Panangbirok ti Maysa a Pintor iti Kinaragsak iti “Paraiso”

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY TAHITI

SIPUD pay idi napukaw ti immuna a tao a ni Adan ti Paraiso, ikagkagumaanen dagiti kaputotanna a biroken no kasano a maisubli dayta. Daytoy naganetget a panagbirok iti Paraiso ti nangparegta iti adu a pintor a mangsapul iti dayta kadagiti laminada. Ni Paul Gauguin a nalatak a pintor idi maika-19 a siglo ti maysa kadagita.

Agarup dua a tawenen ti napalabas, adu a bisita, agraman dagiti agdadamo a pintor, ti naglugan iti dua a barko a napan iti bassit nga isla ti Hiva Oa a paset ti Marquesas Islands, iti French Polynesia. Natay ni Gauguin iti dayta nga isla idi 1903. Iti maikasangagasut a tawen ti ipapatayna, ti inagurasion ti sentro ti kultura a naipanagan kenkuana ti nangallukoy kadagiti bisita nga interesado unay iti obrana.

Ayan ti Paraiso?

Ngem apay a pimmanaw ni Gauguin iti Europa, sangagasut a tawenen ti napalabas tapno agbiag iti daytoy natalna nga isla iti Abagatan a Pacifico iti natda pay a panagbiagna? Idi agangay, kalpasan ti narigat a panagbiagna kas napanglaw a pintor idiay Europa, inumsi ni Gauguin ti mismo a sibilisasionna. Masimron iti nakitana kas iti manangikuspil a kultura ti Europa ken dagiti naipasdeken nga urnos daytoy. Kastoy ti panangmatmat ni Gauguin kalpasan ti damo a panagnaedna idiay Tahiti a nagpaut iti dua a tawen. Idi nagawid idiay Europa, inkeddengna: “Awanen ti makalapped iti ipapanawko, ket diakton agsubli. Makauma ti panagbiag ditoy Europa!” Imbagana a saanna a magustuan dagiti prinsipio iti Laud. Kas iti adu a kasadaranna idiay Europa, ar-arapaapen ni Gauguin ti nabayagen a napukaw a paraiso, a sadiay masalakniban ti maysa a tao kadagiti makadangran nga epekto ti sibilisasion. In-inanamaen idi ni Gauguin a matungpal ti arapaapna a paraiso iti maysa a makaay-ayo a hardin iti Pacifico a sadiay makaay-ayo ti paniempo ken agar-ari ti talna. Inil-iliwna daytoy napintas a nakaidestieruanna, a nagsayaat a lugar a pagaramidanna kadagiti obrana.

Kas iti adu a kapanawenanna, impagarup ni Gauguin a naim-imbag ti agbiag nga adayo iti nabayagen a sibilisasion ken makipulapol kadagiti parsua iti away ta simple dayta a biag. Tangay kalanglangen dagiti taga-Polynesia ti nadumaduma a parsua iti away, patien dagiti tattao a rumbeng  laeng nga agaramidda iti naimbag. Kasla addan perpekto a lubong gapu iti kinainosente ken kinaemmada. Birbiroken ni Gauguin ti kasta a kinaragsak. Ngem nakalkaldaang ta agbirbirok pay laeng kadagiti sungbat no ania ti nagtaudan ken pagtungpalan ti tao ken no ania ti solusion ti panagbuteng iti pannakapaay ken ipapatay.

Nakasarak ni Gauguin iti inspirasionna iti Abagatan a Baybay. Daytoy nga aglawlaw ti nangpabaro manen iti tarigagayna nga agpinta. Ti simple a kinapintas dagiti tattao ti maysa kadagiti magusgustuanna a tema. Dagiti rupa nga impintana ipamatmatda ti kinatalna, panagtalek, ken pannakapnek. Babaen kadagiti obrana, kayat ni Gauguin nga iladawan ti natalna a kasasaad ken kualidad ti sarsarita nga arapaap laeng a lubong iti nabara a tropiko.

