Ti Masakbayan ti Turismo

“Addada pagarigan iti dandani tunggal pagilian iti lubong, a ti irarang-ay ti turismo ti mabigbig kas ti kangrunaan a pakaigapuan ti pannakadadael ti aglawlaw.”​—An Introduction to Tourism, ni Leonard J. Lickorish ken Carson L. Jenkins.

TI IRARANG-AY ti turismo saanna laeng a pagpeggaden ti aglawlaw no di ket mabalin a mangpataud met iti dadduma pay a parikut. Usigentayo iti apagbiit ti dadduma kadagitoy. Kalpasanna, salaysayenmi dagiti posibilidad nga iti masanguanan, mapasiartayton ti napintas a dagatayo ken makasursurotayo kadagiti nakaskasdaaw a parsua iti dayta. Kangrunaanna, maam-ammotayton dagiti makaay-ayo a tattaona.

Dagiti Parikut iti Aglawlaw

Rimsua dagiti parikut gapu iti kinaadu dagiti turista itatta. “Idiay India, in-inut a madaddadaelen ti Taj Mahal gapu kadagiti bisita,” insurat ti managsukisok a da Lickorish ken Jenkins, sada innayon: “Idiay Egipto, agpegpeggad met dagiti piramid gapu iti kinaadu dagiti bisita.”

Maysa pay, namakdaar dagitoy nga autor a no adu unay dagiti turista, mabalin a matay wenno matiltil dagiti mula no payatpayaten ti nagadu a bisita dagiti disso a pakasalsalakniban dagitoy. Mabalin met nga agpeggad ti nadumaduma a kita no agala dagiti turista iti bambanag a kas kadagiti manmano a shell ken korales iti baybay wenno agurnong dagiti umili kadagitoy tapno ilakoda kadagiti turista.

Mangpataud met dagiti turista iti polusion. Maysa a kilo a basura ken rugit ti promedio nga ibelleng ti tunggal turista iti kada aldaw, sigun kadagiti pattapatta ti UN Environment Programme. Kasla agpegpeggad met uray dagiti kasulinekan a lugar. Kastoy ti kinuna ti nabiit pay a report ti Rainforest Action Network: “Iti pagpagnaan dagiti turista iti nalatak a Himalaya, naiwaris dagiti rugit kadagiti dalan. Dagiti agdaldaliasat nga agbirbirok iti pagsungrod tapno pagpapudotda iti taraon ken danum a pagdigusda, dinadaelda met dagiti kabakiran iti alimpatok.”

Kasta met, masansan nga ad-adu ti ibusen dagiti turista a nakaisigudan a gameng nga agpaay koma kadagiti umili. Kas pagarigan, insurat ni James Mak iti librona a Tourism and the Economy: “Idiay Grenada, mamimpito a daras nga ad-adu a danum ti usaren dagiti turista ngem kadagiti umili.” Kinunana pay: “Direkta ken saan a direkta, 40 a porsiento iti koriente a nakonsumo idiay Hawaii ti inusar ti turismo, nupay iti promedio, maysa laeng ti turista iti kada walo a tao sadiay.”

Nupay mabalin nga adu ti gastosen dagiti turista nga agpasiar kadagiti napanglaw a pagilian, kaaduan iti daytoy dina gunggonaan dagiti umili.  Pattapattaen ti World Bank nga 45 a porsiento laeng iti mapastrek ti turismo ti mabati iti nagsangaili a pagilian idinto ta kaaduan a kuarta ti mapan kadagiti nabaknang a pagilian babaen kadagiti pagbakasionan ken otel a kukua dagiti ganggannaet.

Dagiti Dakes nga Epektona iti Kagimongan

Dagiti turista a taga-Laud a kalkalainganna ti kasasaad ti panagbiagda nga agpasiar kadagiti napanglaw a pagilian, mabalin a makaipaayda kadagiti dadduma pay a madlaw ken no dadduma di madlaw a dakes nga epekto iti kultura dagiti umili. Kas pagarigan, dagiti turista masansan nga agitugotda kadagiti material a pagnam-ayanda. Kadagiti lumugar, mabalin a dida pay napadpadasan dagita a pagnam-ayan. Tarigagayan ti adu a lumugar dagita a nangina a banag ngem dida kabaelan dagitoy no saanda a baliwan ti estilo ti panagbiagda a mabalin a makadadael iti kababalin dagiti umili.

Dinakamat ni Mak dagiti tumaud a parikut, ta napaliiwna a no umadu dagiti turista, mabalin a “mapukaw ti nakaisigudan a kultura ken wagas ti panagbiag ti kagimongan ken ti naisangsangayan a pakabigbigan ti komunidad. Mangpataud met dayta iti panagsusupiat dagiti lumugar maipapan iti pannakausar ti daga ken dagiti nakaisigudan a gameng ti komunidad, isu nga umadu ti dakes nga ar-aramid, kas iti krimen ken prostitusion.”

