Ti Panangrugi ti Moderno nga Industria ti Diamante

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY SOUTH AFRICA

NAPASAMAK dayta idi Enero 1871. Ni Adrian van Wyk, maysa a mannalon a pagay-ayatna ti agbasa iti Biblia, ket agnanaed idi a kadua ti pamiliana iti kasla desierto a rehion ti South Africa a nagdinamag kas Griqualand West. Ngem asideg idin nga agpatingga ti natalna a panagbiagna, yantangay nagtultuloy ti isasangpet ti nagadu a ganggannaet iti talonna sada nagkampo sadiay. Bayat nga agtugtugaw ni Van Wyk a mangbuybuya kadakuada manipud iti berandana, nasdaaw iti mapaspasamak!

Iti las-ud ti sumagmamano nga aldaw, napno ti dagana iti nagadu a bin-ig a lallaki! No dadduma, nagaramidda pay ketdin iti ketegan iti mismo a paraanganna a dida man la impakada kenkuana ken pinagunian! Ania ti napasamak? Apay a magagaran amin dagitoy a lallaki? Kellaat a nangrugi ti panaggagar nga agminas idi nagwaras ti damag a nagadu ti diamante iti talon ni Van Wyk.

Apay a Rimsua ti Panaggagar nga Agminas iti Diamante?

Agarup 12 a tawen kasakbayanna, adda lima ti karatna a diamante a nasarakan iti asideg ti Vaal River, agarup 70 a kilometro iti amianan ti talon ni Van Wyk. Lima a pound ti panangilako ti lalaki a nakasarak iti dayta iti padi a mangay-aywan iti Berlin Mission Society. Awanen ti nasarakan pay a rekord maipapan iti dayta a damo a pannakatakuat iti diamante. Ngem bayat a nagwaras ti damag maipapan iti dayta, nangrugin a nagsukisok dagiti tattao.

Agtultuloy ti salaysaymi siam a tawen kalpasanna iti talon ni Schalk van Niekerk iti igid ti Orange River, sumagmamano a kilometro iti abagatan a pakisinnabatan ti Vaal River. Adda balay  ti pamilia Jacobs iti talon ni Van Niekerk. Maragragsakan idi ti annak ti pamilia Jacobs nga agay-ayam iti inawaganda iti lima a bato. Kadagiti naurnongda a bato, adda aggilapgilap a nasarakan ti manongda a ni Erasmus.

Maysa nga aldaw iti rugrugi ti 1867, pinasiar ni Van Niekerk ti pamilia Jacobs. Ammo ni Mrs. Jacobs nga interesado ni Van Niekerk kadagiti napateg a bato, isu nga imbagana kenkuana maipapan iti aggilapgilap a bato nga ay-ayamen ti annakna. “No rabii a masilnagan iti lawag ti kandela, nakaskasdaaw ti panaggilapna,” kinuna ni Mrs. Jacobs. Kalpasan a sinukimatna dayta, naragsakan ni Van Niekerk. “Panagkunak diamante daytoy!” indir-ina. Nalagipna a nabasana ti maysa a pamay-an ti panangkilatis iti bato tapno masierto no diamante dayta. Isu nga induronna ti diamante iti sarming ti tawa ti nanumo a balay. Nasdaaw ta adda nauneg nga uged iti sarming isu a nagpadispensar gapu iti pannakadadael dayta. * Siraragsak nga inted ni Mrs. Jacobs ti diamante ken ni Van Niekerk ket dina inawat ti ibayadna koma iti dayta.

