Tsokolate—No Kasano ti Pannakaaramidna

I-PLAY

Tsokolate—No Kasano ti Pannakaaramidna

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY CÔTE D’IVOIRE

Ti nagpaiduma a raman ti tsokolate ket magustuan ti adu a tattao iti intero a lubong. Nagtaudan ti tsokolate, ken kasano ti pannakaaramidna? Kaduaendakami bayat nga ammuenmi ti pakasaritaan ti tsokolate.

KUNA dagiti botanista a ti adu a balang a puon ti kakaw ket mabalin a nagtubo iti tanap ti Amazon ken Orinoco iti Abagatan nga America rinibu a tawen ti napalabasen. Mabalin a dagiti Maya ti kaunaan a nagmula iti kakaw (a maawagan met iti cocoa), nga intugotda idi immakarda iti Yucatán. Ti naarian a pamilia dagiti Aztec ti kanayon idi nga uminum iti napait a tsokolate a naaramid babaen ti panangilaok iti nagiling a kakaw iti binubodan a mais wenno arak. Naidasar dagitoy kadagiti nabalitokan a kopa. Ni Montezuma nga emperador dagiti Aztec ket inaldaw kano idi nga uminum iti nasurok a 50 a kopa a tsokolate.

Ti Espaniol a konkistador a ni Hernán Cortés (1485-1547) ket ad-adda nga interesado kadagiti nabalitokan a kopa imbes nga iti linaon dagitoy a tsokolate. Ngem nadlawna idin nga us-usaren dagiti Aztec ti bukel ti kakaw kas kuarta. Dagus a nangipasdek ni Cortés kadagiti plantasion ti kakaw. Nabunga dagitoy a plantasion ti “kimmayumanggi a balitok,” isu a sinolsolo ti Espania ti pannakainegosio ti bukel ti kakaw inggana idi maika-18 a siglo.

Kalpasanna, intugot dagiti Espaniol ti bukbukel ti kakaw idiay Haiti, Trinidad, ken puro ti Bioko iti Makinlaud nga Africa. Ti maysa a bunga ti kakaw a naburas iti dayta a puro ket naipan iti makintengnga a paset ti Africa, isu nga adda itan narang-ay a negosio ti kakaw iti uppat a pagilian iti Makinlaud nga Africa.

Tsokolate Idiay Europa

Idi maika-16 a siglo ti damo a panangiparaman ni Cortés iti sangakabbalayan ti ari ti Espania iti inumen a tsokolate dagiti Aztec. Dagiti babai iti naarian a sangakabbalayan ti ari ti Espania sililimed a sinimsimanda ti narekaduan ken no dadduma, napamientaan nga inumen sada binukbukodan dayta. Idi agangay, naiparaman dayta kadagiti natantan-ok a tattao iti kagimongan ti Europa.

Nagustuan dagiti taga-Europa ti baro a naramananda ken dagiti maipagarup a makaagas a kalidad ti tsokolate. Idi 1763, nagdanag met dagiti agar-aramid iti serbesa iti Britania gapu ta lumatlatak ti tsokolate isu a nagpaaramidda iti linteg a mangkontrol iti pannakaaramid dayta. Ti nakaro a kompetision iti pannakainegosio ti tsokolate ti nangtignay iti dadduma tapno ad-adda a paaduenda ti arina a pagaramidda iti tsokolate. Tapno tumayengteng ti kolor ti tsokolate, ninayonan pay ketdi dayta dagiti Ingles iti tapuk ti ladrilio! Nagtultuloy nga immadu dagiti agtarigagay iti nasaysayaat ken naim-imas a tsokolate.

Gapu iti irarang-ay ti industria, nangrugi a nausar dagiti makina iti panagaramid iti tsokolate. Idi nangrugi a nausar ti makina a paandaren ti steam kadagiti paktoria ti tsokolate, makinan ti aggiling iti dayta imbes a manomano. Idi 1828, naaramid ti dakdakkel a panagbalbaliw iti tsokolate idi nasursuro ti Olandes a kemiko a ni Coenraad van Houten no kasano a pagsinaen ti pulbo a kakaw ken mantekilia manipud iti nagiling a bukbukel ti kakaw. Nagbanaganna, dagiti managpartuat nagaramiddan idi agangay iti umno a kombinasion ti chocolate liquor (napalet ken natayengteng a masa), mantekilia manipud kakaw, ken asukar tapno mapataud ti solido a tsokolate a kendi.

Iti ngalay ti dekada 1800, nagaramid dagiti taga-Switzerland iti proseso nga ad-adda a nangpapino iti tsokolate. Iti daytoy a proseso, a naawagan iti conching, magiling ken maridirid iti adu nga oras ti masa a kakaw kadagiti porselana a pagkargaan, isu a napataud ti nalamuyot a tsokolate a marunaw iti dila. Sigun kadagiti eksperto iti nadumaduma a raman, ti kasayaatan a tsokolate ket maproseso iti di kumurang a 72 nga oras.

