Conch​—Pangramanan Kadagiti Isla

Babaen iti mannurat ti Agriingkayo! idiay Bahamas

“Uppat a merienda a conch!” “Maysa a tinuno a conch ken dua a salad a conch!”

Dagita ti gagangay a mangngegmo kadagiti mabisin a kostumer nga agor-order iti taraon kadagiti restawran ditoy Bahamas. Makapabisin no aglaok ti makaawis a banglo ti prito a conch ken ti naapgad nga angin. Ngem ania aya ti conch?

TI Conch ket moluska iti baybay a maymaysa ti shell-na, wenno birurukong iti baybay. Nagduduma ti kita daytoy a moluska, agraman ti hawk-wing, milk, rooster-tail, fighting, ken queen, wenno pink conch. Magusgustuanda unay ditoy ti queen conch. Ti Latin a naganna ket Strombus gigas ken kaaduanna a masarakan kadagiti nabara a danum iti Florida agingga iti Brazil.

Ti queen conch ket addaan iti bimmalisungsong a shell nga arig nakalibbi ti bibigna. Nagduduma ti kaatiddog dagiti nataengan a conch manipud 16 agingga iti 20 a sentimetro. Masansan a baliksen dayta dagiti bumisbisita kas “konch” ket masdaawda no baliksen dagiti lumugar kas “konk.” Nupay kasta, umiso ti aniaman kadagita.

Panagala ken Dagiti Usarna

Idi ubing pay, malagip ni Basil ti panagbangkada nga agama tapno agala iti conch. “Agusar ni tatangko iti dakkel a timba a sarming ti lansadna ken maysa nga atiddog a kallawit a dua ti kawitna. Ti timba nga addaan iti sarming a lansad ket irarebna iti baybay tapno makitana dagiti conch. Bayat nga iggem ti maysa nga imana ti timba, kawiten met ti maysa nga imana ti conch sana ikarga iti bangka.”

Ti panangbatok ti nalatak a pamay-an ti panagala ita iti conch. No bumatok kadagiti adalem a paset ti baybay, mabalinna ti agaramat iti snorkel wenno no adda pammalubos ti gobierno, agusar iti air compressor.

Tapno maikkat ti conch iti shell, littikanda ti ubet ti shell. Kalpasanna, iduron dayta babaen ti kutsilio tapno masulto ti conch iti ngiwat ti shell. Adda uppat a kangrunaan a paset ti conch: ulo, lalaem, mantle, ken nalasag a saka. Adda kayumanggi a natangken a kalub wenno operculum iti sakana. Nakulbet ti kudil ti sakana, ti makan a pasetna. Maikkat ti kudil ken amin a saan a mabalin a kanen a pasetna, ket mabati ti nananam ken puraw a lasagna.

Nabaknang ti conch iti protina. Agtultuloy a mabigbigbig daytoy gapu iti makaagas nga epektona. Adu a tattao ti mangibaga a simmayaat ti salun-atda gapu iti regular a pannanganda iti conch.

Dakkel a panguartaan ita ti industria ti alahas a naaramid iti shell ti conch. Ti shell, a dumerosas ti arig nakalibbi a bibigna, ket napintas ken magusgustuan dagiti agkolkolekta kadagiti awang a shell. Ngem pagtaraon ti kangrunaan nga usar ti conch. Iti naglabas nga adu a tawen, nakadiskobre dagiti nalaing a kosinero iti nagduduma a wagas ti naimas a pannakaluto daytoy a taraon.

Naimas a Taraon

Sakbay a nagbalin a gagangay ti refrigerator ditoy a lugar, mapindang dagiti conch tapno mapreserba. Umuna, maluen tapno lumukneng daytoy. Kalpasanna, maibilag ti lasagna iti sumagmamano nga aldaw. Sakbay a mailuto dayta, mayuper iti danum iti sumagmamano nga oras tapno lumukneng. Adu pay laeng ti mangayat iti raman ti conch a napreserba iti kasta a wagas.

Ti maysa a paborito dagiti lumugar ken dagiti bumisbisita isu ti salad a conch, a maawagan  met iti conch sushi. Wen, mabalin met a kilawen ti conch. Maala ti lasag ti conch manipud iti shell, maiwa-iwa iti babassit sa marikaduan dayta iti kinsay, berde a dadakkel a sili, pamienta, sibuyas, ken kamatis. Manayonan iti asin, kalamansi, ken tubbog ti kahel. No saanmo a kayat ti agkilaw iti taraon manipud baybay, adu ti sabali pay a pannakaluto ti conch. Ngem dimo liplipatan. No aglutoka iti conch, paluknengem pay koma dayta. Ta no saan, natangken ken nakulbetto ti conch.

Ti conch ket mabalin a salapusopan, gisaduen, pindangen, ituno, itorta, aramiden a burger, mailugaw wenno maaramid a sopas​—ken adu pay a putahe. Ti prito ken sopas a conch ket masansan a maidasar kas pangpagana. Nayallatiw iti nadumaduma a henerasion dagiti kangrunaan a wagas ti panangisagana kadagitoy a putahe. Isu a no bumisitaka kadagiti agkakapintas nga isla ti Bahamas, dika agaw-awid a dimo pay naramanan ti conch. Mangted dayta iti pudpudno a pangramanan kadagiti isla.

[Kahon/Ladawan iti panid 23]

Torta a Conch (Makita iti baba)

Ni Sandra, maysa a lumugar nga asawa ken ina, deskribirenna no kasano a maisagana ti naimas a torta a conch: “Umuna, paluknengem a naimbag ti conch. Kalpasanna, idennetmo dayta iti arina a nalaokan iti asin ken pamienta, sa isawsawmo iti nabatil nga itlog. Ipritom ti conch agingga nga agbalin a pamalitoken a kayumanggi. Paagsepam babaen iti serbilyeta, sa perresan iti kalamansi.”

Ti kastoy a pannakaluto ti conch ket masansan a maidasar a kadua ti prito a patatas ken adu a catsup wenno gisantes ken innapuy. Mabalin met a laokan ti torta iti tartar sauce. Masansan a mailako kadagiti sabali a pagilian dagiti elado a conch, isu a mabalin a makakitakayo iti kasta iti lugaryo. Apay a dimo ramanan, di la ket ta magustuam.

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Agpakannawan manipud ngato: Queen conch shell; mangngalap nga agus-usar iti timba a sarming ti lansadna ken kallawit; panangsulto iti conch; sopas a conch; salad a conch; prito a conch; naituno a conch nga adda saba ken kahoyna