Dagiti Karit a Pakaipaspasanguan Dagiti Inna

“Dagiti trabaho a mainaig iti pagtaengan dagiti kangrunaan nga annongen ti sangatauan. . . . No saan nga aramiden ti ina ti rebbengenna, mabalin nga awanton ti sumaganad a kaputotan, wenno adda sumaganad a kaputotan a dakdakes pay ngem ti awan a kaputotan.”​—Theodore Roosevelt, maika-26 a presidente iti Estados Unidos.

NABATAD a nakapatpateg ti ina iti biag ti tao, ngem saan laeng a basta agpasngay ti akemna. Kuna ti maysa a mannurat maipapan iti akem dagiti inna iti kaaduan a paset ti lubong: “Isu ti kangrunaan a mangsalaknib iti salun-at, panagadal, kinalaing, personalidad, kababalin, ken kinatibker ti nakem ti tunggal anak.”

Ti panangisuro kadagiti annakna ti maysa kadagiti adu nga akem ti ina. Kadawyan a ti ubing masursurona dagiti damo a sao ken wagas ti panagsaona manipud iti inana. Kaaduanna, iti kada aldaw, ad-adu ti tiempo ti ina a makilangen kadagiti annakna ngem ti ama, isu a mabalin a ti ina ti kangrunaan a mangisuro ken mangdisiplina. Isu a ti proverbio dagiti Mexicano a “Maipasuso ti adal” padayawanna ti napateg nga akem dagiti inna.

Dagiti inna ket padayawan met ti Namarsua kadatayo a ni Jehova a Dios. Kinapudnona, maysa kadagiti Sangapulo a Bilin, nga insurat ti “ramay ti Dios,” iparegtana kadagiti annak: “Dayawem ni amam ken ni inam.” (Exodo 20:12; 31:18; Deuteronomio 9:10) Kasta met, maysa a proverbio ti Biblia ti mangtukoy iti “linteg ni inam.” (Proverbio 1:8) Mabigbigbigen ti kinapateg ti panangisuro kadagiti annak bayat ti umuna a tallo a tawenda​—a kaaduanna a mabusbos iti sidong ti panangaywan ti inada.

Ania ti Dadduma Kadagiti Karit?

Kadagiti adu nga ina, ti inkapilitan a panagtrabahoda tapno makatulong a mangsuportar iti pamiliada ti maysa  kadagiti lapped iti panangisuroda iti annakda bayat dagiti tawen a tumantanorda. Sigun iti rekord a naurnong ti United Nations, ipakitana nga iti kaaduan a nabaknang a pagilian, mangmangged ti nasurok a kagudua kadagiti inna nga addaan iti annak nga awan pay tallo ti tawenna.

Maysa pay, masansan a dagiti inna ti mangibaklay iti panangpadakkel ti annakda agsipud ta mapan agtrabaho ti ama iti sabali a siudad wenno pagilian. Kas pagarigan, naipadamag nga iti dadduma a rehion iti Armenia, dandani kakatlo kadagiti lallaki ti adda iti sabali a pagilian tapno mangged. Dadduma nga ina ti napanawan nga agmaymaysa a mangpadakkel iti annakda gapu ta binaybay-an wenno natayen dagiti asawada.

Iti dadduma a pagilian, ti kinaawan ti adal ti maysa pay a pakarigatan ti adu nga ina. Pattapattaen ti UN Department of Economic and Social Affairs a ti dua a kakatlo kadagiti 876 a milion a di makabasa ken makasurat ket babbai. Kinapudnona, iti Africa, dagiti Arabo nga estado, ken iti Daya ken Abagatan nga Asia, sigun iti UNESCO, nasurok nga 60 a porsiento kadagiti babbai ti di makabasa ken makasurat. Maysa pay, patien ti adu a lallaki a saan a masapul nga agadal dagiti babbai ken dayta pay ketdi ti mamagbalin kadakuada a di maikari iti akemda nga agpasngay.

Kuna ti magasin nga Outlook nga iti maysa a distrito iti estado ti Kerala idiay India a sadiay ket kadawyan dagiti agbalin nga inna iti edad a 15, awan ti mayat a mangasawa iti maysa a de adal a babai. Iti kaarrubana a Pakistan, maipangpangruna dagiti annak a lallaki. Ti pannakapadakkelda isaganana ida a makasarak iti panggedan a nangatngato ti sueldo tapno masuportaranda ti dadakkelda inton lumakay ken bumaketdan. Iti kasumbangirna, sigun iti libro a Women’s Education in Developing Countries, “dagiti nagannak saanda a pagadalen ti annakda a babbai agsipud ta saan a manamnama a makatulong dagitoy iti pinansial a kasapulan ti pamiliada.”

Maysa met a karit ti panangsaranget kadagiti lokal a kaugalian. Kas pagarigan, iti dadduma a pagilian manamnama a suportaran ti maysa nga ina dagiti kaugalian a kas iti panangilako iti annak a babai iti panagasawa ken ti panangkugit iti mabagbagi ti babbai. Maiparit met ti panangisuro ken panangdisiplina ti ina kadagiti annakda a lallaki. Kapilitan kadi a suroten ti ina dagita a kaugalian ket bay-anna a sabali ti mangisuro kadagiti annakna a lallaki?

Maammuantayto kadagiti sumaganad nga artikulo no kasano a sarsarangten ti dadduma nga inna dagita a pakarigatan. Ikagumaantay met nga ad-adda nga apresiaren dagiti inna ken ti panagbalin nga ina ken maaddaan iti natimbeng a panangmatmat iti akem ti ina kas mannursuro kadagiti annakna.

[Kahon/Ladawan iti panid 4]

“No maipapan iti panangtignay iti laing ken kinausiuso ti ubing, agraman ti panangpatanor iti laingna nga agparnuay, napateg ti akem ti ina.”​—Regional Summit on Children’s Rights, Burkina Faso, 1997.

[Dagiti Ladawan iti panid 3]

Dakkel ti maitulong dagiti inna no maipapan iti salun-at, panagadal, personalidad, ken kinatibker ti nakem ti tunggal annak