Kape iti Kona​—Nakaim-imas

Babaen iti mannurat ti Agriingkayo! idiay Hawaii

ADDA gundaway dagiti agpasiar iti distrito ti Kona iti Hawaii a mangraman iti maysa kadagiti kaiimasan a kape ditoy lubong​—ti kape iti Kona, a nakaim-imas para iti adu a tattao!

Iti mauka (kabambantayan) a rehion, nga ayan dagiti akikid ken agsikkosikko a dalan, naglawa dagiti bakras a namulaan iti kape. Nagpintas a kitaen dagiti kayo nga addaan kadagiti natayengteng, nasileng, ken napintas a bulbulong ket iti sumagmamano a tiempo iti tawen, agayamuom dagiti nagpaiduma, nalami, ken puraw a sabongna. Inton agangay, dagitoy ti agbalin a bunga ti kape.

Agaabay dagiti dadakkel ken babassit a bangkag ti pamilia​—nasurok nga 600 dagitoy​—a dadduma ti impatawid ti nagannak kadagiti annakda! Naglawa ti namulaan iti kape ditoy Hawaii, ta agarup maysa ket kagudua a kilometro ti kaakabana ken agarup 50 a kilometro ti kaatiddogna. Adda dayta kadagiti bakras ti dua kadagiti nabayagen a bulkan nga isu ti Hualalai ken Mauna Loa. Kadagaan dagiti kape manipud iti kangato a 150 ingganat’ 750 a metro.

Dagiti agdinamag a resort, supermarket, babassit a tiendaan iti ili, ken babassit a kapeteria iti igid ti kalsada ditoy Hawaii ket aglaklakoda amin iti kastoy a naimas ken napaburek a kape. Kaay-ayo dagiti managkape ti naingel nga ayamuomna ken ti naimas a ramanna. Ngem kasano a nangrugi ti panagmula iti kape iti daytoy a lugar a dati nga iturturayan ti maysa nga ari, ken kasano a nagbalin dayta nga industria a minilion a doliar ti mapastrekna?

Ni Francisco de Paula Marín a mangngagas ken katulongan ni Ari Kamehameha I, ti kangrunaan a mapadayawan iti damo a panagangkat ken panagmula iti kape iti puro ti Oahu idi 1813. Kalpasanna, idi agarup 1828, dagiti napukan a sanga ti kape idiay Oahu ti naimula iti distrito ti Kona ditoy Hawaii. Dagitoy a sanga ket kabagian ti  kape nga agdinamag kas arabica, nga isu pay laeng ti kita a maimulmula ditoy Kona. Idi dekada 1830, nagsayaat ti panagadu ken pannakainegosio ti kape iti Kona.

No Apay nga Agbiag ti Kape iti Distrito ti Kona

Nupay naklasipikar kas bassit a kayo, ti mula a kape ket (1) mabalin a tumayag ingganat’ 10 a metro. Isu nga adu ti mangibilang iti dayta kas maysa a kayo. No lugar ti pagsasaritaan, ti distrito ti Kona ti maitutop a pagmulaan iti kape. Ngamin, agdugudog manipud iti daya ti puro. No madupagna ti makindaya a bakras ti Mauna Loa, a nasurok nga 4,000 a metro ti kangatona, agbalin a kalkalainganna ti pul-oy ti angin. Daytoy metten ti kalkalainganna a mangpul-oy iti intero a bantay ti Kona isu a saan a maan-ano dagiti nalami a sabong ti kape.

Masansan a mainitan dagiti bakras ti Kona, ken babaen iti ulep, masansan a malinongan ken masalakniban iti nakaro a kinabara ti init iti malem. Makatulong pay dagitoy nga ulep babaen iti kalkalainganna a panagtudona iti malem a mangsibug kadagiti mula a kape. Gapu ta kalkalainganna ti temperatura iti intero a makatawen, saan a lumam-ek iti kasta unay.

Panagani ken Panangproseso iti Apit

Kasano kapaut manipud panagmula agingga iti panagaapit iti kape a mailako? Masansan a di kumurang a tallo a tawen ti aglabas sakbay a naan-anay nga agbunga ti kape. Sumagmamano a daras kabayatan ti makatawen, mamin-adu nga agsabong ti kape. Isu nga iti kada tawen, ti gagangay nga agmulmula iti kape ket masapul a manomano nga agburas inggana iti maminwalo a daras!

Nakalablabaga ken aduan iti ngula ti bunga ti kape ken masansan a dua ti bukelna. Gapu ta naingpis ti ukisna, masapul a maproseso tapno maikkat ti ngula ken ukisna (2). Sumaruno ti panangyuper (3) ken panangpamaga (4) ket ti panangproseso dakkel ti resikona iti magun-odan a kape. Depende iti kalidad ti kape, mabalin a sangasako laeng a nakirog a kape ti magun-odantayo iti walo a sako a maapit a bunga.