Iti simmaganad a biahena iti asideg a Hopetown, impakita ni Van Niekerk ti bato kadagiti gagayyemna, ngem awan ti makapasingked a diamante dayta. Nagpipinnasaan dayta ti sumagmamano a mapagtalkan a tattao ken naikoreo agingga a nakadanon iti mangngagas a ni Dr. Atherstone, iti Grahamstown. Nagpatulong iti prinsipal iti eskuelaan. Iti laboratorio ti eskuelaan, naaramid dagiti panangsukimat tapno makita ti kasedsed ti bato ket napatalgedan a katupag ti diamante. Kalpasanna, naipasa dayta iti maysa nga alahero iti dayta a lugar a nangpadas a mangmarka iti dayta babaen iti pagtabasna ngem dina nabaelan. Napagsaludsodan ti dadduma ket immanamongda amin iti pagarup ni Van Niekerk a diamante dayta. Kalpasanna, pinasingkedan ni Dr. Atherstone babaen iti surat a ti bato ket maysa a diamante nga agtimbang iti 21.25 a karat. Ag-350 a pound ti naibayad ken ni Van Niekerk para iti dayta a saniata, ket dagus nga imbingayanna ni Mrs. Jacobs. Maitutop laeng a napanaganan dayta a bato iti Eureka, a mangipasimudaag iti “naballigi a pannakatakuat.”

Maysa a Pastor ken Napudno a Mannalon

Agtultuloy ti salaysaymi kalpasan ti dua a tawen iti maysa a lugar iti baba ti pagsabatan dagiti karayan Orange ken Vaal. Adda Africano a pastor nga agnagan iti Booi nga agpapaarab iti karnerona idi adda nasileng a nakitana iti daga. Pinidutna ti nasileng a bato a kasuksukog ti walnut sana imbulsa. Nadamagna nga adda dagiti aginteres iti sumagmamano a bato iti dayta a lugar, isu nga iti panagsawarna nga agsapul iti panggedan, intukonna nga umuna dayta iti maysa a mannalon  ken kalpasanna iti maysa a negosiante. Kalpasanna, inturongda isuna iti talon ni Van Niekerk.

Kamaudiananna, nakadanon ni Booi iti talon ni Van Niekerk ket impakitana ti bato kenkuana. Dagus a naamiris ni Van Niekerk a posible a diamante ti kitkitaenna a dakdakkel ken nanginngina ngem iti inted kenkuana ni Mrs. Jacobs. Dinamagna iti nanumo a pastor no ania ti kayatna a kasukat ti bato. “Apo,” siraraem nga imbaga ni Booi, “mangtedkayo iti pagarupenyo a maitutop.” Situtulok nga inted ni Van Niekerk kenkuana ti dandani amin nga ik-ikutanna​—500 a magatasan a karnero, 10 a baka, ti karitela nga us-usarenna a mangyudong iti natengna, ken uray ti adda siliana a kabalio a pagluglugananna! Para ken ni Booi, awan duadua nga imbilangna ti bagina a nabaknang​—gapu laeng iti nasileng a bato a kasuksukog ti walnut!

Insigida a napan ni Van Niekerk idiay Hopetown a mangilako iti diamantena. Adda sadiay ti nasdaaw a grupo dagiti negosiante a nagnunumo a mangbayad kenkuana iti 11,300 a pound para iti 83.5 ti karatna a bato. Nagbanaganna, nagdinamag dayta kas ti Bituen ti South Africa. * Ti natabas ken napasileng a bato ket nagbalin a kangrunaan a paset ti napintas a kuentas a makita iti daytoy a panid. Idi nagwaras iti adu a pagilian iti ruar ti South Africa ti damag maipapan iti daytoy a diamante, adu a tao ti namati nga adu ti diamante iti dayta a pagilian isu a nagadu a lallaki manipud iti nadumaduma a pagilian iti Amianan ken Abagatan nga America, England, Europa, ken Australia ti napan a dagus iti daytoy a pagilian a mangnamnama a makasarakda iti diamante a pagbaknanganda.

Nangrugi ti Panaggagar nga Agminas

Idi damo, nangrugi ti panagkali nga agsapul iti diamante iti igid dagiti karayan Orange ken Vaal. Kalpasanna idi 1870, nagwaras ti damag nga adda nakaskasdaaw a nasarakan kadagiti talon nga ad-adayo ngem iti takdang ti dua a karayan. Dayta ti gapuna a dagiti agkalkali iti diamante iti karayan ket nagdardaras a napan iti talon ni Adrian van Wyk. Saan nga ammo  ni Van Wyk ken dagiti kaarrubana a ti talonda ket adda iti tuktok dagiti saanen nga aktibo a bulkan. Dagiti diamante ket natakuatan a naurnong iti maaw-awagan dapuen a daga a nasarakan iti uneg dagiti saanen nga aktibo a bulkan.

