Corcovado​—Nagaspang a Diamante iti Costa Rica

Babaen iti mannurat ti Agriingkayo! idiay Costa Rica

“NAGASPANG a diamante.” Dayta a masansan a maus-usar a sasao ti maitutop a mangiladawan iti Corcovado National Park. Adda dayta iti Osa Peninsula, iti makin-abagatan a Kosta ti Pacifico iti pagilian ti Costa Rica iti Central America. Makaay-ayo ti agpasiar iti Corcovado gapu iti di mailadawan a natural a kinapintas daytoy dandani di pay naas-asak a napuskol a kabakiran, ti kinasulinekna, ken ti panagbalinna a lugar dagiti nakaskasdaaw ti kinanadumadumada a kayo, insekto, reptilia, ken mamalia.

Ngem nupay napintas ti parke, arigna nagaspang a diamante dayta. Adda dayta iti maysa kadagiti kadakkelan a napuskol a kabakiran iti tropiko iti Central America. Awan ti makitam ditoy nga adu a restawran, otel, wenno paggatangan kadagiti sobenir. Malaksid iti dadduma nga estasion dagiti montero, ken ti nawatiwat a desdes dagiti mannagna​—a pinanaganan ti maysa a libro a giya iti panagbiahe a kasayaatan a desdes iti aniaman a parke iti napuskol a kabakiran​—manmano ti pakakitaan nga adda tattao sadiay.

Nagbalin a Parke ti Dati a Kabakiran

Idi rugrugi ti dekada 1970, sipapasnek a nausig ti panangaramid iti daytoy napuskol a kabakiran kas parke nasional. Nupay kasta, adda rigrigatna ti panagaramid iti dayta a panagbalbaliw. Kasapulan ti adu a trabahador ken materiales. Idi ngalay ti dekada 1970, naipadamag nga adda dagiti mayat nga agnaed iti dayta a rehion. Kanayonanna, ti kompania ti panagtroso nga addaan nalawa a daga iti kabakiran implanona a rugian a pukanen ti nagadu a kayo. Nagadu met ti mangnganup nga agdakdakiwas iti kabakiran.

Nupay kasta, dagiti sientista ken biologo manipud iti intero a lubong a nakaamiris iti kinapateg ti panangtaginayon iti daytoy napuskol a kabakiran inusarda ti impluensiada. Idi Oktubre 31, 1975, impakaammo ti gobierno ti Costa Rica ti pannakaipasdek ti Corcovado National Park. Sipud idin, naipariten ti naynay a panagtroso ken panaganup isu a saanen nga agpeggad ti kabakiran.

Dagiti Nagduduma a Kalidad ti Corcovado

Aduan iti nadumaduma a mula ken animal ti 54,000 nga ektaria ti kalawana a Corcovado. Di kumurang a walo a sistema ti ekolohia ti adda kadagiti ketegan ti parke. Adda di kumurang a 500 a kita ti kayo iti uneg dagitoy a sistema ti ekolohia. Ti silk-cotton tree ti kadakkelan a kayo iti parke. Nasurok a 3 a metro ti diametrona ken agtayag iti nasurok a 70 a metro.

Kaay-ayom kadi ti agbuya kadagiti tumatayab? Sigurado a mapnek ken maragsakanka a mangbuya iti dandani 400 a kita dagiti tumatayab iti Corcovado. Ti parke ti pagnanaedan ti kaaduan kadagiti scarlet macaw iti pagilian. Bayat nga agtaytayabda, kasla aggilapgilap iti tangatang dagiti nangayed a kolorda, a natayengteng gapu iti kinaraniag ti init iti tropiko.

Ngem nalabit kayatmo nga ad-adu pay ti maadalmo. Saan a problema dayta! Ti Corcovado ti ayan ti 116 a nadumaduma a kita ti amphibian ken reptilia, agraman ti uleg a maawagan iti fer-de-lance. Ngem dimo unay miraen. Ngamin, nasiglat a tumukkaw daytoy nagita nga uleg! Kadagiti amphibian, adda kita ti tukak nga aragaag​—no maidisso iti rabaw ti sarming wenno kristal, makitam ti panagandar dagiti lalaemna!

Mabalinmo met a buyaen ti dadduma kadagiti 140 a mamalia nga agnanaed iti Corcovado. Karaman kadagitoy dagiti jaguar, ocelot, uppat a kita ti sunggo, tallo a kita ti anteater, dua a kita ti  sloth, ken dua a kita ti armadillo. Ti parke addaan met iti agarup 10,000 a nadumaduma a kita ti insekto.

