Panangmatmat iti Lubong

Ti Kinadagaang iti Siudad Apektaranna ti Panagtubo Dagiti Mula

Dagiti nakita ti satellite iti makindaya nga Amianan nga America ti mangipakita a ti kinadagaang kadagiti siudad apektaranna ti panagtubo dagiti mula, kinuna ti maysa a report a naipablaak iti Science News. Sigun iti report, dagiti mula kadagiti siudad ket nasapsapada nga agbusel no primavera ken napapaut ti di panagregreg dagiti bulongda no otonio ngem kadagiti mula kadagiti asideg nga away. Sigun iti Science News, ti temperatura iti siudad kabayatan ti lima a bulan ket “kalkalainganna a 2.28°C [4.10° Fahrenheit] a nabarbara ngem kadagiti lugar nga agarup 10 a kilometro [6 a milia] nga ad-adayo iti sentro ti siudad.” Iti nagbaetan ti makin-amianan a Florida ken makin-abagatan a Canada, adda di kumurang a 70 a lugar iti siudad a mangsaklaw iti kalawa a nasurok a sangapulo a kilometro kuadrado ti tunggal maysa. “Ipasimudaag dagitoy nga impormasion a dagidiay a siudad mabalin nga apektaranda ti lokal a paniempo,” kinuna ti Science News.

 Pannakigayyem Dagiti Animal

Dayta ti nabayagen a pagarupen dagiti mannalon ken agtartaraken kadagiti animal, ngem ita, sigun iti nasientipikuan a panagadal nga indauluan ti biologo a ni Anja Wasilewski, mabalin a makigayyem a sisisinged dagiti animal nga addaan kuko iti dadduma a miembro iti pangen wenno arbanda. Sigun ken ni Wasilewski, a nangpaliiw kadagiti kabalio, asno, baka, ken karnero, ipakpakita dagiti animal ti pannakigayyemda babaen ti masansan a panagiinnasidegda, babaen ti panagsisinnagid bayat nga agin-inana wenno mangmanganda, babaen ti panagkakaduada a mangan, ken panagdidinnalusda. Dagiti karnero, kas pagarigan, igidigidda ti uloda iti gayyemda a nakiranget iti sabali nga animal. Impadamag ti Aleman a periodiko a Die Zeit a kasla mangpakalma ken mangliwliwa daytoy a kababalin kadagiti karnero. Dagiti asno masansan nga adda laeng maymaysa a gayyemda ngem napapaut ti panaggagayyemda. Nupay kasta, tapno saanda nga ibilang dagiti animal nga addaan kadagiti kalidad a kas kadagiti tattao, naannad dagiti managsirarak no maipapan iti panangipagarupda iti pakausaran ken epekto dagita a relasion.

Pannakakalbo Dagiti Kabakiran Idiay Latin America

Iti 13 laeng a tawen, nadadael ti 50 a milion nga ektaria a kabakiran iti Latin America, maysa a kalawa a katupag ti intero a Sentral America, sigun iti damag nga impablaak ti United Nations Environment Programme. Nadadael ti 23 a milion nga ektaria iti Brazil, idinto ta napukawan ti Mexico iti 6.3 a milion nga ektaria a kabakiran ken nargaay ti 400,000 nga ektaria a mataltalon a dagana. Napukaw ti Haiti, El Salvador, ken ti puro ti St. Lucia ti 46 ingganat’ 49 a porsiento kadagiti kabakiranda iti isu met la a tiempo. “Nakaam-amak” dagitoy nga estadistika, kinuna ti ¿Cómo Ves? maysa a nasientipikuan a magasin ti National Autonomous University of Mexico, ket “ad-adda a nakaam-amak dagitoy no panunotentayo . . . ti ginasut a ribu a mula ken animal a napukawen gapu iti tumiktikag a planetatayo.”

Panagehersisio Para Kadagiti Agsagsagaba iti CFS

Agpapan pay iti nasaknap a panagsirarak, saan latta nga ammo ti siensia medikal dagiti makagapu ken posible a pangagas ti chronic fatigue syndrome (CFS). “Nagbassit ti nakita a pagimbagan ti aniaman a nagadu a kita dagiti agas a kontra virus, panagkapuy ti resistensia, di kinabalanse dagiti hormone, depression ken dadduma pay nga agas a nausig,” sigun iti damag a naipablaak iti The Medical Journal of Australia (MJA). Ngem napaneknekan a nasaysayaat ti resulta dagiti programa a pakairamanan ti pisikal a panagehersisio, kas iti pannagna, panagbisikleta, wenno panaglangoy, ngem iti dadduma pay a panangangas. Dadduma nga agsagsagaba iti CFS dida kayat ti agehersisio agsipud ta nariknada a kumaro dagiti sintomada no mapalaluanda ti agehersisio. Ngem kasapulan ti kinatimbeng. Idi naeksamenda, dadduma a siaannad nga agehersisio, a dida palaluan dayta gapu kadagiti sintomada, ‘naisangsangayan ti pimmipiaan’ ti depression-da, nariknada a nasalsalun-atda, napigpigsada nga agtrabaho, ken nasaysayaat ti presion ti darada, sigun iti MJA. “Ti pisikal a panagehersisio a nayurnos a mangrugi iti di unay makabannog nga aramid agingga iti makabannog ti agbalin koma a pundasion iti panangagas kadagiti pasiente nga addaan iti CFS,” kuna ti report.