Ti panangkirog (5) kadagiti bukel ti kape ket maysa nga arte, nga agkasapulan iti nasayaat a kalidad ti alikamen ken ti personal a kinasigo ti agkirog. Ti kapaut ti pannakaikirog ti kape ket agpannuray  iti nadumaduma a banag, kas iti agneb, timbang, klase, kalidad ti bukel, matarigagayan a kangisit ti bukel, ken kasasaad ti paniempo.

Adu kadagiti pagmulaan ken paggilingan iti kape ditoy Hawaii ket agus-usar kadagiti moderno a pamay-an ti panaglako. Awisenda ti publiko nga agpasiar iti bangkag, mangbuya iti panagproseso, ken mangraman iti kape iti Kona. Adu pay laeng dagiti namaris a karatula iti dalan ken ti napintas nupay daanen a paggilingan iti kape, agraman dagiti kadaanan a kapeteria ken otel. Siempre, agidasarda amin iti kape iti Kona!

Dagiti naamo nga asno, ti maus-usar idi a pangibiahe kadagiti sinupot a kape. Nasukatan dagitoy iti dyip ti militar nga idi agangay saan metten a maus-usar. Ngem adda pay laeng dagiti nabatbati kadagita​—dagiti asno ket agbibiag a bulos ken masalsalakniban, ken dagiti dyip ti adda pay laeng kadagiti arubayan dagiti agmulmula iti kape. Ngem aglatlatin ken madaddadaelen dagitoy.

Panangpapigsa iti Tagilako a Nakaim-imas a Kape

Adun a tawen a maus-usar ti kape iti Kona a kangrunaan a panglaok iti saan unay a naingel a kita, isu a kasta ti pannakailakona. Ngem idi ngalay ti dekada 1950, adda naisangsangayan a napasamak. Ngimmina ti presio ti kape iti intero a lubong, ket talaga a nangina ti presio ti maapit iti tunggal ektaria ti kape iti Kona. Babaen ti pannakimiting dagiti mannalon iti University of Hawaii Extension Service, naparegta dagiti mannalon nga agmulada iti ad-adu a kape, ket ti impormasion maipapan iti panagmula ti kape ti nagririnnanudan dagiti mannalon, agprosproseso, managsirarak, ken edukador iti unibersidad.

Makapnek dagiti resultana. Sipud idi 1970, in-inut a nagbalbaliw ti pakausaran ti kape iti Kona. Nupay maus-usar laeng idi kangrunaanna kas panglaok kadagiti saan unay a naingel a kape, nagbalin daytan a maysa kadagiti kaiimasan a kape a mailaklako saan laeng nga iti intero a Hawaii no di ket iti intero a lubong. Gapu iti daytoy, ad-adda a ngimmina ti presiona. Nakatulong met dagiti internasional a tulagan maipapan kadagiti tagilako. Dayta ti nangkontrol iti kalkalainganna a presio ti kape isu a nalapdan ti nakaro a panagduduma ti presio. Ti pannakasalaknib ti etiketa a “Kona Coffee” ti nakatulong iti pannakailako ti produkto, isu nga ita, adun nga agmulmula iti kape ti makaganansia iti dakkel babaen iti pananginegosioda iti dayta iti Internet.

Piesta ti Kape iti Kona

Tinawen itan nga awisen ti Kona Coffee Cultural Festival dagiti amin tapno makipasetda iti engrande a piesta ti kape. Adda dagiti salip para iti resipe dagiti taraon a maikape, torneo ti golf, ken adu pay a pasken. Ti salip para iti kaimasan a kape ti kangrunaan a paset ti piesta. Ramanan dagiti eksperto ti kaipabpaburek a kape sada ikeddeng no ania ti kaimasan. Nainget ti salip, ta mabalin a dakkel ti maitulong dagiti matarigagayan a gunggona tapno ad-adu ti mapaglakuan dagidiay nangabak.

Adtoy dagiti singasing manipud iti piesta tapno agbalin a “nakaim-imas ti sangatasa a kape iti Kona”: “Ti kasayaatan a pagpaburekan ket maysa nga automatic drip system nga addaan iti filter a papel. Agusarka iti nadalus ken nalamiis a danum. Nayonam iti sangakutsara a Kona Coffee ti tunggal 178 a miligramo a danum. Tapno naim-imas, pagtalinaedem a nabara ti kapabpaburek a kape ken inumem iti las-ud ti maysa nga oras.”

Ramanamto kadi? No kasta, maramanamto ti patien ti adu a maysa kadagiti kaimasan a kape iti lubong​—ti kape iti Kona​—talaga a nakaim-imas!

[Mapa iti panid 25]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Kona

[Credit Line]

Mapa: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Ladawan iti panid 25]

Distrito ti Kona

[Ladawan iti panid 25]

Dagiti sabong ti kape

[Ladawan iti panid 26]

Bukbukel

[Ladawan iti panid 26]

Bunga

[Ladawan iti panid 26]

Naukisanen

[Ladawan iti panid 26]

Nakirog