Ni Shirley Ramirez Carvajal, biologo ken mangtartarawidwid iti parke agpaay iti programa ti panangaywan kadagiti atap nga animal iti Corcovado, imbagana iti Agriingkayo! nga adda proyekto a makabitan dagiti jaguar agraman ti dadduma pay nga animal iti radio a pangtunton kadakuada. Daytoy ti makatulong kadagiti sientista a mangadal iti wagas a pannangan dagiti animal ken iti kalawa ti pagnanaedanda. Makatulongto ti impormasion kadagiti opisial iti parke tapno maikeddengda no nasken a mapalawa dagiti ketegan ti parke ken tapno masigurado nga adda umdas a taraon dagiti animal. Ti panangpalawa iti parke ket mabalin met a mangsalaknib kadagiti animal manipud iti genetiko a peggad ti panagasawa dagiti animal nga asideg nga agkabagian.

Ngem ad-adu ti ipaay ti Corcovado ngem iti nawadwad nga atap nga animalna. Mabalinmo a pasiaren ti Salsipuedes Cave, a nalatak gapu ta naidulin iti unegna ti dadduma a gameng ti Ingles a  marino ken managsukisok a ni Sir Francis Drake. Sumagmamano la a kilometro iti amianan ti Corcovado ti ayan ti Drake Bay a simmangladan ti managsukisok a ni Drake idi 1579 bayat ti pananglikmutna iti daga.

Nagpeggad idi daytoy a “diamante” gapu iti panaggagar ti tattao nga agbirok iti balitok. Dagiti solido a balitok nga agtimbang agingga iti maysa a kilo ti nangtignay iti damo a grupo dagiti nagagaran nga agbirok iti balitok idi dekada 1930. Idi agangay, idi dekada 1960, adda manen dagiti naggagar nga agbirok iti balitok ket naulit manen dayta sumagmamano a tawen kalpasan a naipasdek ti parke. Ti naudi a panaggagar nga agbirok iti balitok ti nangtignay iti ginasut a minero nga umakar sadiay. Imparit ti gobierno ti kaadda dagiti minero idiay Corcovado idi 1986.

Kas iti dadduma pay a lugar, ti Corcovado ket aduan met iti problema. Kinasarita ti Agriingkayo! ni Gerardo A. Chaves, suno nga administrador iti Corcovado National Park. Dinakamatna a malaksid iti panangikagumaan a manggun-od iti pondo, trabahador, alikamen ken dadduma pay a masapsapul, karaman iti dadduma pay a pakadanagan ti pannakakalbo ti ruar dagiti ketegan ti parke ken ti maiparit a panaganup. Tapno mataginayon ti nasayaat a kasasaad ti Corcovado, sigurado a tunggal maysa kadagitoy a pakaseknan ket rumbeng a maasikaso iti asidegen a masanguanan.

Sigurado a ti Corcovado National Park ket maysa kadagiti saan pay unay a nadadael a lugar ditoy daga. Kinapudnona, no kasano a maipatpateg ti literal a diamante gapu iti kinapintas ken kinasudina, ti arig nagaspang a diamante iti Costa Rica ket sigurado nga apresiaren ken tagiragsaken ti rinibu a turista, a mangipatpateg iti natural ken nakaisigudan a kinapintas ti daga, kadagiti sumaganad a tawen. Para kadagiti Kristiano, ti parke ket maysa la a palagip no kasano ti kapintas ti pagbalinanto ti daga inton pagbalinen dayta ti Dios kas sangalubongan a paraiso!​—Lucas 23:43.

[Mapa iti panid 14]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Corcovado National Park

[Ladawan iti panid 15]

Napuskol a kabakiran

[Credit Line]

Steve Pace

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Dagiti puraw a kulat ken nalabaga nga uong

[Credit Line]

©kevinschafer.com

 [Ladawan iti panid 16, 17]

Agingga iti igid ti baybay ti saklawen ti napuskol a kabakiran

[Ladawan iti panid 16, 17]

Arrow-poison frog

[Ladawan iti panid 16, 17]

Mannagna iti baba ti dissuor

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti squirrel monkey

[Ladawan iti panid 17]

Ocelot

[Ladawan iti panid 17]

Motmot

[Ladawan iti panid 17]

Sloth

[Ladawan iti panid 17]

Scarlet macaw

[Picture Credit Lines iti panid 17]

Aplaya: Barbara Magnuson/Larry Kimball; tukak: © Michael and Patricia Fogden; dissuor: ©kevinschafer.com; amin a dadduma pay a retrato: Steve Pace