Kabayatanna, nagbiit a naipasdek dagiti purok a buklen dagiti tolda, nga idi agangay nagbalin a kabalbalayan a naatepan iti yero. Simple dagitoy gapu ta kurang ti danum ken awan dadduma nga imprastraktura. Inan-anusan dagiti kassangpet ti umatipukpok a tapuk, pangen dagiti ngilaw, kalgaw a dumanon iti 40 a degree Celsius ti kinadagaangna, ken no dadduma, ti makapaketter a rabii no tiempo ti lam-ek. Inibturanda amin dagitoy a rigat gapu iti pananginanamada a bumaknangda.

Ania ngay ti napasamak ken Adrian van Wyk kalpasan a ti talonna ket nagsangpetan dagiti agsapsapul iti diamante? Idi damo, impalubosna a makali ti maysa la a paset ti talonna. Dagitoy nga agkalkali nangtedda iti bassit a binulan nga abangda. Ngem bayat nga umad-adu nga agkalkali ti nagsangpet iti talonna, din makontrol ni Van Wyk ti kasasaad. Idi adda agminminas a kompania a nangitukon kenkuana iti 2,000 a pound para iti talonna, siraragsak nga inawatna, pinirmaanna dagiti papeles, sa pimmanaw tapno agsapul iti nataltalna a pagnaedanna.

Saan unay nga adayo manipud iti talon ni Van Wyk, adda sabali pay a talon ti dua nga agkabsat nga agapeliedo iti De Beer. Ti apeliedoda ti nausar tapno mairehistro ti De Beers Consolidated Mines, nga agan-andar pay laeng kas ti kadakkelan nga agminminas iti diamante. Ti siudad ti Kimberley sakupenna ti lugar nga ayan idi dagidiay a dati a kataltalonan. Pimmigsa ti panagminas iti talon ti agkabsat a De Beer isu a nakakali dagiti lallaki iti abut a nakaun-uneg ken nakaak-akaba. Nagdinamag dayta kas ti Big Hole wenno Dakkel nga Abut.

Sakbay a natakuatan ti diamante iti South Africa, dagitoy a napateg a saniata ket maminminasen idiay India ken Brazil. Ngem kurang ti maminas a mangpennek kadagiti aggatang iti intero a lubong. Babaen iti pannakatakuat ti adu a diamante iti South Africa, nangrugi ti moderno nga industria ti diamante.

[Footnotes]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 16, 17]

PREMIER MINE

Idi 1903, adda baro a pagminasan iti diamante a nangrugi a nagandar agarup 30 a kilometro iti daya ti Pretoria, South Africa. Premier Mine ti maitutop a naipanagan iti dayta. Dua a tawen kalpasanna, idi 10 a metro ti kaunegen ti abut a pagminasan, adda nasileng a banag nga intudo ti maysa nga obrero iti aduan bato a pannakadiding dayta nga abut. Siaannad nga immulog ti manedyerna sana inikkat dayta a banag babaen iti bassit a kutsiliona. Ig-iggamanna gayam idin ti kadakkelan pay laeng a narusanger a diamante a naminas; kadkadakkel dayta ti gemgem ti tao. Daytoy nagdakkel a 3,106 ti karatna a diamante ket naipasurot iti nagan ti nakatakuat iti pagminasan a ni Thomas Cullinan. Idi natabas, ti diamante ni Cullinan ket nakapataud iti siam a daddadakkel a saniata ken 96 a babbabassit. Maysa kadagitoy, nga isu ti Cullinan I, wenno ti Bituen ti Africa, ti kadakkelan a natabas a diamante iti lubong. Naimontar dayta iti naarian a setro ti Britania, kas makita iti daytoy a panid. Kalpasan ti maysa a siglo, agan-andar pay laeng ti Premier Mine maitunos iti naganna babaen ti panangpataudna iti adu a dadakkel ken de kalidad a diamante.

