Panagtakaw iti Tagilako​—Siasino ti Agikaro?

IDIAY Japan, adda ubing a lalaki a tiniliw ti makinkua iti maysa a tiendaan sa immawag iti polisia. Idi simmangpet dagiti polis, timmaray ti barito. Kinamat dagiti polis. Bayat a bumalballasiw ti ubing a lalaki iti riles, naatalan iti tren isu a natay.

Gapu ta nagdinamag dayta, dadduma ti nangkondenar iti makinkua iti tiendaan gapu iti panangayabna iti polis. Insardengna ti negosiona agingga a bimmaaw ti pungtot ti tattao. Idi naglukat, sinerrek manen dagiti agtatakaw iti tagilako. Nupay kasta, gapu ta malagipna ti nabiit pay a napasaranna, maamak a mangsalangad kadagiti mannanakaw. Nagdinamag a nalaka a matakawan ti tiendaanna. Di nagbayag, kapilitan a permanente nga iserranan ti tiendaanna.

Ipapantayon a nakarkaro dayta ngem iti kaaduan a pasamak, ngem dayta ti mangipakita iti nagpateg a kinapudno. Iti adu a pamay-an, ti panagtakaw iti tagilako ket mangperwisio unay iti adu a tattao. Sukimatentayo ti nakaro a pannakalugi nga ibunga daytoy a krimen.

No Kasano a Malugi Dagiti Makintiendaan

Iti kada tawen, binilion a doliar ti malugi kadagiti komersiante iti lubong gapu iti panagtakaw iti tagilako. Pattapattaen ti dadduma nga idiay laeng Estados Unidos, nasurok nga $40 a bilion ti lugida. Kasano kaadu a negosio ti makapagtultuloy no mapukawanda iti kasta kadakkel a gatad? Adu a tiendaan ti saan a makapagtultuloy. No ti tiendaan ket serken dagiti mannanakaw, mabalin a malugi ti negosio a naipundar dagiti komersiante iti intero a panagbiagda.

“Malaksid iti kompetision, ti panagtakaw iti tagilako ti maysa kadagiti pakadanagak. Diak ammo no kasano pay kabayag a makapagtultuloy ti negosiomi,” kinuna ni Luke, maysa a makinkua iti tiendaan idiay New York City. Dina kabaelan ti agpakabit iti elektroniko a sistema ti seguridad. Maipapan kadagiti mannanakaw, kinunana: “Maaramid dayta ti siasinoman, uray dagiti mapagpiaran a kostumerko.”

Pagarupen ti dadduma a saan a nakaro ti problema ni Luke. “Adu ti maganansia dagitoy a tiendaan,” kunada, “isu nga awan ti aniamanna ti tinakawko.” Ngem talaga aya a dakkel ti tubuen dagiti aglaklako iti tingi?

Dagiti tiendaan iti sumagmamano a lugar agnayonda iti 30, 40, wenno 50 a porsiento iti puonanda iti maysa a tagilako, ngem saan a ganansia amin dayta a porsiento. Usaren ti negosiante ti kanayonan a birokna tapno pagbayadna iti gasto kas iti abang, buis, sueldo ken benepisio dagiti empleado, panangmantener iti pasdek, panangtarimaan iti alikamen, insurance, koriente, danum, fuel a mangpaandar iti pagpapudot wenno pagpaimeng, telepono, ken sistema ti seguridad. Mabalin a kalpasan a mabayadan dagiti gasto, 2 wenno 3 a porsiento laengen ti ganansiana. Isu a no adda agtakaw iti tiendaan, mapukaw ti komersiante ti dadduma a paset ti pagbiagna.

Dagiti Ngay Natakaw a Bassit ti Balorda?

Bayat a ti maysa nga ubing a lalaki ket adda iti tiendaan a kadua ni nanangna, napan iti ayan dagiti sinam-it. Linukatanna ti maysa a pakete ket nangibulsa iti sangabareta a tsokolate. Malugi aya ti tiendaan iti kasta a bassit ti balorna a natakaw a tagilako?

