Lima a Pamay-an iti Panagbirok iti Panggedan

SIASINO ti makastrek iti kasayaatan a panggedan? Kanayon kadi a daydiay kalaingan? “Saan,” kinuna ni Brian a pagkonkonsultaan dagiti agbirbirok iti trabaho. “Masansan a ti kasaetan nga agsapul iti panggedan ti makaala iti trabaho.” Ania ti maaramidam tapno ad-adda a naballigi ti panagsapulmo iti panggedan? Amirisentayo ti lima a singasing.

Agbalinka nga Organisado

No naawananka iti nasayaat a panggedan wenno nabayag bassiten nga awan panggedam, nalaka laeng a maupayka. “Idi damo a naawananak iti panggedan, mangnamnamaak a makabirokak iti sabali,” kinuna ni Katharina, a maysa a mannait idiay Alemania. “Ngem bayat a naglabas dagiti bulan ket diak met la makasaraken iti panggedak, nalidayanak. Idi agangay, diak pay ketdi kayaten a pagsasaritaanmi dayta kadagiti gagayyemko.”

Kasano a mapagballigiam ti kinaawan namnama? “Iplanom ti ‘trabahom iti agmalem’ tapno ammom no ania ti aramidem,” kuna ti libro a Get a Job in 30 Days or Less. Isingasing dagiti autor a “mangaramidka iti inaldaw a kalatmo ken ilistam dagiti nagapuanam.” Maysa pay, ibagada nga “agrubbuatka iti kada aldaw a kasla mapanka agtrabaho.” Apay? “No nakarubbuatka a kasla mapan agtrabaho, adda panagtalekmo uray no makisarsaritaka iti telepono.”

Wen, masapul nga ibilangmo a trabaho ti panagbirok iti panggedan, kasano man kabayag dayta. Ti nadakamat itay a ni Katharina, inyaplikarna daytoy a sistematiko a pamay-an. Kinunana: “Inlistak dagiti adres ken numero ti telepono dagiti namnamaek a mangyempleo a naalak iti ahensia a tumultulong kadagiti agbirbirok iti panggedan. Nagsuratak kadagiti nayanunsio iti diario. Sinukimatko dagiti listaan ti numero ti telepono ket inlistak dagiti kompania a di pay nagyanunsio a mabalin a pakaalaan iti panggedan, saak nakiuman kadakuada. Nagaramidak met iti résumé wenno surat maipapan kadagiti kualipikasionko sa impatulodko dagitoy kadagiti kompania.” Kalpasan ti kasta a sistematiko a panagbirok, nakasarak ni Katharina iti maitutop a panggedan.

Ammuem Dagiti Di Nayanunsio a Panggedan

Ti mangngalap nga addaan iti kadakkelan nga iket ti kangrunaan a makakalap iti ikan. No ammom met a padakkelen ti ‘iketmo,’ ad-adu ti gundawaymo a makabirok iti panggedam. No agbirbirokka laeng iti panggedam kadagiti nayanunsio iti diario wenno iti Internet, mabalin a saanmo a maammuan ti kaaduan a panggedan a mabalin a pagaplayam. Adu a nasayaat a panggedan ti di pulos mayanunsio. Kasano a maammuam dagitoy di nayanunsio a panggedan?

Malaksid kadagiti nayanunsio, kas ken Katharina masapul a linawas a mangilatangka iti  tiempo nga umawag kadagiti negosio a pagarupem nga addaan iti trabaho a kabaelam nga aramiden. Saanmo nga urayen nga iyanunsioda dagiti bakante a posision. No ibaga ti manedyer nga awan ti bakante, damagem no adda ammona a kompania nga agaw-awat iti empleado ken no siasino ti mabalinmo a kasarita. No adda isingasingna, makiumanka iti dayta a kompania nga ibagam ti nagan ti tao a nangibaga kenka.

Ni Tony a nadakamat iti immuna nga artikulo, nabirokanna ti trabahona iti kasta a pamay-an. “Siak a mismo ti nakiuman kadagiti kompania uray no awan ti anunsio,” kinunana. “Imbaga ti maysa a kompania nga awan pay ti bakante ngem padasek manen ti umawag kalpasan ti tallo a bulan. Kasta ti inaramidko isu a nakastrekak.”

