Tulong Agpaay Kadagiti Agtutubo Ita

DUMAKDAKKEL dagiti agtutubo ita iti lubong a mabalin a nakabutbuteng no dadduma. Awan ti maaramidan ti dadduma kadakuada no agsina wenno agdiborsio ti dadakkelda. Makita ti dadduma a maisagmak dagiti kaeskuelaanda iti droga ken krimen. Adu ti pilpiliten dagiti lallaki ken babbai a kapatadanda tapno makidennada. Dandani amin nga agtutubo ti sagpaminsan a malidliday, malmaldaang, ken makarikna a saanda a maipakitaan iti pannakaawat.

Ania ti kasapulan dagiti agtutubo tapno mapagballigianda dagiti karit a maipaspasango kadakuada? “Kasapulan dagiti annak ti natibker a moral a prinsipio,” insurat ni Dr. Robert Shaw, “daydiay natalged a makatulong kadakuada nga agpili kadagiti maitutop a gagayyem, agaramid kadagiti umiso a desision, ken makipagrikna iti sabsabali.” Ti Biblia ti mangipaay iti kasayaatan pay laeng a moral a prinsipio, ta naglaon dayta kadagiti kapanunotan ti Namarsua. Asino ti ad-adu ti ammona ngem ni Jehova a Dios maipapan iti kasapulantayo tapno mapagballigiantayo dagiti nariribuk a tiempo a pagbibiagantayo?

Realistiko ken Praktikal a Giya

Realistiko ken praktikal dagiti prinsipio ti Biblia. Nakapatpateg dagitoy kadagiti nagannak ken dadduma pay a nataengan a mayat a tumulong kadagiti agtutubo nga agballigi iti dalan nga agturong iti kinanataengan.

Kas pagarigan, sipupudno a bigbigen ti Biblia a “ti kinamaag naisinggalut iti puso ti maysa nga ubing,” wenno, kas impatarus Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia, “gagangay nga agaramid dagiti ubbing iti kinamaag ken dagiti awan serserbina a bambanag.” (Proverbio 22:15) Dadduma nga agtutubo ti kasla natataengan ngem iti edadda, ngem agtutuboda pay laeng nga awanan iti kapadasan. Iti kasta, saan pay a natalged ti rikna ken tarigagayda, ken mariribukanda bayat a  dumakdakkelda. (2 Timoteo 2:22) Kasano a matulongan dagitoy nga agtutubo?

Iparparegta ti Biblia ti agtultuloy a panagsasarita dagiti nagannak ken annak. Iparparegtana kadagiti nagannak: “Sawem ti maipapan [kadagiti pagalagadan ti Dios] no agtugawka iti balaymo ken no magnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Adda dua a pagimbagan ti kasta a panagsasarita. Umuna, isurona kadagiti agtutubo ti daldalan ti Dios. (Isaias 48:17, 18) Maikadua, taginayonenna ti panagsasarita dagiti nagannak ken annak. Nakapatpateg daytoy nangruna kadagiti agtutubo agsipud ta bayat ti kinabarito ken kinabalasitangda, mabalin a managbabain ken malidlidayda.

Siempre no dadduma, makarikna ti kaaduan nga agtutubo iti temporario a kinaliday. Ngem kumaro ken agpaut ti kinaliday ti dadduma. “Ibaga dagiti agtutubo a marigatanda a makigayyem idiay eskuelaan, awan ti makasaritada, mariknada nga agmaymaysada, awan ti mayat a makigayyem kadakuada a kapatadanda, ket mariknada nga awan ti pagpatulonganda no kasapulanda dayta,” kuna ti maysa a reperensia maipapan kadagiti agtutubo. *

Mabalin nga ipakita dagiti nagannak ken maseknan a natataengan ti interesda kadagiti tin-edyer tapno matulonganda ida a mangdaer kadagiti pakarigatanda. Kasano? “Ti panangdamag kadakuada ti kakaisuna a pamay-an ti panangammo iti pampanunoten dagiti tin-edyer,” insurat ti editor ehekutibo ti maysa a magasin agpaay kadagiti tin-edyer. Nalawag a kasapulan ti tiempo ken anus tapno matulongan dagiti agtutubo a mangibaga kadagiti pakaseknanda. Ngem adu ti pagimbagan ti panangikagumaan.​—Proverbio 20:5.