Iti broshurna a Curtailing Crime​—Inside and Out, kastoy ti kuna ti U.S. Small Business Administration: “Para iti agtatakaw a sagpaminsan a mangibulsa iti ballpen ditoy, sa mangibulsa iti calculator idiay, mabalin a dina ibilang a dakkel a krimen ti panangalana kadagitoy a babassit ti balorda. Ngem panangpapatay dayta para iti bassit a negosio a mangikagkagumaan nga agtultuloy.” Gapu ta nagbassit ti ganansia, tapno masupusopan ti $1,000 a tinawen a pakalugian gapu iti panagtakaw iti tagilako, masapul a makalako ti agpatpatingi iti kanayonan a 900 a bareta ti tsokolate wenno 380 a lata a sopas iti inaldaw.  Isu a dakkel a pakalugian ti negosio no adu nga ubbing a lallaki ti agtakaw iti sangabareta a tsokolate. Tumaud ti parikut no kastoy ti kaadu ti agtakaw.

Minilion nga ubbing ken nataengan, baknang ken napanglaw, iti amin a puli ken kasasaad ti biag, ti agtakaw kadagiti tiendaan ken paglakuan. Ania ti resulta? Ipadamag ti U.S. National Crime Prevention Council a napilitan a nagserra ti dandani kakatlo ti amin a negosio iti Estados Unidos gapu iti panagtakaw. Awan duadua a mapaspasaran met dagiti negosio iti dadduma a pagilian ti kasta a kasasaad.

Agikaro ti Kostumer

Ngumina dagiti tagilako no agtakaw dagiti tattao kadagiti tiendaan. Isu nga iti dadduma a lugar, agbayad dagiti kostumer iti $300 a nangatngato a presio iti tinawen gapu iti panagtakaw iti tagilako. Kaipapananna a no mangmanggedka iti $60 iti inaldaw, agtrabahoka iti makalawas iti kada tawen tapno masupusopan ti tinakaw ti sabali a tattao. Kabaelam kadi dayta? Marigatan dagiti retirado nga agpempension wenno ti agsolsolo nga ina a mangikagkagumaan a mangsuportar iti pamiliana no mapukaw ti makalawas a nateggedanna iti kastoy a pamay-an. Saan la a dayta ti parikut.

Mabalin nga agsagaba ti intero a sangakaarrubaan no agserra ti babbabassit a tiendaan. Gapu iti panagtakaw iti tagilako, naipadamag a nagserra itay nabiit ti maysa a botika iti nasinged a komunidad dagiti Americano. Tapno makagatangda iti agas, adu itan a lallakay, babbaket, ken baldado ti agbiahe iti dua ket kagudua a kilometro agingga iti sabali a botika. “Dadduma ti naka-wheelchair pay ketdi a mapan sadiay,” kinuna ti maysa nga opisial.

Ti Nakaro nga Epektona Kadagiti Nagannak

Nangato ti moral a pagalagadan ni Bruce ket isursurona ti annakna nga agbalinda a mapagpiaran. Naminsan, natiliwan a nagtakaw ti balasangna. “Naupayak,” kinunana. “Agasem ta adda nagtelepono kaniak a mangibagbaga a ti balasangko ket natiliwan a nagtakaw iti tagilako. Adu a tawen a pinadakkelmi ti balasangmi nga agbalin a nasingpet, ket ita kastoy ti napasamak. Saanmi nga impagarup nga agrebelde iti kastoy a pamay-an.”

Napalalo ti danag ni Bruce maipapan iti balasangna ken iti masakbayanna. Maysa pay, nagikkaten kas boluntario a mannursuro iti relihion. “Kasano a maiwanwanko ti kongregasion manipud iti entablado? Buyogen iti nadalus a konsiensia, kasano a maisurok ida maipapan iti panangpadakkel iti annakda? Mariknak a diak maikari.” Kasla di pinampanunot ti  balasangna no kasano a ti krimen nga inaramidna ket makaapektar ken tatangna.