Dagiti Panda ken Dagiti Kawayanda

“Ti giant panda, a simbolo ti China ken ti panangsalaknib kadagiti atap nga animal, ket saan nga agpegpeggad a maungaw a kas iti maipagarup,” kinuna ti The Daily Telegraph iti London. Natakuatan iti uppat a tawen a panagadal ti Worldwide Fund for Nature ken ti gobierno ti China nga imbes nga iti dati a napattapatta a 1,000 agingga iti 1,100 nga atap a panda, adda nasurok a 1,590. Naammuan ti mas eksakto a bilang babaen ti panangusar iti adelantado a teknolohia, agraman ti satellite positioning system, tapno maimapa dagiti lugar a masukisok. Nupay dagiti resulta ket pagragsakan dagiti mangsalsalaknib iti kinabaknang ti nakaparsuaan, mamakdaar ti World Conservation Monitoring Centre, idiay Cambridge, England, a ti kawayan, ti kangrunaan a pagtaraon ti panda, ket agpegpeggad a maawan gapu iti pannakakalbo ti kabakiran. Ti makagapu nga agpegpeggad a maawan dagiti kakawayanan ket “agsabong ti tunggal kita ti kawayan maminsan iti kada 20 agingga iti 100 a tawen sa matay,” kinuna ti The Guardian ti London.

Pakdaar Maipapan iti Pagpaksiat iti Lamok

Sigun iti dua a panagadal, mabalin a makadangran dagiti katol​—maysa kadagiti kasaknapan ti pannakausarna a pagpaksiat iti insekto iti Asia​—nangruna kadagiti ubbing, kinuna ti Down to Earth a magasin iti India. Umuna, imbaga dagiti sientista iti University of California, E.U.A., a ti in-inut a pannakauram dagiti katol ket mabalin a mangiruar kadagiti napigsa nga elemento a mangpakanser iti bara dagiti agus-usar kadagita. Adu a pamilia kadagiti napanglaw a pagilian ti agus-usar iti katol iti uneg dagiti babassit a balayda. “Kanayonanna, nakaserra dagiti tawa bayat dagiti oras ti pannaturog,” kinuna dagiti autor iti panagadal. Natakuatan ti maikadua a panagadal dagiti sientista manipud Malaysia ken Estados Unidos, a ti katol a nakasindi iti walo nga oras “ket mangiruar kadagiti nagbabassit a banag a kas iti iruar ti 75 agingga iti 137 a sigarilio.” Kas sandi, isingasing dagiti eksperto ti panagusar kadagiti produkto a naggapu iti mulmula, kas kadagidiay nagtaud iti kayo a neem. “Saanda laeng nga episiente ken makapasalun-at, no di ket nalaklaka dagitoy,” kinuna ti report.

Umal-alas Dagiti Klase ti Sine

“Ad-adu a kinaranggas, sekso, ken naalas a sasao ti linaon dagiti sine kadagitoy nga aldaw ngem kadagiti kasta met la a klase ti sine sangapulo a tawenen ti napalabas.” Dayta ti konklusion dagiti managsirarak iti Harvard School of Public Health, idiay Estados Unidos, kalpasan nga inadalda dagiti klase ti sine, maysa a sistema a gagangay iti dadduma a pagilian. Inusig ti panagadal ti relasion ti klase ken linaon dagiti sine a nairuar iti nagbaetan ti 1992 ken 2003. Dagiti resulta ipakitada nga umal-alas ti klase dagiti sine a naibasar iti edad. Kinuna dagiti managsirarak a “masapul a bigbigen dagiti nagannak ti rebbengenda nga agpili kadagiti maitutop a sine agpaay kadagiti annakda, ken ti panangilawlawagda kadagiti mensahe iti sine kadagiti annakda tapno marisut ti aniaman a posible a pagdaksan ken maipaganetget dagiti aniaman a mabalin a makagunggona nga epektona.”