Kasta met la ti inaramid ni Primrose, a maysa nga agsolsolso nga ina idiay South Africa. “Bayat nga agad-adalak iti kurso maipapan iti first-aid,” kinunana, “nadlawko nga adda maibangbangon a baro a pasdek iti ballasiw ti kalsada ket naammuak a maysanto a pagaywanan kadagiti lallakay ken babbaket. Naulit-ulit a pinadasko ti nakiuman iti mangimatmaton iti pasilidad. Kamaudiananna, imbagana nga awan pay ti bakante a trabaho. Nupay kasta, nagsubli-subliak tapno makitak no mabalinko ti agtrabaho kas boluntario. Idi agangay, naawatak a temporario nga empleado. Ginagetak nga inaramid ti aniaman a trabaho a naited kaniak. Nagbanaganna, naaddaanak iti kanayonan a kualipikasion ket naikkanak iti permanente a trabaho iti pagaywanan.”

Mabalin met a kiddawem kadagiti gagayyemmo, pamiliam, ken dadduma a kakaduam a tulongandaka tapno maammuam dagiti di nayanunsio a panggedan. Nakabirok ni Jacobus, maysa nga opisial a mangtamtaming iti kinatalged ti publiko idiay South Africa, iti panggedanna iti kastoy a wagas. Kinunana: “Idi nagserra ti kompania a pagtartrabahuak, imbagak kadagiti gagayyemko ken pamiliak nga agsapsapulak iti trabaho. Maysa nga aldaw, nangngeg ti gayyemko ti agtungtungtong a nakalinia iti maysa a supermarket. Maysa a babai ti agdamdamag iti sabali no adda asinoman nga ammona nga agbirbirok iti trabaho. Bimmallaet ti gayyemko ket inrekomendarnak iti babai. Nayurnos nga agkitakami, ket nakastrekak iti dayta a trabaho.”

Agbalinka a Mannakibagay

Tapno nalaklaka a makabirokka iti panggedan, masapul nga agbalinka a mannakibagay. Kinuna ni Jaime, a nadakamat iti immuna nga artikulo: “Nalabit saanka a makasarak iti trabaho a namnamaem a makaipaay iti amin a kayatmo. Masapul a sursuruem ti makontento iti trabaho a mabalin a dimo unay magustuan.”

 No mannakibagayka, maanduram dagiti dimo kayat a trabaho. Usigem ni Ericka nga agnanaed idiay Mexico. Gapu ta nasanay a maysa nga executive secretary wenno sekretario a mangimaton iti ar-aramid ti kompania, idi damo di makabirok iti trabaho a magustuanna. “Nasursurok nga inawat ti aniaman a maibagay kaniak a trabaho,” kinunana. “Iti apagbiit, nagbalinak a katulongan nga aglako. Naglakoak pay kadagiti tortilia iti lansangan ken nagdalusak kadagiti balay. Idi agangay, nakabirokak manen iti panggedak a maitutop iti paglaingak.”

Idi a ni Mary, a nadakamat iti immuna nga artikulo, naawanan iti trabaho kas maysa a klerk, nakitana a masapul a makibagay. Inlawlawagna: “Diak impetteng a kasta met la a trabaho ti mabirokak. Sinukimatko ti tunggal trabaho a nadamagko, uray pay no ibilang ti dadduma a nanumo dayta. Nagbanaganna, naaddaanak iti trabaho a pangalaak iti pangsuportarko iti dua nga annakko.”

Mangaramidka iti Nasayaat a Résumé

Kadagidiay agaplay iti saad a kinamanedyer, masapul a mangaramid ken mangiwarasda iti propesional a résumé wenno pakakitaan iti tinurposda ken dagiti nagapuananda. * Ngem aniaman ti sapsapulem a trabaho, mabalin a dakkel ti maitulong ti naisagana a naimbag a résumé. “Saan la a ti kinataom ti ipakita ti maysa a résumé iti agbalinto nga amom no di ket ti nagapuanam ken no apay a masapuldaka,” kuna ni Nigel, a maysa a pagkonsultaan dagiti agbirbirok iti trabaho idiay Australia.