Ti Epektona Kadagiti Agtatakaw iti Tagilako

Idi, no makatiliw dagiti manedyer iti tiendaan kadagiti agtaktakaw iti tagilakoda, masansan a mangiruarda iti nainget a pakdaar sada pagawidenen ti nagtakaw. Ita, dagiti makinkukua masansanen a paarestoda uray dagiti agdadamo nga agtakaw. Inton agangay, maamiris dagiti mannanakaw a nakaro ti imbunga ti inaramidda a krimen. Daytoy ti natakuatan a mismo ni Natalie.

“No sansanek ti agtakaw, tumurturedak,” kinuna ni Natalie. “Pinampanunotko nga uray no matiliwak, nalaklaka latta ti bayadak iti abogado ken korte ngem iti pagbayadko iti amin nga uso a kawes.” Ngem nagbiddut ni Natalie.

Natiliwan nga agtaktakaw iti bestida, isu a nakaposas nga impanaw ti polis. Idiay presinto, naala ti deppelna ket naibalud iti selda a kadua ti dadduma pay a kriminal. Naguray sadiay iti adu nga oras bayat nga inyurnos ti dadakkelna ti pannakapiansana.

Kinuna ni Natalie iti siasinoman nga agpangpanggep nga agtakaw: “Ipangagmo ti balakadko, ket gatangem laengen ti awan serbina a bestida wenno pantalon.” No kayatmo ti agtakaw, kunana, “pagbabbabawyamto dayta.”

Pagbabawyamto ti kriminal a rekordmo. Iti pannakapabainda, mabalin a matakuatan dagiti nasentensiaan nga agtatakaw iti tagilako a saanda a malipatan ti basolda no di ket maulit-ulit a mangsidir kadakuada, kas ti mantsa iti bestida wenno kamisadentro. Mabalin a rumbeng nga ipudno ti nagtakaw iti tagilako ti basolna no kayatna ti sumrek iti unibersidad. Mabalin a narigat a makastrek iti maysa a propesion a kas iti kinadoktor, kinadentista, wenno kinaarkitekto. Mabalin nga agpangadua dagiti kompania no akseptarenda nga agtrabaho kadakuada. Mabalin a rumsua dagitoy a parikut uray pay nakabayaden iti multa nga impataw ti korte ken saanen a pulos nga agtakaw.

Mabalin a nangina ti supapak ti panagtakaw iti tagilako uray no saan a masentensiaan ti nagbasol. Dayta ti natakuatan ti nadakamat itay iti daytoy a serye a ni Hector. “Kanayon a makalibasak,” kinunana. “Saanak a pulos a natiliwan nga agtaktakaw.” Ngem adda sinagabana. Kas pananglagip, kastoy ti kinunana: “Rumbeng a maawatan koma dagiti agtutubo ti maysa a banag: Apitem ti immulam. Uray no didaka matiliw dagiti polis, agsagabaka.”

Ti panagtakaw iti tagilako ket saan a krimen nga awanan iti biktima, ket adda gatad dagiti natakaw. Naim-imbag no isardengen ti siasinoman nga agtaktakaw iti tagilako dayta nga aramidna. Ngem kasano a mapabileg a naan-anay a mangisardeng iti panagtakaw? Mapukawto pay aya daytoy a krimen?

[Ladawan iti panid 7]

Ti panagtakaw iti tagilako lugienna ti negosio

[Ladawan iti panid 7]

Agikaro ti amin gapu iti panagtakaw iti tagilako

[Dagiti Ladawan iti panid 8]

Ti panagtakaw iti tagilako apektaranna ti masakbayam

[Credit Line]

Dagiti lamma ti ramay: © Morocco Flowers/ Index Stock Imagery