Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

“Rumbeng Aya a Padasek ti Makideyt Babaen iti Internet?”

“Inaldaw a nagsinnuratkami babaen iti e-mail. Implanomin no pagyanan ken pagtrabahuanminto. Siak koma idin ti makaammo kadagiti singsing a tanda ti panagtulagmi. Awan pay makabulan a nagam-ammokami ken saankami pay nga aktual a nagkita.”​—Monika, Austria. *

TALAGA a kayatmo nga adda maam-ammom​—daydiay magayyem ken nalabit kayatmo a pakiasawaan. Ngem uray agan-anoka, awan latta ti nagmamaayan dagiti panagreggetmo agingga ita. Ad-adda ketdi a naibabain ken nadismayaka kadagiti panagregget dagiti nasayaat ti panggepda a gagayyemmo ken pamiliam a mangyam-ammo kenka iti maysa a tao. Isu a nalabit pampanunotemon no rumbeng nga agpatulongkan iti teknolohia.

Iti daytoy panawen ti computer, mabalin a nagbiit ti agsapul iti maibagay a pakiasawaam. Kuna ti dadduma a ti rumbeng laeng nga aramidem ket makikonektar iti Web site, chat room, wenno bulletin board a nairanta nga agpaay kadagiti agwaywayas. Impadamag ti The New York Times nga iti makabulan idiay Estados Unidos laeng, 45 a milion ti naikonektar kadagiti Web site iti panagdeyt. Sigun iti maysa nga albasiador iti Internet, nasurok a siam a milion a tattao ti agus-usar iti serbisiona iti 240 a pagilian.

Ti Panangatrakar ti Panagdeyt Babaen iti Internet

Managbabainka kadi ken marigatanka a makiam-ammo kadagiti tattao? Kabutengmo aya ti mapaay? Wenno pagarupem laeng a kurang ti mabalin a pakiasawaam iti lugar a pagnanaedam? Mabalin ngarud a maatrakarka iti panagdeyt babaen iti computer. Ti maysa a makaatrakar ket ikari kenka ti maysa a serbisio a mangalbasia babaen iti Internet a kontrolenna dagiti “makadeytmo.” Dagiti kahon a pangbirokam ket mangipakita kadagiti grupo ti tattao iti aniaman nga edad, pagilian a pagnanaedanda, impormasion a mangiladawan iti personalidadda, retrato, ken dagiti parbo a  naganda iti Internet. Gapu ta mabalinmo ti agpili iti siasinoman a kayatmo, kasla mabalin a naan-annayas ti pannakideyt iti Internet ken saan unay a makapadanag ngem iti aktual a panaginnam-ammo.

Ania ti agpayso? Ti aya panagdeyt babaen iti Internet ti talaga a mangiturong iti manayon a kinaragsak? Bueno, usigem daytoy: Bayat ti innem a tawen, maysa a mangalbasia a serbisio iti Internet ket naaddaan iti 11 a milion a miembro. Nupay kasta, 1,475 laeng kadakuada ti aktual a nagkallaysa. Ti maysa pay a serbisio iti panagdeyt nga addaan iti nasurok a maysa a milion a miembro ti nangibaga a 75 laeng ti kompirmado a nagkallaysa! Ania ti depekto daytoy nga uso?

Kasayaatan a Panaginnammo iti Maysa ken Maysa?

Sigun iti maysa nga artikulo iti periodiko, “iti Internet, tunggal maysa ket maiparang a makaatrakar, napudno, ken naballigi.” Ngem kasano kapudno ti impormasion nga ipaay dagiti tattao maipapan iti kinataoda? Kastoy ti kinuna ti maysa pay nga artikulo iti damag: “Manamnama nga amin ket medio agulbod.” Talaga a nagsukisok ti maysa nga editor iti nalatak a magasin dagiti agtutubo maipapan iti daytoy a komento. Insumitena ti naganna iti tallo kadagiti kalatakan a Web site iti Internet ket kabigatanna, adda dagiti nagsurat kenkuana. Gapu iti dayta, nakideyt iti sumagmamano a lallaki. Ania ti nagbanaganna? Talaga a dina nagustuan ida! Sibabatad a nagulbod dagitoy a lallaki maipapan iti kinataoda. Kastoy ti impakdaar dayta nga editor: “Sigun iti kapadasak, agulbod dagiti tattao nga agus-usar iti daytoy a serbisio.”