[Dagiti Ladawan]

Ti naarian a setro ti Britania

Ti narusanger a diamante ni Cullinan a kadkadakkel ti gemgem ti tao

[Kahon/Ladawan iti panid 17]

IMPORMASION MAIPAPAN ITI DIAMANTE

◆ Dagiti diamante ti katangkenan a natural a substansia a naammuan ti tao.

◆ Dagiti diamante ket agtaud iti karbon, kas iti buli wenno graphite iti lapis. Ngem apay a nakatangtangken dagiti diamante idinto ta nalukneng ti graphite? Agdumada gapu iti pannakaurnos dagiti atomo ti karbon.

◆ Matimbang dagiti diamante babaen iti karat. Ti maysa a karat ket katupag ti kakalima ti maysa a gramo wenno maika-142 a kapaset ti maysa nga onsa.

◆ Masansan a nasken a mayakayak ti agarup 400 a tonelada a bato, graba, ken darat tapno maala ti maysa ti karatna a diamante.

[Kahon/Ladawan iti panid 18]

TI DAKKEL NGA ABUT IDIAY KIMBERLY

Kabayatan ti uppat a tawen nanipud 1869 agingga iti 1873, immadu ti populasion ti agdama a siudad ti Kimberley manipud sumagmamano la a mannalon agingga iti agarup 50,000 nga umili. Adu kadagitoy nga agsapsapul iti pagbaknanganda ti naggapu iti amin a suli ti daga. Nagadu ti nagna iti 1,000 a kilometro manipud iti sangladan ti Cape Town. Babaen ti panangusarda kadagiti piko ken pala, ti maysa a turod ket pinagbalinda a kadakkelan pay laeng nga abut a kinali dagiti tattao. Idi nagsardengen ti panagkali, 240 a metron ti kauneg ti abut. Nagtultuloy ti panagminas iti uneg ti daga agingga iti kauneg a 1,097 a metro. Idi 1914 a pannakaisardeng ti amin a panagminas ditoy, “25 a milion a tonelada a daga” ti naikkat, sigun iti Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Manipud iti amin a bato ken daga, sigun iti isu met la a reperensia, tallo a tonelada a diamante ti nayaon nga aggatad iti nasurok nga 47,000,000 a pound.

[Ladawan iti panid 17]

Ni Dr. Atherstone

[Ladawan iti panid 17]

Ni Schalk van Niekerk

[Ladawan iti panid 17]

Ti diamante a Eureka

[Credit Line]

De Beers Consolidated Mines Ltd.

[Ladawan iti panid 18]

Ti Bituen ti South Africa

[Dagiti Ladawan iti panid 18, 19]

Ti Dakkel nga Abut idi 1875. Dagiti tali ket inusar ti ginasut a nadumaduma a minero a nangalad kadagiti imbagada a kukuada a daga tapno mayulogda dagiti trabahador agingga iti abut ken maisang-atda ti naba nga addaan iti diamante

[Dagiti Ladawan iti panid 19]

Gapu iti kellaat a panaggagar nga agminas iti diamante, nagpartak a naibangon ti adu a kampo dagiti minero

[Picture Credit Lines iti panid 16]

Korona ©/The Royal Collection © 2005, Her Majesty Queen Elizabeth II; Retrato: www.comstock.com

[Picture Credit Lines iti panid 16]

Rinetrato ti Fox Photos/Getty Images

[Picture Credit Lines iti panid 17]

Dagiti ladawan: Manipud iti libro a The Grand Old Days of the Diamond Fields ni George Beet

[Picture Credit Lines iti panid 18]

Dagiti retrato: De Beers Consolidated Mines Ltd.

[Picture Credit Lines iti panid 19]

Dagiti retrato: De Beers Consolidated Mines Ltd.