Kasanom nga aramiden ti résumé? Isuratmo ti kompleto a naganmo, adres, numero ti telepono, ken adres iti e-mail. Ibagam ti panggepmo.  Isuratmo ti naturposmo, nga itampokmo ti aniaman a pannakasanaymo ken dagiti paglaingam a mainaig iti trabaho a sapsapulem. Ilanadmo dagiti kapadasam a nagtrabaho. Saan la a ti trabahom idi ti ibagam no di ket ibagam met dagiti naragpatmo a kalat ken dagiti nagimbagan dayta kadagiti napalabas nga amom. Ipaganetgetmo met dagiti nasursurom iti napalabas a trabahom isu a kualipikadoka iti ap-aplayam a trabaho. Iramanmo dagiti impormasion a mangdeskribir kadagiti kualidadmo, paginteresam, ken pagesmam. Tangay agduduma ti kasapulan dagiti kompania, mabalin a nasken a baliwam ti résumé para iti kada pagaplayam.

Masapul kadi a mangaramidka iti résumé no damom ti agaplay iti trabaho? Wen! Mabalin nga adun ti nagapuanam a mabalin a maibilang a kapadasam iti trabaho. Kas pagarigan, adda kadi pagesmam, kas iti panagaramid kadagiti muebles wenno panagtarimaan iti lugan? Mabalin nga ilistam dagitoy. Napadasam kadin ti nagboluntario iti aniaman a trabaho? Isuratmo ti kita ti trabaho a nagboluntarioam ken dagiti naragpatmo a kalat.​—Kitaem ti kahon a “Pagarigan ti Résumé Para Kadagidiay Saan Pay a Nakapagtrabaho.”

No saannaka a nainterbiu ti agbalinto nga amom, mangibatika iti bassit a kard​—a mabalin a dies por kinse a sentimetro​—a nakaisuratan ti nagan, adres, numero ti telepono, ken adres ti e-mail, agraman ti ababa a pakagupgopan dagiti paglaingam ken nagapuanam. Iti likud ti kard, no maitutop, mabalin pay a mangipigketka iti retratom a solo wenno kaduam ti pamiliam. Itedmo daytoy a kard iti amin  a makatulong kenka nga agbirok iti trabaho, a kiddawem kadakuada nga itedda dayta iti asinoman nga am-ammoda a mabalin a makaipaay iti trabaho a sapsapulem. No makita ti amo nga agbirbirok iti empleado daytoy a kard, mabalin nga ikkannaka iti gundaway a mainterbiu​—mabalin pay ketdi nga ikkannaka iti trabaho!

No adda naisagana a résumé, ad-adda a maaddaanka iti panagtalek bayat nga agsapsapulka iti trabaho. Kastoy ti kinuna ni Nigel a nadakamat itay: “Ti panangaramid iti résumé ti makatulong kenka a mangurnos iti pampanunot ken kalatmo. Pabilgenna met ti panagtalekmo gapu ta tulongannaka nga agsagana maipaay kadagiti mabalin a mayimtuod kenka bayat ti interbiu.”​—Kitaem ti kahon iti panid 7.

Agsaganaka a Naimbag Para Kadagiti Interbium

Ania ti isaganam para iti interbiu? Nalabit agsukisokka maipapan iti kompania a namnamaem a serkan. No ad-adu ti ammom maipapan iti kompania, nasaysayaat ti impresionda kenka bayat iti interbiu. Makatulong met kenka ti nasukisokmo tapno maammuam no adda bakante a trabaho a sapsapulem wenno no dayta ti kompania a kayatmo a pagtrabahuan.

Sumaganad, isaganam ti isuotmo iti interbiu. No ti birbirokem ket nadagsen a trabaho, agkaweska koma iti maitutop, nadalus ken naemma. Ti naemma a kawes ken panaglanglanga ipasimudaagna iti agbalinto nga amom nga adda panagtalekmo iti bagim ket mabalin nga ipatpategmo met ti trabahom. No namnamaem ti agopisina, agkaweska iti naemma a maitutop kadagiti agop-opisina iti lugarmo. Kastoy ti kuna ni Nigel: “Mabayag pay sakbay ti interbiu, piliemon ti isuotmo tapno saanka nga agap-apura ken masikoran sakbay a mainterbiuka.”

Irekomendar met ni Nigel a sumangpetka 15 a minuto sakbay ti interbiu. Siempre, di nainsiriban no masapaka unay a sumangpet. Ngem adda pagdaksan ti maladaw. Kunaen dagiti eksperto a napateg dagiti umuna a tallo a segundo iti interbiu. Bayat dayta apagbiit a tiempo, tingtingitingen ti manginterbiu kenka ti langam ken ti kababalinmo a mabalin a makaimpluensia unay iti opinionna kenka. No naladawka, mabalin a negatibo unay ti impresionna. Laglagipem nga awanen ti maikadua a gundawaymo a mangatur kadagiti damo nga impresionna kenka.

