May Day​—Ania ti Kaipapananna Kenka?

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

Ania ti malagipmo no mangngegmo ti May Day? Dagiti parada ken demonstrasion? Panagsala iti aglawlaw ti poste a naarkosan ti tuktokna iti sabsabong? Piesta opisial?

MABALIN a naiduma ti malagipmo maipapan iti May Day depende iti lugar a pagnanaedam. Ngem agkakanaig dagitoy. Ti apagbiit a panangusig iti nangrugian ti May Day ket makatulong kadatayo a manganag no apay a maramrambakan dayta ita.

Dagiti Nangrugianna Idi Un-unana

Iti kadaanan a Roma, ti umuna nga aldaw ti Mayo ket naangay kabayatan ti piesta ti Floralia, a naipasurot iti nagan ni Flora, ti diosa ti primavera ken sabsabong. Tiempo dayta ti panagkakanta, panagsasala, ken parada a pakausaran ti nagadu a sabong. Dagiti balangkantis iti Roma ti nangruna a nangtagiragsak iti piesta, ta ti diosada a ni Flora ket imbilangda a patronda.

Idi pinarmek dagiti Romano ti dadduma a pagilian, intugotda ti kostumbreda. Ngem kadagiti pagilian dagiti Celt, natakuatan dagiti Romano a ti umuna nga aldaw ti Mayo ket maselselebraran kas ti piesta ni Beltane. * Iti rabii kasakbayanna, ti rugi ti baro nga aldaw ti Celt, maiddep ti amin nga apuy ket inton lumgak ti init, dagiti tattao mangsindida iti temtem iti tapaw ti turturod wenno iti sirok dagiti sagrado a kayo kas panangpasangbayda iti kalgaw ken iti panangabaruanan ti biag. Maipastor dagiti baka ken makiddaw kadagiti didiosenda a salaknibanda dagitoy. Idi agangay, napagtipon ti Floralia ken Beltane ket nagbalin a piesta a May Day.

Para kadagiti Aleman ti pagsasaoda ken umili iti Scandinavia, ti Walpurgis ti katupag ti Beltane. Mangrugi dagiti piesta iti Rabii ti Walpurgis babaen ti pannakasindi dagiti temtem tapno mapapanaw dagiti mangkukulam ken dakes nga espiritu. Pinartuat ti dadduma a taga-Europa dagiti bukodda a kostumbre iti May Day. Adu kadagitoy ti adda pay laeng agingga ita.

Awan unay ti impluensia dagiti relihion iti Kakristianuan kadagita a pagano a piesta. Ti “May Day​—wenno Beltane​—ket di makontrol nga aldaw iti kalendario, ti piesta a talaga a saan a pulos a makontrol ti Kristiano a simbaan ken dadduma nga autoridad,” kinuna ti Guardian a periodiko ti England.

Dagiti Kostumbre iti May Day

Idi Edad Media, adda dagiti baro a kostumbre a nainayon iti piesta a nagbalin a paborito ti England. Agpatnag dagiti lallaki ken babbai iti kakaykaywan tapno agurnongda iti sabsabong ken agbusbusel a sangsanga tapno ‘pasangbayenda ti  Mayo’ nga isisingising ti init. * Nasaknap ti imoralidad, sigun iti The Anatomy of Abuses a pampleta ti Puritano a ni Philip Stubbes. Iti tengnga ti bario, dagiti makipaset iti naariwawa a padaya mangipatakderda iti poste a naarkosan ti tuktokna iti sabsabong a nakaisentruan ti agmalmalem a panagsasala ken panagaayam. Dineskribir dayta ni Stubbes kas “daytoy makasubkar nga Idolo.” Masansan a mangpili dagiti umili iti reyna ken ari ti Mayo a mangidaulo kadagiti rambak. Dagiti poste a naarkosan ti tuktokda iti sabsabong ken dagiti reyna iti Mayo ket gagangay met iti dadduma pay a paset ti Europa.

