Kasapulan ti Amin ti Pagtaengan

“Adda kalintegan ti tunggal maysa a maaddaan iti kalkalainganna a nanam-ay a panagbiag tapno mataginayon ti kinasalun-at ken pagimbagan ti sangakabbalayanna, agraman . . . ti pagtaengan.”​—Universal Declaration of Human Rights, Article 25.

ADU nga agakar-akar a trabahador iti agrikultura ti in-inut a nagnaed iti lugar nga ibilangda itan a pagtaenganda. Iti mismo a beddeng ti ili, nagadu a pamilia ti agnanaed kadagiti nalaka ti abangda a disso a nagiparadaanda kadagiti lugan a pagtaenganda (mobile home). Maawagan dagitoy iti parqueaderos. Awan ditoy ti inidoro, pagsakduan iti nadalus a danum ken agkolekta iti basura. Inladawan ti maysa a periodista daytoy a pagnaedan kas “nakurapay unay a pagtaengan a kabaelan [dagiti trabahador iti agrikultura].”

Tallo a tawenen ti napalabas, idi impaikkat dagiti opisial ti sumagmamano kadagitoy a lugar, inlako ti dadduma a pamilia dagiti lugan a pagtaenganda sada immakar kadagiti napuseken a balbalay, apartment, ken garahe iti sentro ti ili. Dadduma ti pimmanaw lattan a nagsapul iti mabalinda a pagawidan ken mapagnaedan no nalpasen ti panagaapit.

Pagarupem kadi a daytoy ket maysa a lugar idiay Sentral wenno Abagatan nga America? Nalabit masapul a baliwam ti pagarupmo, ta di umiso dayta. Daytoy a pagiparadaan kadagiti lugan a pagtaengan ket adda iti asideg ti ili ti Mecca iti makin-abagatan a California, E.U.A., ket awan pay maysa nga oras a daliasaten nga agpadaya manipud iti narang-ay a siudad iti Palm Springs. Nupay adu ti addaan iti pagtaengan idiay Estados Unidos, ken agarup $42,000 ti kalkalainganna a birok ti pamilia idi 2002, nanumo ti pagtaengan ti napattapatta a nasurok a lima a riwriw a pamilia dagiti Americano.

 Nakarkaro pay nga amang ti kasasaad kadagiti napanglaw a pagilian. Uray adu ti programa dagiti gobierno, asosasion ti kagimongan, ken narelihiosuan nga organisasion, kumarkaro ti sangalubongan a krisis mainaig iti maitutop a pagtaengan.

Sangalubongan a Krisis

Napattapatta a nasurok a maysa a bilion ti bilang dagiti iskuater iti intero a lubong. Iti Brazil, dagiti eksperto maipapan iti iyaakar ti tattao kadagiti siudad pagamkanda a ti umad-adu a favelas, wenno kaiskuateran iti dayta a pagilian, agbalinton “a dakdakkel ken ad-adu ti tattaona ngem kadagiti immuna a naipasdek a siudad.” Addada siudad iti Nigeria a nasurok a 80 a porsiento kadagiti umili ti agnanaed iti kaiskuateran. Kastoy ti kinuna ti Sekretario-Heneral a ni Kofi Annan idi 2003: “No ditay ikagumaan a solbaren, umadu agingga iti agarup 2 a bilion ti bilang dagiti iskuater iti intero a lubong iti sumaganad a 30 a tawen.”

Ngem kadagitoy a bilang, dida maibaga dagiti dakes nga epekto ti nakurapay a panagbiag kadagiti napanglaw iti lubong. Sigun iti United Nations, nasurok a kagudua kadagiti umili iti napanglaw a pagpagilian ti awanan iti umno a sanitasion, kakatlo ti di makagun-od iti nadalus a danum, kakapat ti awanan iti maitutop a pagtaengan, ken kakalima ti di makagun-od iti kabaruan a pamay-an ti panangaywan iti salun-atda. Kaaduan kadagiti umili kadagiti nabaknang a pagilian dida pay kayat nga agnaed dagiti tarakenda iti kasta a kasasaad.

Sapasap a Kalintegan

Gagangayen a maibilang a kangrunaan a kasapulan ti tao ti umno a pagtaengan. Imbinsabinsa ti Universal Declaration of Human Rights, nga impaannurot ti United Nations idi 1948, nga adda kalintegan ti tunggal maysa a maaddaan iti kalkalainganna a nanam-ay a panagbiag, agraman nasayaat a balay. Kinapudnona, kasapulan ti amin ti desente a pagtaengan.

Nabiit pay idi 1996, adu a pagilian ti nangipaannurot iti limmatak idi agangay a kas Habitat Agenda ti UN. Daytoy a dokumento imbinsabinsana dagiti nalawag a kari a mangipaay iti umdas a balay para iti amin. Kalpasanna, idi Enero 1, 2002, pinatalgedan pay ti UN daytoy a kari babaen ti panangsuportar ken panangaramidna iti dayta kas naan-anay a programa ti UN.

Nakalkaldaang ta dadduma kadagiti nabaknang a pagilian rinugianda manen a kiddawen a mangibangonda kadagiti kolonia iti bulan ken agsirarakda idiay Mars, idinto ta umad-adu kadagiti napanglaw nga umilida ti di pay makabael a maaddaan iti desente a pagtaengan ditoy daga. Kasano a maapektaranka iti krisis mainaig iti maitutop a pagtaengan? Adda aya pudno a namnama a dumtengto ti aldaw a maaddaan ti amin iti komportable a balay?

[Blurb iti panid 4]

Nupay tingtingitingen ti dadduma a nasion ti panangkolonia iti bulan, adu kadagiti umilida ti awanan iti desente a pagtaengan ditoy daga

 [Ladawan iti panid 2, 3]

MAYSA A NAGBAKUIT A PAMILIA ITI ASIA.

Iti maysa a siudad, 3,500 a pamilia ti agnanaed kadagiti sinsinan tolda ken agkasapulan unay iti danum ken sanitasion

[Credit Line]

© Tim Dirven/Panos Pictures

[Ladawan iti panid 4]

AMIANAN NGA AMERICA