Laglagipem met a saanmo a kabusor ti manginterbiu kenka. Ngamin, nagaplay met idi iti trabahona, isu nga ammona ti riknam. Kinapudnona, mabalin nga agnerbios, ta mabalin a bassit laeng ti kapadasanna wenno di pay ketdi nasanay a manginterbiu. Maysa pay, no ti amo a mismo ti manginterbiu, mabalin a dakkel ti lugina no agkamali a mangala iti empleadona.

Tapno nasayaat ti panangrugim,  umisemka ken alamanuem ti manginterbiu kenka no kasta ti ugali iti lugaryo. Bayat ti interbiu, panunotem no apay a kasapulannaka ti amo ken no ania ti maitulongmo. Dagitoy ti liklikam sigun ken Nigel: “Saanka nga agnerbios wenno agkubbo​—ti napintas a posturam ipasimudaagna nga adda panagtalekmo iti bagim. Saanka nga agsao a kasla pamiliarka unay kenkuana, wenno saanka a sumanao, ken saanka a pulos nga agsao iti naalas. Saanmo met a babalawen dagiti dati nga amom ken katrabahuam​—ta no babalawem ida, ipapan ti mangin-interbiu a posible a manangbabalawkanto met iti daytoy a panggedan.”

Adtoy ti imbaga dagiti eksperto nga aramidem bayat ti interbiu: Kitaem ti mangin-interbiu kenka, natural koma ti kompasmo no agsaoka, ken nalawag koma ti panagsaom. Ababa laeng ti sungbatmo ken pudno. Saludsodem laeng dagiti mainaig iti kompania ken dagiti aramidem no awatendaka. Inton malpas ti interbiu, no kayatmo latta ti agtrabaho, kiddawem dayta. No aramidem dayta, ipakpakitam nga interesadoka.

No surotem dagiti nadakamat a singasing, mabalin a di agbayag, maaddaanka iti trabaho. No kasta, ania ti aramidem tapno masalimetmetam dayta?

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

Pagarigan ti Résumé Para Kadagidiay Saan Pay a Nakapagtrabaho

Ti Naganmo:

Ti Adresmo:

Ti Numero ti Teleponom ken Adres ti E-Mail-mo:

Panggep: Agsapsapul iti kababaan a trabaho para iti agdadamo iti paktoria.

Edukasion: Nagraduar iti haiskul, 2004.

Kurso: Nalaing iti Pagsasao, matematika, computer, nagadal nga agaramid iti muebles.

Paglaingan ken Abilidad: Nalaingak nga agobra babaen kadagiti imak. Siak ti mangmanmantener ken mangtartarimaan iti lugan ti pamiliami. Nakaaramidakon kadagiti tugaw ken lamisaan iti puesto ti pamiliami. Maragsakanak a mangusar iti paglaingak iti matematika no agar-aramidak kadagiti muebles. Napadasakon ti nagatep iti pasdek nga imbangon dagiti boluntario. Ammok nga usaren ti adu a kita ti computer ken kayatko a masursuro dagiti baro a programa.

Impormasion Maipapan Kaniak: Mapagtalkanak​—dua la nga aldaw ti langanko idi addaak iti maikapat a tawen iti haiskul. Napudnoak​—insublik ti napukaw a pitaka nga addaan iti kuarta. Mannakigayyemak​—kanayonak nga agboluntario nga agtrabaho iti komunidad ket maragsakanak a tumulong kadagiti nataenganen. Atletiko​—pagay-ayatko ti ag-basketball. Pagesman​—pagragsakak ti agtarimaan kadagiti lugan ken agaramid iti muebles.

Dagiti Pagsaludsodan: Maited no makiddaw. *

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 7]

Dagiti Saludsod a Mabalin a Mayimtuod Kenka iti Interbiu

❑ Apay a nagaplayka iti daytoy a trabaho?

❑ Apay a kayatmo ti agtrabaho iti daytoy a kompania?

❑ Ania ti ammom maipapan iti trabaho/ kompania/industria?

❑ Napadasam kadi idin ti kastoy a trabaho?

❑ Ania a kita dagiti makina ti kabaelam a paandaren?

❑ Adda kadi kapadasam iti kastoy a trabaho?