Ania ti kaipapanan dagitoy a kostumbre ti May Day? Kastoy ti inlawlawag ti Encyclopædia Britannica: “Idi unana, dagita a seremonia ket nairanta a mangipasigurado iti kinabunga dagiti apit, isu a nabunga met ngarud dagiti baka ken tattao, ngem kaaduanna, in-inut a napukaw ti kinapateg daytoy, ket nagbalin laengen a nalatak a piesta dagiti kaugalian.”

Panagbalbaliw ti Kinalatak ti Piesta ti May Day

Dagiti Protestante a Repormador pinadasda a pasardengen ti imbilangda a pagano a selebrasion. Ti Scotland a pasurot ni Calvin imparitna ti May Day idi 1555. Kalpasanna, ti indaulo dagiti Puritano a Parliamento dagiti Ingles imparitna dagiti poste a naarkosan ti tuktokda iti sabsabong a mausar iti May Day idi 1644. Idi awan ti ari ti England kabayatan ti panawen ti Commonwealth, naipagel dagiti “aglablabes nga aramid” iti May Day. Nupay kasta, nausar manen dagiti poste a naarkosan ti tuktokda iti sabsabong para iti May Day idi naaddaanda manen iti ari idi 1660.

In-inut a saanen a maus-usar dagiti poste a naarkosan ti tuktokda iti sabsabong para iti May Day kabayatan ti maika-18 ken rugrugi ti maika-19 a siglo. Ngem iti nabiit pay, maus-usar manen a napakuyogan iti moral a kalidad. Nabiit pay laeng a nangrugi ti adu kadagiti maibilang a tradisional a kostumbre ti May Day, kas kadagiti ubbing nga agsasala iti aglawlaw ti poste a naarkosan ti tuktokna iti sabsabong, ken panagabel kadagiti natayengteng ken namaris a laso. Nupay kasta, mataktakuatan dagiti agsirsirarak kadagiti kostumbre ti May Day nga ad-adda a nangrugi dayta kadagiti pagano idi un-unana.

Intugot met dagiti taga-Europa nga imigrante dagiti kostumbre ti May Day kadagiti baro a pagilianda, isu a dadduma kadagiti annakda ti mangngilngilin pay laeng iti May Day iti tradisional a wagas. Ngem iti adu a pagilian, ti May Day, wenno umuna a Lunes kalpasan ti Mayo 1, ket basta piesta opisial itan dagiti trabahador.

Ti May Day Nagbalin a Labor Day

Idiay Amianan nga America ti nangrugian dagiti parada ken demonstrasion iti moderno a May Day. Apay a sadiay? Gapu iti industrial a rebolusion, napartuat dagiti baro a makina a nagtultuloy a nagandar, isu a dagiti makinkua kadagiti paktoria masansan a namnamaenda nga agtrabaho dagiti empleadoda inggana iti 16 nga oras iti kada aldaw, malaksid iti Domingo. Iti panagreggetna a  mangpasayaat iti biag dagiti trabahador, kiniddaw ti maysa a pederasion dagiti union ti negosio ken trabahador iti Estados Unidos ken Canada ti walo nga oras a panagtrabaho a nangrugi idi Mayo 1, 1886. Kaaduan nga amo dida pinatgan daytoy a kiddaw isu nga iti dayta nga umuna nga aldaw ti Mayo, nagwelga ti rinibu a trabahador.

Ti Haymarket Riot iti Chicago, Illinois, ti nakatayan dagiti immuna a martir kadagiti mobimiento dagiti trabahador idiay Estados Unidos isu a nagkaykaysa dagiti trabahador idiay England, Espania, Francia, Holland, Italia, ken Russia, a nangsuportar iti dayta. * Idi 1889, adda naangay a miting ti kongreso dagiti sangalubongan a partido dagiti Sosialista idiay Paris a nangideklara a ti Mayo 1, 1890 ket agbalin nga aldaw ti internasional a demonstrasion a mangsuportar iti walo nga oras a panagtrabaho iti lawlawasna. Ti petsa kalpasanna ket nagbalin a tinawen nga okasion a mangiprotesta kadagiti kiddaw dagiti trabahador agpaay iti nasaysayaat a kasasaad iti trabaho.

