“Nakakitakayo Kadin iti Bolivianita?”

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BOLIVIA

SIMREKKAMI iti bassit a siled, ket dimi ninamnama a makakitakami iti aniaman a nakapimpintas a banag. Tinaldiapannakami ti agtutubo nga alahero manipud iti masansan a maus-usar a lamisaanna a nakaiwaraan dagiti remienta ken drowing dagiti diseniona. Imbagami nga agsapsapulkami iti alahas.

Mannakigayyem isu nga idi imbagami a napadasanmi metten ti agaramid kadagiti alahas, ad-adda a naginteres. Rinugianna nga ilawlawag ti trabahona ken impakitana kadakami ti sumagmamano kadagiti inaramidna. Nalaing nga alahero. Kalpasanna, dinamagna kadakami, “Nakakitakayo kadin iti bolivianita?”

Kabbaro a Mailaklako

Idi nadlawna ti siddaawmi, inwalinna dagiti wara iti lamisaanna. Kalpasanna, siaannad nga inukradna ti nangisit a pelus a lupot, isu a nakitami iti damo a gundaway dagiti agrimatrimat a saniata a bolivianita​—natayengteng a lila iti damo a panagkita. Ngem idi insarangmi iti lawag ken sinukimatmi, nakitami a bimmalitok dayta. Dayta ti nagpaiduma a kinapintas ti bolivianita, a naisangsangayan a kombinasion ti purpura nga amatista ken maris naranghita iti isu met la a bato.

Ti bolivianita ket pangnegosio a nagan ti ametrine. Idi 1989 a damo a nailako dayta. Idi naammuanmi a ti pagilianmi a Bolivia ti kakaisuna a pagtataudan ti natural nga ametrine ditoy lubong, kayatmi a makita no pagalaan iti daytoy manmano ngem kalkalainganna ti presiona a bato.

Mannakigasanggasat a Panagdaliasat

Nagbalin a pannakigasanggasat ti panagpasiarmi iti pagminasan. Idiay Puerto Suárez, nga asideg iti ketegan ti Bolivia ken Brazil, nagbilogkami iti de motor iti 150 a kilometro a panagpaamiananmi iti Paraguay River babaen iti Pantanal. Nasdaawkami kadagiti atap nga  animal​—dagiti agtaytayab nga egret ken jabirus, buaya, ken otter nga agay-ay-ayam iti takdang ti karayan.

Simmangpetkami innem nga oras kalpasanna, sa naglugankam iti de dual a trak a nagturong iti pagminasan. Agarup 120 a tattao ti agtartrabaho sadiay. Dua nga inheniero ti nagboluntario a nangipasiar kadakami. Ti pagminasan ket agarup 10 a kilometro kuadrado ken aduan iti pagserkan, dandani 60 a metro ti kaunegna. Inlawlawag dagiti inheniero nga us-usarenda dagiti tradisional a pamay-an ti panagminas a panagbarena ken panagpabettak. Ngem apaman a madanonda ti abut nga ayan dagiti napapateg a bato, manomano nga alaenda dagiti kristal. Ipanda dagiti narusanger pay laeng a bato iti planta a pagprosesuan. Sadiay nga agbalin a saniata ti 18 a porsiento kadagitoy. Ti dadduma ket mapagbalin nga abalorio, sirkulo, ken prisma. Dadduma ti maukit iti nadumaduma a kita, ken dadduma ti saanen a maproseso no di ket mailako kas dekorasion.

Gukayab Dagiti Kristal

Nakaguantes ken nakahelmetkami a simmalog iti pagminasan. Nakalentekami nga immulog iti innem a kadsaaran babaen kadagiti kayo nga agdan. Immulogkami iti maysa a pagserkan a 20 a metro ti kaunegna. Idi nakadanonkami iti pungto ti agsikkosikko nga usok, nasdaawkami. Addakami iti sanguanan ti 4 por 3 por 1 a metro a siled nga addaan nagadu a lila ken bimmalitok a kristal. Ti makinkua iti pagminasan panggepna a salakniban dayta kas pagsidsiddaawan iti nakaparsuaan. Maysa dayta kadagiti kapintasan pay laeng a buya a nakitami.

Awan pay ti naan-anay a makaawat no kasano a dua a kolor ti patauden ti isu met la a kristal. Kasla bayat a maporporma dagiti quartz a kristal, adda napasamak a panagbalbaliw iti pakabuklan ti solido a paset ti daga, temperatura, radiasion, wenno presion. Dagiti eksperto kadagiti saniata sisisigo a tabasen ken papintasenda dagiti bato tapno dua a kolor ti makita iti tunggal saniata.

Nakallalagip dayta a panagpasiar. Bayat a pinampanunotmi dayta nasulinek a pagminasan ken ti bannog a kasapulan tapno maala, matabas, ken mapapintas dagiti saniata, natignaykami nga ad-adda a mangipateg iti kinapintas ti bolivianita.​—Salmo 104:24.

[Ladawan iti panid 16, 17]

Maysa a minero a mangsuksukimat iti kristal

[Ladawan iti panid 16, 17]

Gukayab nga aduan iti kristal

[Ladawan iti panid 16, 17]

Pagalaan iti kristal

[Ladawan iti panid 17]

Adu ti parupana a saniata a bolivianita

[Picture Credit Line iti panid 16]

Amin a retrato malaksid iti gukayab: Minerales y Metales del Oriente, S.R.L.

[Picture Credit Line iti panid 17]

Dagiti saniata: Minerales y Metales del Oriente, S.R.L.