a kemikal. Kinuna ti damag: “Nupay bumasbassit, ti abut iti ozone layer iti Antarctica ita a tawen ket maysa kadagiti kadakkelan. Dandanin 29 a milion a kilometro kuadrado [11 a milion a milia kuadrado] ti kadakkelna, nasurok a mamitlo a dakdakkel ngem iti Australia.”