Kadagiti republika ti Soviet Union, ti May Day idi ket maselebraran kadagiti namilitariaan a parada ken panangipabuya kadagiti gapuanan ti teknolohia. Ita, adu a pagilian ti mangngilin iti piesta opisial a maawagan iti Labor Day wenno International Workers’ Day iti umuna nga aldaw ti Mayo. Nupay kasta, selebraran ti Estados Unidos ken Canada ti Labor Day iti umuna a Lunes ti Setiembre.

Dagiti Nagkauna ken Moderno a Nakainaiganna

Ti May Day ket kanayon a piesta ti tattao. Saan nga agtrabaho dagiti trabahador iti dayta nga aldaw, adda man wenno awan ti pammalubos dagiti amoda. Nabaliwan dagiti akem iti kagimongan. Ti ari ken reyna iti dayta nga aldaw ket pilienda manipud kadagiti ordinario a tattao, ken masansan a pagaangawanda dagiti agtuturay. Ti May Day ngarud ket nagbiit a nainaig kadagiti mobimiento ti asosasion dagiti obrero, ket idi maika-20 a siglo, nagbalin dayta a paset iti kalendario dagiti Sosialista.

Kas iti nagkauna a May Day, ti International Workers’ Day ket nagbalin nga aldaw dagiti parada iti kalsada. Ngem gagangay ti kinaranggas kabayatan ti selebrasion ti May Day kadagiti kallabes a tawen. Ti May Day 2000, kas pagarigan, ket tiempo dagiti sangalubongan a protesta maibusor iti sangalubongan a kapitalismo. Dagiti protesta ket nalaokan kadagiti panaglalaban, pannakadunor, ken pannakadadael dagiti sanikua.

Makapnek a Panagkasapulan iti Panagbalbaliw

Pudno kadi a manamnamatayo a maipaay ti tattao dagiti napateg a sangalubongan a panagbalbaliw a makagunggona iti amin a nasingpet a tattao? Saan a pulos. Namin-adun a pimmayso ti proverbio iti Biblia idi unana a: “Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.”​—Jeremias 10:23.

Ti natantan-ok a turay​—adayo a natantan-ok ngem kadagiti tattao​—ti kasapulan tapno agbalin a natalna dagiti kasasaad ti lubong. Ti Namarsua iti daga a ni Jehova a Dios ti Gubuayan dayta a turay. Saritaen ti Saona a ti Biblia nga ‘uk-ukradenna ti imana ken pempennekenna ti tarigagay ti tunggal sibibiag a banag.’ (Salmo 145:16) Awisendaka a mangsukimat pay nga ad-adda kadagiti naranga a kari ti Dios.

Kas kaitungpalan ti modelo a kararag nga insuro ni Jesu-Kristo nga Anak ti Dios kadagiti pasurotna, umayto ti Pagarian ti Dios, ket sigurado a matungpalto ti pagayatan ti Dios ditoy daga. Ikari ti Biblia a ti dinutokan ti Dios nga Agturay a ni Jesu-Kristo, “ispalennanto daydiay napanglaw nga agpatpatulong, kasta met daydiay naparigatan ken siasinoman nga awanan katulongan. Isu maasianto iti daydiay nanumo ken iti daydiay napanglaw, ket dagiti kararua dagidiay napanglaw isalakannanto. Iti pannakairurumen ken iti kinaranggas subbotennanto ti kararuada.”​—Salmo 72:12-14.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 12]

Ti maysa a poste idi maika-16 a siglo a maibangon iti tunggal May Day iti ruar ti maysa a simbaan idiay London

[Credit Line]

Manipud iti libro nga Observations on Popular Antiquities

[Ladawan iti panid 14]

Protesta dagiti kontra iti kapitalismo, May Day 2000, London, England

[Credit Line]

© Philip Wolmuth/Panos Pictures