Ania Dagiti Baro a Pamay-an ti Pananggun-od iti Enerhia?

ANGIN:

▪ Nabayagen nga us-usaren ti tao ti bileg ti angin a mangpaandar kadagiti aglaylayag a barko, mangpusipos kadagiti gilingan, ken mangbomba iti danum. Ngem kadagiti kallabes a tawen, kellaat nga immadu iti intero a lubong ti nagbalin nga interesado iti bileg ti angin. Iti intero a lubong, mangipapaayen dagiti sopistikado a molino ti angin iti umdas ken kanayon a mapabaro a bileg tapno maaddaan iti koriente ti 35 a milion a tattao. Ipapaay ti Denmark ti 20 a porsiento iti kasapulanna a koriente babaen laeng iti bileg ti angin. Kanayon met nga us-usaren ti Alemania, Espania, ken India ti bileg ti angin, ket ibagbaga ti India nga isu ti maikalima a kaaduan ti maus-usarna a bileg ti angin. Addaan ita ti Estados Unidos iti 13,000 a molino ti angin a mangipapaay iti koriente. Ket kuna ti dadduma a mangus-usig iti kasasaad a no mausar ti amin a maitutop a lugar iti Estados Unidos, mabalin a maipaay dayta a pagilian ti nasurok a 20 a porsiento iti agdama a kasapulanna a koriente manipud iti angin.

INIT:

▪ Dagiti photovoltaic cell nga inaramid ti tao pagbalinenda a koriente ti silnag ti init no papigsaen ti silnag ti init dagiti elektron nga adda kadagiti cell. Iti intero a lubong, dandani 500 a milion a watt a koriente ti mapataud iti kastoy a pamay-an, ket iti kada tawen, umad-adu iti 30 a porsiento ti gumatang kadagiti solar cell. Ngem iti agdama, bassit pay ti maaramid a photovoltaic cell, ken nangina ti koriente a patauden dagiti cell no idilig iti patauden dagiti fuel a masarakan iti uneg ti daga. Maysa pay, mausar dagiti makasabidong a kemikal, a kas iti cadmium sulfide ken gallium arsenide, iti panangpataud kadagiti cell. Tangay dagita a kemikal ket agtalinaed iti aglawlaw iti adu a siglo, kinuna ti Bioscience, “mabalin a dakkel a parikut ti panagibasura ken panagusar manen kadagiti paspaset ti din agandar a cell.”

 GEOTHERMAL NGA ENERHIA:

▪ No agkali ti maysa a tao iti rabaw ti daga agingga iti napudot a tengngana, a mapattapatta nga 4,000 a degree Celsius, iti promedio, mabalin a bumara ti temperatura iti agarup 30 a degree Celsius iti kada kilometro a makali. Nupay kasta, ti pudot iti daga ket mabalin a nalaka la a magun-odan dagiti tattao nga agnanaed iti asideg dagiti napudot nga ubbog wenno rengngat ti bulkan. Maus-usaren ti napudot a danum nga aggapu kadagiti napudot nga ubbog iti 58 a pagilian tapno mangpaimeng kadagiti pagtaengan wenno mangpataud iti koriente. Mapatpataud ti kagudua iti koriente a kasapulan ti Iceland babaen ti panangusarda iti geothermal nga enerhia. Dadduma a pagilian a kas iti Australia, namnamaenda nga usaren ti enerhia nga aggapu kadagiti napudot ken namaga a bato nga adda iti adu a nalawa a lugar. Sumagmamano la a kilometro ti kauneg dagitoy iti daga. Ipadamag ti Australian Geographic: “Patien ti dadduma a managsukisok a maaddaantayo iti koriente iti pinulpullo a tawen​—uray pay iti adu a siglo​—babaen iti panangibomba iti danum iti dayta naurnong a pudot sa kalpasanna, usaren ti napudot a danum a mangpaandar kadagiti turbina bayat ti napigsa a panagpussuakna iti rabaw ti daga.”

DANUM:

▪ Dagiti planta ti koriente nga agusar iti bileg ti danum ipapaaydan ti nasurok nga 6 a porsiento iti koriente a kasapulan ti lubong. Impadamag ti International Energy Outlook 2003 a bayat ti simmaganad a dua a dekada, “kaaduan nga inaduan ti mapabpabaro a gubuayan ti enerhia ket agtaud iti adu a maibangbangon a planta ti koriente nga agusar iti bileg ti danum. Dagitoy ket addada kadagiti saan pay nga industrialisado a pagilian, nangruna kadagiti nasion iti napanglaw nga Asia.” Ngem namakdaar ti Bioscience: “Ti naurnong a danum saklawenna dagiti napapateg, nabunga, ken masansan a malayus a nababa a daga. Kasta met, dagiti puttot baliwanda dagiti agbibiag a mula, animal, ken mikrobio nga adda iti sistema ti ekolohia.”