Adu a nalaing a negosiante, kas kada Hershey, Kohler, Lindt, Nestlé, Peter, Suchard, ken Tobler—nagnagan a mabalin a makitkitam kadagiti kahon ti tsokolate ita—naisangsangayan dagiti naaramidanda iti industria ti tsokolate, iti man panagimbentoda iti naan-annayas a makina wenno panangpapinoda kadagiti ramen iti tsokolate.

Ti Nagtaudan ti Tsokolate

Kaay-ayo ti kayo a kakaw ti agbiag iti tropiko iti las-ud ti 20 a degree iti amianan wenno abagatan ti equator. Agbiag dayta iti nalinong ken naalnaab a klima. Agsabong ken agbunga dagiti kayo iti intero a makatawen. Ti bunga ti kakaw, a kasla bunga ti melon (1), ket direkta nga agtubo iti puon ken nababbaba a sanga.

Ania ti mapasamak iti plantasion ti kakaw no panagaapit? Mapuros dagiti naluom a bunga ti kakaw babaen iti buneng wenno sukdal a bulo, a nagalutan iti kutsilio ti pungtona. Mapisi dagiti bunga (2) tapno makita ti 20 ingganat’ 50 a bukel iti aglawlaw ti puraw a sumam-it a pumait a lasagna. Manomano a maala dagiti bukel. No panagaapit, masansan nga agtrabaho dagiti agburas manipud parbangon ingganat’ rabii a mangpisi kadagiti bunga ken mangala kadagiti bukel. Kalpasanna, maabbongan dagiti bukel iti sumagmamano nga aldaw. Kabayatan daytoy a tiempo, malungsot ti lasagna ken agbalinen a natayengteng a kayumanggi ti bukel ti kakaw. Sumaganad, mapamagaan dagiti bukel (3), babaen man iti panangiwaras kadagitoy iti ikamen a sako sa maibilag wenno babaen ti panagusarda kadagiti hot-air blower. Ti panangibilag ket mangpreserba kadagitoy iti pannakaibiahe ken pannakaidulinna.

Kaaduanna, adda dua a kita ti bukel dagiti kakaw, ti Forastero ken ti Criollo. Ti Forastero ti kaaduan a maimula, wenno kangrunaan a bukel. Ad-adu ti kasta a maapit iti intero a lubong. Iti Makinlaud nga Africa, Brazil, ken Abagatan a Daya nga Asia ti kangrunaan a pagmulmulaan iti dayta. Naimas ti bukel a Criollo. Basbassit ti kasta a maimulmula idiay Central America, Ecuador, ken Venezuela. Dayta ti ad-adda a mangpaimas ken mangpabanglo iti tsokolate.

Kalpasan ti panangibilag, dagiti bukel ti kakaw ket nakasaganan a maisako (4) sa maipatulod kadagiti agar-aramid iti tsokolate iti intero a lubong, nangruna idiay Europa ken Amianan nga America. Agarup dua a rakem kadagitoy a nabilag a bukel ti kakaw (5) ti mangpataud iti sangalibra a tsokolate a kendi. Narigat a panunoten a dagiti napait a bukel ti bunga ti kakaw ket agbalin a naimas a sinam-it a makitatayo kadagiti kahon ti tsokolate, ngem saan a nagbalbaliw dayta a proseso iti adun a siglo.

Ti Panagaramid iti Tsokolate

Madalusan ken maklaseklase dagiti bukel apaman a maidiskarga dagitoy iti paktoria. Kaasping iti maaramid iti bukel ti kape a makirog tapno rummuar ti kasayaatan a ramanda, makirog itan dagiti bukel ti kakaw tapno ad-adda nga agayamuom ti naan-anay a banglo ti tsokolate. Kalpasanna, mapisi dagiti bukel (6). Ti natayengteng a kolor kape a paset iti unegna a maawagan iti nib ti kangrunaan a ramen ti amin a mainum ken makan a tsokolate.

Magiling dagiti nib tapno mapataud ti napalet a masa a maawagan iti chocolate liquor (7). No timmangkenen, mailako kas tsokolate a mausar iti panagaramid kadagiti taraon a mayurno. Kalpasanna, ti liquor ket maipasidong iti nabara a temperatura—ti proseso nga inimbento ni Van Houten—sa maarisit ti cocoa butter, isu a ti pulbos ti kakaw ti matda. No ti kanayonan a cocoa butter ket mainayon iti chocolate liquor, mailaok ti kinaimasna tapno agbalin a tsokolate a kendi a pamiliar kadatayo. Agkakadua ti conching (8) ken ti dadduma pay a pangpapino a proseso tapno mapataud ti kita ti tsokolate a kaay-ayo ita dagiti aggatang (9).

Isu nga inton sumaganad nga im-imasem ti naimas ken nalamuyot a raman ti tsokolate, panunotem biit ti napaut a pannakaprosesona manipud iti napait a bukel a nagtubo kadagiti kabakiran iti Tropiko agingga a nagbalin a makaay-ayo a sinam-it a tsokolate.

[Picture Credit Line iti panid 24]

[Picture Credit Line iti panid 25]

AGRIINGKAYO!