Pudno a Kinaragsak

Nasarakan aya ni Gauguin ti kinaragsak idiay Tahiti, wenno Hiva Oa, wenno iti sabali pay nga isla? Napilitan a nangbigbig nga uray kadagitoy babassit nga isla iti tropiko, matay latta ti amin a sibibiag a parsua. Awan ti perpekto iti daytoy a lubong. Naminsan, iti immuna a tawtawen ti kaaddana idiay Tahiti, kastoy ti insuratna: “Nabayag bassiten a malmaldaangak, ket maap-apektaran dagiti obrak.  . . . Awan ti iparangarangda a rag-o.” Dagiti naragsak a pagilian a nailadawan kadagiti obrana saanda a pinennek dagiti ninamnamana. Masapulna pay laeng ti kuarta, ken adda pay an-annayenna. Nupay agnanaed iti kastoy nga aglawlaw, dina latta masungbatan dagiti kangrunaan a saludsod maipapan iti biag. Gapu ta agsisimparat ti pampanunotenna, inkeddengna ti agpinta iti dakkel a lamina a dayta ti nagbalin nga obramaestra ti amin nga obrana idiay Tahiti. Dayta ti nagdakkel a simboliko a ladawan a 3.75 a metro ti kaatiddogna. Napauluan dayta iti D’où venons-nous? Que sommes-nous? Où allons-nous? (Naggapuantayo? Siasinotayo? Papanantayo?). Babaen iti dayta, impamatmatna a dina matarusan ti lubong ken ti di matukod a misterio ti itataudtayo.

Dagiti sungbat ti salsaludsod da Gauguin ken ti dadduma pay sakbay ken kalpasanna maipapan  iti biag, nga impasimudaagda kadagiti impintada ket masarakan iti Biblia. Dayta ti libro a nangibagaan ti Dios iti panggepna iti sangatauan. Pudno ken makapnek dagiti naited a sungbat. Mangipaayda iti sierto a namnama iti masanguanan. Malaksid iti dayta, isurodatayo a sadinoman ti pagnaedantayo​—iti Pacifico man wenno iti sabali a lugar​—makasaraktayo iti pudno a kinaragsak babaen laeng iti panangitunos iti panagbiagtayo iti Namarsua kadatayo a ni Jehova a Dios. Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova iti French Polynesia ken kasta met iti dadduma a paset ti lubong a mangiranud iti sabsabali iti daytoy naisangsangayan a namnama a paraiso iti masanguanan.

Panangtulad iti Naglaing a Pintor

Idi maselselebraran ti maikasangagasut a tawen ti ipapatay ni Gauguin, naiparang ti sangagasut a kaarngi dagiti obrana. Dagitoy ti impinta ti dua a pintor, da Claude ken Viera Farina. Nabayag met a nagnaedda idiay Hiva Oa tapno agaramidda kadagiti kopia ti obra ni Gauguin nga indonarda iti sentro ti kultura.

Inadalda a naimbag ti detalye dagiti kolor ken sukog manipud iti retrato ti orihinal a dakkel a ladawan tapno masakar ken mayebkasda ti umiso a panggep ni Gauguin. Imbagada a saan a nalaka dayta a trabaho. Nakarigrigat ti mangsakar iti maysa a lamina ket kasapulan ti adu a tiempo ken pigsa. “Ti pintor adda wayawayana nga agpartuat, ket no ikkanna ti lima a saka ti lamisaan, awan ti mangibaga a karkarna dayta. Kinapudnona, ibaga pay ketdi dagiti tattao a nalaing. Ngem no adda laeng bulong ti kayo a malipatan ti nangsakar, kasta unay ti pannakababalaw  ti obrana! Dayta ti makagapu a basbassit ti bilang dagiti agsakar ngem dagiti pintor,” kinuna ti agassawa. Kasano nga agbalinka a nalaing a managsakar? “Masapul nga am-ammom a naimbag ti pintor ken ti kabibiagna ta retrato laeng ti sakarem, ken uray pay nasakarmon dagiti umiso a kolor saanda a kanayon a kapada ti orihinal. Nasken ngarud ti mangala iti umiso nga impormasion kadagiti museo.” Iti kaaldawantayo, nakanginngina dagiti lamina ni Gauguin, isu a dagiti obra ti agassawa a Farina ket nagpateg a kanayonan dagiti ladawan iti sentro ti kultura.

[Ladawan iti panid 23]

Ti ladawan ni Paul Gauguin nga impintana a mismo

[Ladawan iti panid 23]

“Femmes de Tahiti” wenno “Sur la plage” (Babbai a taga-Tahiti wenno Iti Aplaya)

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

“Femme à la mangue” (Babai nga Addaan Mangga), orihinal ti adda iti ngato, agraman ti maysa a sinakar da Claude ken Viera Farina, a naipakita iti baba iti istudioda idiay Atuona

[Credit Lines]

Erich Lessing/Art Resource, NY

Copie dʹoeuvre de Gauguin, avec lʹaimable autorisation de Claude et Viera Farina

[Ladawan iti panid 25]

“Les Parau Parau” (Awan Serserbina a Saosao)

[Credit Line]

Scala/Art Resource, NY

[Ladawan iti panid 25]

“Quand te maries-tu?” (Kaanoka nga Agasawa?)

[Credit Line]

Erich Lessing/Art Resource, NY

[Picture Credit Line iti panid 23]

Artwork: Erich Lessing/ Art Resource, NY