Capoeira​—Sala, Isport, Wenno Martial Art?

Babaen iti mannurat ti Agriingkayo! idiay Brazil

“Ti kinabalanse ken kinalap-it dagiti sirkero, ti kinangayed ken puersa ti sala, ti kinapartak ken kinasikap ti pannakilaban, ken dagiti bansag ti musika.”

KASTA ti panangiladawan ti maysa a mannurat iti kaipapanan ti arte ditoy Brazil a naawagan iti capoeira. Sigun iti maysa a mannurat, ‘talaga a maar-aramiden iti intero a lubong’ ti capoeira.

Ni Edward Lunda nga agipalplano ken managsukisok no kasano a salaen ti capoeira awaganna dayta a “naisangsangayan a kombinasion ti sala, martial art, ay-ayam, ken ritual.” Sigun iti The New Encyclopædia Britannica, “katutubo a sala” dayta. Kasano a salaen? Dagiti sumasala ken agbuybuya mangbukelda iti sirkulo. Iti uneg dayta a sirkulo, “adda dua nga agsinnango a lallaki, a mangtulad iti aksion ti ‘aglablaban’ a maitunos iti ritmo ti berimbau wenno de kuerdas nga instrumento ti musika.”

Nupay mapagsusupiatan unay dagiti nagtaudan ti capoeira, mamati ti kaaduan a managsukisok a nairamut dayta kadagiti sala ken ritual dagiti tribu iti Africa. Nabatad a nakadanon dayta ditoy Brazil idi kaaldawan ti panaglako kadagiti tagabo. Adun a dekada a salsalaen dayta dagiti tagabo​—nupay dagiti makinkua kadagiti tagabo laplapdanda ti kultura dagiti Africano.

Sigun iti maysa a mannurat a taga-Brazil, idi naisardeng ti panangtagabo ditoy Brazil idi 1888, “dagiti nawayawayaan a tagabo saanda a maikabkabilangan iti agdama idi a kagimongan ken ekonomia.” Nagbanaganna, adu a dati a tagabo ti kimmappon kadagiti kriminal a bunggoy, isu a ti capoeira ti nagbalin a maysa a kita ti naranggas a panaglalaban iti kalye. Babaen iti armasda a kutsilio ken pagbaot, riniribuk dagitoy a kriminal a bunggoy ti sangakaarrubaan.

Aminen ti warnakan a Planet Capoeira a “naranggas” ti sala a naaramid iti kalsada. Kinunana: “Inikkat dagiti mangisursuro iti dayta ti amin a napintas a paset ti sala a di maitutop kadagiti agpayso a panaglalaban. Kas pagarigan, nababbaba dagiti kugtar, ken puntiriaenna ti bagi imbes a ti ulo. Nadumaduma ti pakausaran dagiti ima tapno mangallilaw wenno mangdanog wenno dagiti ramay ti mangsulek kadagiti mata. Awan ti musika, [ken awan] ti panaglisi, panagrukob, ken panagsirko malaksid iti pannakiranget.” Di ngarud pakasdaawan a naiparit ti capoeira iti intero a nasion idi 1890. Mabalin a maibalud, masaplit ingganat’ 300 a daras, ken maidestiero pay ketdi dagiti mapabasol a capoeira. *

Idi dekada 1930, ni Manuel dos Reis Machado, a nalatak kadagiti ummong ti capoeira kas Maestro Bimba, ti nanglukat iti maysa nga eskuelaan a mangisuro iti dayta nga arte. Siempre, saan pay a legal ti arte, isu a siaannad a dina dinakamat iti publiko nga agisursuro iti capoeira. Idi 1937, idi nagun-odanna ti anamong ti Presidente iti Brazil a ni Getúlio Vargas, ti capoeira nagbalinen a  pudpudno nga isport iti Brazil. Ita, addan napattapatta a 2,500,000 a taga-Brazil a makipaspaset iti capoeira, ket maisursuro dayta iti adu nga institusion iti publiko a kas kadagiti eskuelaan, unibersidad, ken eskuelaan ti militar.

Katutubo a Sala Wenno Martial Art?

Nupay kasla sala ti capoeira, adu latta ti mangibilang iti dayta a martial art. Mamati ni Augusto, a nakasursuro iti capoeira ken ni tatangna, a “nupay kasla sala dayta, tignayennaka nga agbalin a naranggas ken manglabsing kadagiti prinsipio ti kappia ken ayat.” Kinunana: “Mabalin a nalaka nga usaren ti capoeira a mangdangran iti maysa a tao no makapungtotka.” Uray pay no liklikan dagiti makipaset ti agsinnagid, mabalin a nakaro a makadangran ti di umiso a garaw.

Adu met ti mangibaga nga adda pakainaiganna kadagiti narelihiosuan nga aramid. Deskribiren dayta ni Pedro Moraes Trindade, maestro ti capoeira a taga-Bahia State, Brazil, kas “kombinasion ti bagi ken isip.” Kunana pay: “No ibilangmo ti capoeira nga isport laeng, laglag-anem ti pakasaritaan ken prinsipiona.” Kinuna ni Edmilson, a walo a tawen a nakipaset iti capoeira idiay Niterói, Rio de Janeiro: “Dadduma a chula [pangrugian a kanta] ken ritual a nainaig iti capoeira ket nabatad a mainaig iti espiritismo.”

Gapu iti naannad a panangsukimatda kadagiti prinsipio ti Biblia, dagiti nadakamat itay a da Edmilson ken Augusto, insardengdan ti makipaset iti capoeira. Inkeddengda a di mabalin nga irisgoda ti nakapatpateg a naespirituan ken pisikal a kinasalun-atda. Nupay maragsakanda idi iti makaallukoy a ritmo ken nangayed a garaw ti sala a capoeira, ammoda a maikaniwas dayta iti Biblia, a mangisursuro a dagiti tattao ‘saandanto a sursuruen ti pannakigubat.’​—Isaias 2:4.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Masala ti capoeira a maitunos iti ritmo ti “berimbau” ken ti “atabaque,” a katutubo nga instrumento ti musika iti Brazil