Dagiti turista masansan nga aramidenda ti kaykayatda a mabalin a dida aramiden no kaduada ti pamilia ken gagayyemda. Ti ngarud imoralidad dagiti turista ket nagbalinen a parikut a nakaro ti epektona. Kinuna ni Mak, idi impatuldona ti nakalatlatak a pagarigan: “Kumarkaro ti pannakaseknan ti intero a lubong kadagiti epekto ti turismo maipapan iti panagbalangkantis ti ubbing.” Idi 2004, inwaragawag ti CNN nga ahensia iti panagipadamag: “‘Ipakita dagiti mapagtalkan a pattapatta a 16,000 agingga iti 20,000’ nga ubbing idiay Mexico ti biktima iti seksual a pananggundaway, ‘a kaaduanna ti adda kadagiti beddeng, siudad, ken luglugar a pappapanan dagiti turista.’”

Dagiti Pagimbagan ti Panagbiahe

Ti dagatayo ket nakaskasdaaw a pagtaengan, a kanayon a pakakitaan kadagiti nakaskasdaaw a banag kas iti namaris nga ilelennek ti init, langit a napnuan iti agrimatrimat a bituen, ken nagduduma a mula ken animal. Sadinoman ti pagnanaedantayo, tagtagiragsakentayo ti dadduma kadagitoy ken dadduma pay a nakaskasdaaw a banag iti daga a pagtaengantayo. Nupay kasta, nagsayaat ketdin no maaddaantayo iti gundaway nga agbiahe tapno makita ti dadduma a pagarigan dagiti nakaskasdaaw a banag ditoy daga!

Ngem nupay maallukoytayo kadagiti makita a nakaskasdaaw a banag ditoy daga, adu a turista ti  agkuna a ti pannakiam-ammo kadagiti tattao a sabali ti kulturada ti kararagsakan a paset ti panagbiaheda. Masansan a maammuan dagiti biahero a saan a pudno dagiti negatibo a panangmatmat ti sabsabali. Nakatulong ti panagbiaheda tapno maawatanda ti tattao a sabali ti puli ken kulturada ken mapatanor dagiti maipatpateg a pannakipagayam.

Ti maysa a leksion a naadal ti adu a turista ket saan a ti sanikua ti kangrunaan a mangparagsak kadagiti tattao. Napatpateg ti panangtagiragsak iti napaut a pannakipagayam ken pannakiam-ammo kadagiti kabbaro a gagayyem. Isalaysay ti Biblia no kasano a dagiti nadadaelan iti barko a biahero idi umuna a siglo nagunggonaanda iti “naisangsangayan a natauan a kinamanangngaasi” dagiti “ganggannaet-pagsasaoda a tattao” iti Malta. (Aramid 28:1, 2) Iti kaaldawantayo, ti panangbisita iti sabsabali a pagilian ken tattao ket nakatulongen iti adu a makaawat a maymaysatayo a natauan a pamilia ken mabalintayo ti agbiag a sitatalna ditoy daga.

Manmano ita ti makabael nga agpasiar iti intero a lubong. Ngem iti ngay masakbayan? Posible aya a ti kasta a panagbiahe ket matagiragsakto ti kaaduan, no saan man a ti amin?

Dagiti Gundaway iti Masakbayan

Iti kinapudnona, agkakabagian ken kamengnatayo amin ti maymaysa a natauan a pamilia. Agpayso a natay ti immuna a pagassawaan, ta napakdaaranda a matayda no sukirenda ti Dios. (Genesis 1:28; 2:17; 3:19) Isu a lumakay, bumaket, ken mataytayo amin nga annakda. (Roma 5:12) Ngem inkari ti Dios a matungpal ti orihinal a panggepna a ti daga ket pagtaengan ti tattao nga agayat kenkuana. “Sinaok a mismo dayta,” kuna ti Saona, “iyegkonto met.”​—Isaias 45:18; 46:11; 55:11.

Panunotem ti kaipapananto dayta! Ikari ti Biblia nga iti sidong ti panagturay ti Pagarian ti Dios: “Dagiti nalinteg tagikuaendanto ti daga, ket agtaengdanto nga agnanayon iti dayta.” (Salmo 37:29; Mateo 6:9, 10) Kastoy ti panangiladawan ti Biblia iti masakbayan a kasasaad ti tattao ditoy daga: “Ti Dios a mismo addanto kadakuada. Ket punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot.”​—Apocalipsis 21:3, 4.

Panunotem dagiti nagsayaat a gundaway iti masanguanan a mangpasiar iti daga ken maammuan dagiti nakaskasdaaw a banag iti dayta, nangruna dagiti nakaay-ayat a tattaona. Iti dayta a tiempo, awanton ti pagdanagam maipapan iti kinatalged! Gagayyemtayton ti amin nga adda ditoy daga. Kinaagpaysona, kaitungpalanto dayta ti dineskribir ti Biblia a kas ‘intero a timpuyog ti kakabsat ditoy lubong.’​—1 Pedro 5:9.

[Ladawan iti panid 8, 9]

Ti kararagsakan a paset ti panagbiahe ket mabalin a ti pannakipagayam kadagiti tattao a sabali ti kulturada

Di agpatingga dagiti masanguanan a gundaway a mangpasiar kadagiti tattao ken adu a lugar