Kasla awan balena no saan nga agpayso ti ibaga ti maysa a tao a katayag wenno timbangna. ‘Saan a napateg ti langa,’ mabalin nga irason ti dadduma. Agpayso a kunaen a mismo ti Biblia a “ti kayaw mabalin nga ulbod, ken ti kinalibnos mabalin nga ubbaw.” (Proverbio 31:30) Ngem ti aya panagulbod maipapan iti kasla babassit a banag ket nasayaat a pangirugi iti relasion? (Lucas 16:10) Makapagtalekka pay aya iti dadduma a mabalin nga ibaga dayta a tao maipapan iti napatpateg nga isyu kas kadagiti personal a kalat? Kinuna ti Biblia: “Agsaokayo a sipupudno iti maysa ken maysa.” (Zacarias 8:16) Wen, ti panagbalin a napudno ti mangipasdek iti pamuon tapno sumayaat ti maysa a relasion.

Nupay kasta, ti panagdeyt babaen iti Internet ket masansan a pakairamanan dagiti saan a realistiko a namnama. Kastoy ti kapaliiwan ti maysa a damag iti Newsweek: “Dagiti makideyt babaen iti Internet mabalinda a papintasen dagiti e-mail-da ken pagparangen nga isuda ti kasayaatan. . . . Ti resultana ket maay-ayo ti agbasa iti dayta: kasla makaay-ayo ken interesadoda kenka, isu a maay-ayo ken interesadoka met kadakuada.” Kas iti kapaliiwan ti maysa a propesor idiay Rensselaer Polytechnic Institute sadi New York a mangad-adal kadagiti relasion babaen iti Internet, nagbiit a tumanor ti nasinged a relasion kadagita a kasasaad. Ngem kas masansan a mapaliiw, saan a mapagpannurayan daytoy tapno maaddaanka iti naragsak a panagasawa. Kastoy ti insurat ti maysa a lalaki maipapan kadagiti kapadasanna a nakideyt babaen iti Internet: “Maysa a silo dayta. Gapu ta adda dagiti saanmo a maammuan, agdardarepdepka lattan.”

Aktual a Panagkita

Ngem mabalin a patien ti dadduma nga addada nalawag a pagimbagan ti saan a personal a panagkita. Mabalin a pagarupenda a ti panagdeyt babaen iti Internet ti mangipalubos kadagiti lallaki ken babbai a mangipamaysa iti kinatao ti namnamaenda a makapareha a dida maapektaran iti personal a langana. Agpayso a parparegtaennatayo ti Biblia a ti kinatao ti maysa ti kangrunaan a kitaentayo.  (1 Pedro 3:4) Ngem ti rigatna no makirelasionka babaen iti Internet, saanmo a mapaliiw dagiti kompas, isem, wenno langana iti nadumaduma a situasion. Saanmo a makita no kasano ti panangtratona iti sabsabali no narigat ti kasasaad. Ket napateg dagita tapno maikeddengmo no isu daydiay mabalinmo a pagtalkan ken ayaten. Basaem ti panangiladawan ti Biblia maipapan iti ayat iti 1 Corinto 13:4, 5. Usigem a ti ayat ket nailadawan babaen iti kababalin, saan a sasao. Masapul ngarud a mangiwayaka iti panawen a mangpaliiw iti tao ken mangkita no agtunos dagiti ar-aramiden ken ibagbagana.