Masapul Dagiti Nainkalintegan a Limitasion

Malaksid iti pannakisarita, masapul dagiti  agtutubo​—ken, talaga a kayatda​—dagiti nainkalintegan a limitasion. Kuna ti Biblia a “ti ubing a mabaybay-an ibabainnanto ni inana.” (Proverbio 29:15) Mamati dagiti eksperto a ti kinaawan ti nalawag a limitasion ti pakaigapuan ti kinadelingkuente dagiti agtutubo. “No kanayon a masurot ti kayat ti maysa nga ubing ken di pulos makangngeg iti sao a ‘saan’ wenno di maparitan,” kuna ni Shaw, a naadaw itay, “awan a pulos ti gundawayna a makasursuro a ti dadduma a tattao addaanda iti bukod a biag, emosion, kasapulan, ken pagayatan. No di nasayaat ti pannakapatanor ti empatiana, ti ubing saanto a pulos nga agayat ken mangipakita iti panagayat.”

Kasta met laeng ti imbaga ni Dr. Stanton Samenow, nga adun a tawen a mamalbalakad kadagiti marirriribukan nga agtutubo. “Patien ti dadduma a nagannak a nawaya koma dagiti annak a mangaramid iti kayatda,” kunana. “Ngem gapu iti kurang a panangamirisda, patienda a makapadagsen kadagiti annakda ti panangipabaklay kadagiti obligasion ken alagaden ken saan a matagiragsak dagitoy ti kinaubingda. Ngem mabalin a makadangran ti saanda a panangikeddeng kadagiti limitasion. Saan a nabigbig dagitoy a nagannak a ti manmano a madisiplina nga ubing mabalin a marigatanto a mangdisiplina iti bagina met laeng.”

Kayat kadi a sawen daytoy a masapul nga estrikto dagiti nagannak? Saan. Ti panangikeddeng kadagiti limitasion ket paset ti epektibo a panangpadakkel. No nalabes ken nainget unay dagiti paglintegan, agbanag dayta iti naranggas a kasasaad iti pagtaengan. Kuna ti Biblia: “Dakayo nga amma, dikay rurruroden ti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.”​—Colosas 3:21; Efeso 6:4.

No kasta, masapul a masansan nga usigen dagiti nagannak ti pamay-an ti panangisuro ken panangdisiplinada, nangruna bayat nga agmatmataengan ti annakda ken no madlaw nga agmatmataengandan. Nalabit mabalin a palukayan wenno balbaliwan ti sumagmamano a paglintegan wenno pananglapped, tapno maitunos iti kabaelan ti agtutubo a mangaramid iti mapagtalkan a desision.​—Filipos 4:5.

Pannakisinninged

Kas impamatmat ti napalabas nga artikulo, impadto ti Biblia a sakbay a pukawen ti Dios ti dakes a lubong, mapasaran ti lubong “dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” Ipakita dagiti ebidensia nga agbibiagtayon iti dayta a panawen​—‘dagiti maudi nga aldaw’ daytoy di nadiosan a sistema dagiti bambanag. Kas kadagiti nataengan, masapul nga ibturan dagiti agtutubo ti biag iti lubong nga ayan dagiti tattao a ‘managayat iti bagbagida, . . . awanan nainkasigudan a panagayat, . . . awanan panagteppel.’​—2 Timoteo 3:1-5. *

Dagiti nagannak a makarikna a saandan a nasinged kadagiti annakda a babbarito wenno babbalasitang mabalin a makisinningedda babaen iti agsasaganad a pannakisaritada. Maapresiar ta adu a nagannak ti mangikagkagumaan nga agbalin a nasayaat nga impluensia ken talaga nga addada a mangiwanwan iti biag dagiti annakda.

Ti Biblia ket nagpateg nga alikamen agpaay iti daytoy. Nakatulongen dayta iti adu a nagannak a mangitungpal iti annongenda ken nakatulongen kadagiti agtutubo a mangliklik kadagiti napeggad a pakaikulbuanda. (Deuteronomio 6:6-9; Salmo 119:9) Tangay ti Biblia ket naggapu iti Namarsua a ni Jehova a Dios, agtalektayo a mangipaay dayta kadagiti kasayaatan a tulong nga agpaay kadagiti agtutubo iti kaaldawantayo. *

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 10]

Ibagam dagiti pakadanagam iti nadungngo a nataengan