❑ Ania dagiti paglaingam a mabalin a mangpasayaat iti daytoy a trabaho?

❑ Ibagam kaniak ti kinataom.

❑ Ania ti maibagam a lima a sasao a kasayaatan a mangdeskribir kenka?

❑ Makatrabahoka kadi uray no apuraendaka?

❑ Apay nga immikkatka iti kaudian a trabahom?

❑ Apay a nakabaybayag nga awan trabahom?

❑ Ania ti makuna kenka ti naudi nga amom?

❑ Kasano kasansan nga aglanganka iti naudi a trabahom?

❑ Ania dagiti planom iti masanguanan?

❑ Kaano a mabalinmo a rugian ti agtrabaho?

❑ Ania dagiti kangrunaan a paglaingam?

[Kahon/Ladawan iti panid 9]

Dagiti Ngay Ahensia nga Agituktukon iti Trabaho iti Internet?

Idiay Estados Unidos, maysa kadagiti kadakkelan a Web site a mangituktukon iti panggedan iti Internet ti nangilista iti 17 a milion a résumé a mabalin a sukimaten dagiti amo ken agarup 800,000 a panggedan a mabalin nga usigen dagiti awanan iti trabaho. Ipamatmat dagiti surbey a 96 a porsiento kadagiti agsapsapul iti panggedan iti dadduma a pagilian ti agbirok iti trabaho babaen iti Internet. Nupay kasta, ipakita ti panagsukisok nga impaay dagiti propesional iti 40 a pagilian a 5 laeng a porsiento kadagiti agbirbirok iti panggedan ti aktual a makasarak iti trabaho babaen iti Internet.

Adu nga amo ti makaammo nga agsapsapulka iti trabaho no ikabilmo iti Internet ti bukodmo a résumé, ngem agannadka ta ad-adda nga agbalinka a biktima ti panangallilaw. Tapno dika maallilaw, kastoy ti balakad dagiti nalaing iti industria:

1. Ammuem ti pagannurotan maipapan iti kinapribado ti ahensia nga agituktukon kadagiti trabaho sakbay nga isumitem ti bukodmo a résumé iti site-da. Dadduma a site nga agituktukon iti trabaho ilakoda dagiti detalye ti kinataom kadagiti agilaklako a kompania wenno dadduma pay nga interesado a kompania.

2. Ikabilmo ti bukodmo a résumé iti sumagmamano laeng a mapagtalkan a site nga agituktukon iti trabaho. Nasken a salaknibam ti impormasion maipapan iti kinataom tapno di mausar iti di umiso a pamay-an. Awan koma a pulos ti maikabil iti résumé a mabalin nga usaren ti mannanakaw iti pakabigbigan tapno dika naynay nga agparikutto iti pinansial. Dagiti amo nga agpayso nga agbirbirok iti empleadoda saanda a kasapulan ti numero ti libretam, credit card, wenno ti umiso a petsa ti pannakayanakmo.

3. Agannadka kadagiti di nalawag a trabaho a maitukon. Kuna ni Pam Dixon, maysa a managsukisok iti World Privacy Forum, a no kadawyan ti maitukon a trabaho, ad-adda a saan a pudno dayta. Kinunana a “ti sasao a kas iti ‘Rinibu a trabaho ti ituktukonmi’ wenno ‘Makipagtartrabahokami kadagiti dadakkel a kompania,’ ket sigurado a mapagduaduaan,” sana innayon: “Ti panagkiddawda iti baro a résumé mabalin a mangipakita a mapagduaduaan met dayta a kompania.”

Laglagipem nga uray dagiti mapagtalkan a site a mangitukon iti trabaho iti Internet dida makontrol ti mapasamak iti résumé apaman a nakopia dayta ti amo nga agbirbirok iti empleado wenno dadduma nga interesado a tattao.

[Diagram/Ladawam iti panid 5]

PANGGEDAN

Agsaganaka a naimbag para kadagiti interbiu

Mangaramidka iti nasayaat a résumé

Agbalinka a mannakibagay

Ammuem dagiti di nayanunsio a panggedan

Agbalinka nga organisado

[Ladawan iti panid 7]

Kasapulan ti agtultuloy ken naan-anay a panagsukisok tapno makasarakka iti panggedan

[Ladawan iti panid 8]

Bayat ti interbiu makatulong no agtignayka a kas propesional