No awan ti kasta a napateg nga impormasion, dagiti babbaro ken babbalasang ket masansan a mangiranud kadagiti nasinged a riknada ken kapanunotanda iti rugrugi pay laeng ti panaginnaremda. Gapu ta dida agsakbay, bibiiten ti dadduma a babbaro ken babbalasang ti agtulag, uray no dida pay unay agam-ammo. Ti maysa nga artikulo a napauluan “Iti Internet, Talaga a Bulsek ni Ayat” saritaenna ti maysa a lalaki ken babai nga aginnaddayo iti 12,800 a kilometro ken nagam-ammo babaen iti Internet. Tallo a lawas kalpasanna, aktual a nagkitada. “Napuskol ti maskara dagiti matana,” kinuna ti lalaki. “Diak ideyt ti babbai nga agus-usar iti maskara.” Dagus a nagpatingga ti relasionda. Makapaupay unay dagiti resulta ti aktual a panagkitada ta uray la a kinanselar ti lalaki ti tiket iti eroplano a binayadanna a pagawid ti babai!

Malagip ti agtutubo a babai nga agnagan iti Edda ti mismo a kapadasanna a nakideyt babaen iti Internet. Kinunana: “Kasla imposiblen nga agtultuloy ti relasionmi. Planomi idin ti agkasar.” Ngem idi nagkitada, interamente a natungday dayta. “Saan nga isu daydiay namnamaek no di ket maysa a manangbabalaw ken reklamador. Saan a talaga a mabalin.” Makalawas kalpasanna, naguped ti relasionda, isu a naupay unay ni Edda.

Iti lubong ti pantasia a panagdeyt babaen iti Internet, mabalin a nasapa unay a suminged ti riknada iti maysa ken maysa. Mabalin a nasaem ti mariknam no mapurnada dayta. “Daydiay agtalek iti bukodna a puso maag,” mamakdaar ti Proverbio 28:26. Wen, saan a nainsiriban ti agaramid kadagiti serioso a desision a naibasar iti pantasia ken emosion. Isu a kastoy ti tuloy ti proverbio: “Ngem daydiay magna iti kinasirib isunto ti makalibas.”

Dagiti Peggad ti Panagap-apura

Talaga a saan a nainsiriban no agdardaraskayo nga agtulag a dikay unay agam-ammo. Kastoy ti naadaw a kinuna ti maysa nga Ingles a mannurat a ni Shakespeare: “Manmano nga agballigi ti nadarasudos a panagkasar.” Nabatbatad ti pammagbaga ti Biblia: “Tunggal maysa a nadarasudos sigurado nga agturong iti panagkasapulan.”​—Proverbio 21:5.

Nakalkaldaang ta adu kadagidiay nakideyt babaen iti Internet napaneknekanda nga agpayso dayta. Kalpasan a nakisinnurat iti maysa a lalaki iti makabulan laeng, ninamnama ni Monika, a nadakamat itay, a narisuten ti tarigagayna a makiasawa. Nupay implanodan ti agkasar​—nga uray la nga inyurnosda payen ti gumatang kadagiti singsing a tanda ti panagtulagda​—“napalaus a ladingit” ti nagtungpalan ti nadarasudos a relasionda.

Maliklikam ti mapaay no ipangagmo daytoy a balakad ti Biblia: “Nasaldet daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng, ngem daydiay awanan kapadasan limmasat ket masapul a sagabaenna ti pannusa.” (Proverbio 22:3) Nupay kasta, saan laeng a ti pannakaupay ken nasair a rikna ti peggad a mabalin a masarangetmo iti pannakideyt babaen iti computer. Addanto artikulo iti masanguanan a mangusig kadagiti dadduma pay a parikut.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 17]

No agus-usar dagiti tattao iti Internet, masansan nga aglablabes ti panangdeskribir wenno panagulbodda maipapan iti kinataoda

[Ladawan iti panid 18]

Kalpasan ti adu a romantiko nga E-mail, mabalin a makapaupay ti aktual a panagkita