 HIDROHENA:

▪ Ti hidrohena ket awanan kolor, awanan angot, mauram a gas ken dayta ti kaaduan nga elemento iti uniberso. Ditoy daga, ti hidrohena ket napateg a paset dagiti tisyu ti mula ken animal. Adda dayta kadagiti fuel a masarakan iti uneg ti daga, ken maysa kadagiti dua a pakabuklan ti danum. Maysa pay, nadaldalus ken nasaysayaat ti pannakauram ti hidrohena ngem kadagiti fuel a masarakan iti uneg ti daga.

Kuna ti Science News Online a “mabalin a mapagsina ti hidrohena ken oksihena iti [danum] no lumasat ti koriente iti dayta.” Nupay adu a hidrohena ti magun-odan iti kastoy a pamay-an, ibaga daytoy a warnakan a “nangina pay laeng daytoy a direkta a pagtaudan ti koriente.” Agpatpatauden dagiti paktoria iti intero a lubong iti dandani 45 a milion a tonelada a hidrohena, a nangnangruna a mausar iti abuno ken kadagiti produkto a pagdalus. Ngem daytoy a hidrohena ket mapataud babaen ti panangusar kadagiti fuel nga agtaud iti uneg ti daga​—proseso a mangiruar met kadagiti makasabidong a gas a carbon monoxide ken carbon dioxide a mangpabpabara iti atmospera.

Nupay kasta, adu ti mangibilang iti hidrohena a kasayaatan a maisukat a fuel ket namnamaenda a maipaayna ti enerhia a kasapulan ti sangatauan iti masanguanan. Daytoy a panangnamnama ket naibasar iti nabiit pay a nakaskasdaaw a pannakapasayaat ti maysa nga alikamen a maawagan iti fuel cell.

KORIENTE ITI FUEL-CELL:

▪ Ti fuel cell ket maysa nga alikamen nga agpataud iti koriente manipud iti hidrohena. Daytoy ket saan a maaramid babaen iti pananguram, no di ket babaen iti panaglaok ti koriente ken oksihena bayat nga in-inut nga agbalbaliw ti kemikal. No mausar ti puro a hidrohena imbes a ti aduan hidrohena a fuel a masarakan iti uneg ti daga, pudot ken danum laeng ti mapataud.

Idi 1839, pinataud ni Sir William Grove, a maysa a Britano a hues ken pisiko, ti kaunaan a fuel cell. Nupay kasta, nangina ti panagaramid kadagiti fuel cell, ken narigat a magun-odan dagiti elementona. Isu a saan a naitultuloy ti teknolohia agingga idi ngalay ti maika-20 a siglo, idi napataud dagiti fuel cell, a mangipaay iti koriente kadagiti lugan a para iti law-ang ti America. Dagiti fuel cell ket us-usaren pay laeng dagiti lugan iti law-ang tapno mangipaay iti koriente, ngem mapaspasayaat itan ti teknolohia tapno mausar kadagiti lugan ken alikamen.

Ita, mapatpatauden dagiti fuel cell tapno mangsukat kadagiti internal combustion engine kadagiti de motor a lugan, mangipaay iti koriente kadagiti komersial a pasdek ken pagtaengan, ken mangpaandar kadagiti babassit a de koriente nga alikamen, kas kadagiti cell phone ken computer. Nupay kasta, bayat a maisursurat daytoy, nasurok a mamimpat a daras a nanginngina ti koriente a patauden dagiti planta ti fuel-cell ngem iti koriente nga agtaud kadagiti fuel a magun-odan iti uneg ti daga. Nupay kasta, minilion a doliar ti maipupuonan tapno mapasayaat daytoy umad-adelantar a teknolohia.

Nabataden dagiti pagimbagan ti panagusar iti nadaldalus a gubuayan ti enerhia. Nupay kasta, mabalin a di maipalubos ti panagaramid iti dayta gapu iti dakkel a magasto iti nasaknap a pannakausarna. Kuna ti padamag ti IEO2003: “Adu ti inaduan ti masanguanan a kasapulan nga enerhia . . . ket manamnama nga agtaud dayta kadagiti fuel a masarakan iti uneg ti daga (langis, natural a gas, ken karbon), gapu ta manamnama nga agtalinaed a nalaka dagitoy, ken dakkel ti magasto a mangpataud iti enerhia babaen iti dadduma a fuel.”

[Ladawan iti panid 9]

Lugan a paandaren ti fuel-cell, 2004

[Credit Line]

Mercedes-Benz USA

[Picture Credit Line iti panid 8]

Rinetrato ti DOE