Kinaawan Pagtaengan​—Ania ti Makagapu?

IMPADAMAG ti United Nations nga “iti intero a lubong, nasurok a 100 a riwriw a tattao ti awanan maitutop a pagtaengan.” No husto dayta a bilang, 1 ngarud iti kada 60 wenno ad-adu pay ti awanan pagtaengan! Ngem narigat a maammuan no kasano ti kinarikut ti parikut. Apay?

Iti nadumaduma a paset ti lubong, nagduduma ti depinasion ti makuna a kinaawan pagtaengan. Dagiti pamay-an ken kalat dagidiay mangad-adal iti parikut apektaranna ti panangdepinarda iti dayta. No kasta, ti depinasion nga usarenda apektaranna ti bilang nga ipablaakda. Isu a saan la a narigat, no di ket imposible pay ketdi a maammuan ti pudno a kasasaad ti parikut.

Ti libro nga Strategies to Combat Homelessness, nga impablaak ti United Nations Centre for Human Settlements, depinarenna ti kinaawan pagtaengan kas ti kasasaad nga “awanan iti maitutop a pagtaengan. Karamanna ti amin a kasasaad a nababbaba ngem iti maibilang a maitutop” iti kagimongan a pagnanaedan dagiti awanan pagtaengan. Dadduma ti mabalin nga agnanaed iti kalsada wenno kadagiti marmarba wenno nagpanawan a pasdek, idinto ta agkaskasera laeng ti dadduma. Ti sabsabali met ket makidagdagus kadagiti gagayyemda. Aniaman ti kasasaad, kastoy ti nailanad iti report dayta a panagadal: “No ibilangmo ti maysa a tao nga awanan pagtaengan, ipamatmat ti kasasaad a ‘masapul nga adda maaramid’ agpaay iti biktima ti kasta a kasasaad.”

Idiay Poland, a maysa a pagilian nga addaan iti agarup 40 a riwriw nga umili, napattapatta a 300,000 ti awanan pagtaengan. Awan a talaga ti makaammo no kasano kaadu, ta saanda a nairehistro iti masinunuo a lugar ken agkaraakarda. Patien ti dadduma a dandani kagudua a riwriw ti agpayso a bilangda!

Tangay sapasap ti kinaawan pagtaengan, mabalin nga adda am-ammoyo a kasta ti kasasaadna. Adu a saludsod ti patauden ti narigat a sasaaden dagiti awanan pagtaengan. Kasano a naawanan dagitoy iti maitutop a pagtaengan? Kasanoda a maisakad ti panagbiagda? Siasino ti tumulong kadakuada? Ken ania ti masakbayan dagiti awanan pagtaengan?

 Masansan nga Awanan Pagtaengan

Maysa nga agsolsolo nga ina ni Sabrina * nga agnanaed iti napanglaw a sangakaarrubaan iti Harlem a paset ti siudad ti New York. Insardengna ti nageskuela iti haiskul kalpasan ti maikasangapulo a grado. Da Sabrina ken ti tallo nga annakna a lallaki nga agtawen iti sangapulo a bulan, tallo a tawen, ken sangapulo a tawen, ket agnanaed iti maysa ti kuartona nga apartment, iti pagtaengan a kukua ti gobierno para kadagiti masansan nga awanan pagtaengan. Ipapaay ti gobierno ti kasta a probision kadagiti awanan iti natalged a pagtaengan.

Sangapulo a tawenen ti napalabas idi pimmanaw ni Sabrina iti apartment ni nanangna. Sipud idin, nakikabbalay iti nobiona, nakidagus kadagiti gagayyem ken kabagianna, ken nagnaed iti pagtaengan a kukua ti gobierno no marigatanen iti kasasaadna. “Masansan nga awan trabahok. Kaaduanna, tangdanandak dagiti tattao a mangsallapid iti buokda,” kuna ni Sabrina, “ngem kaaduanna, ti gobierno ti mangsustento kaniak.”

Nakaskasdaaw ta, kas insalaysay ni Sabrina iti magasin a Parents, nangrugi dagiti parikutna idi nakasarak iti napintas a trabaho kas paradalus iti maysa nga otel. Idi agtartrabaho sadiay, dakkel ti birokna isu a saan a maikari a sustentuan ti gobierno ngem kurang met ngarud a manglitup kadagiti paggastosanna, agraman balay, taraon, kawes, plete, ken sueldo ti agaywan kadagiti annakna. Isu a saanen a makabayad iti abangna, ket kayat ti kaserana a papanawen. Idi agangay, nagikkat ni Sabrina iti trabahona ket nagnaed iti temporario a pagdagusan agingga a nasarakanna ti kuarto a pagnanaedanna itan.

“Marigatan dagiti annakko,” kinuna ni Sabrina. “Ti inaunak namitlon nga immakar iti nagduduma nga eskuelaan. Adda koman iti maikalima a grado, ngem masapul nga ulitenna ti maikapat a grado . . . Agkaraakarkami ngamin.” Nailista ni Sabrina a maysa kadagiti agur-uray iti panagpabalay ti gobierno.

Iti siasinoman nga awanan pagtaengan, kasla nagasat pay laeng ni Sabrina. Ngem ti panagbiag iti pagtaengan a kukua ti gobierno ket saan a makaay-ayo iti amin nga awanan pagtaengan. Sigun iti Polish Community Help Committee, dadduma ket “mabuteng iti disiplina ken pagannurotan kadagiti pagtaengan a kukua ti gobierno” isu a dida kayat ti agpatulong. Kas pagarigan, dagidiay agnanaed kadagiti pagtaengan a kukua ti gobierno manamnama nga agtrabahoda ken saanda nga agbartek ken agdroga. Saan a situtulok ti amin nga agtungpal. Gapuna, agpannuray iti tiempo ti tawen, masarakam dagiti tattao nga awanan pagtaengan a matmaturog kadagiti estasion ti tren, agdan, sirok ti pasdek, bangko iti parke, sirok ti rangtay, ken kadagiti lugar ti industria. Makita dagita a kasasaad iti intero a lubong.

 Inlista ti maysa a libro maipapan iti daytoy a tema ti adu a makagapu iti kinaawan pagtaengan idiay Poland. Karaman kadagitoy ti pannakasesante, utang, ken parparikut iti pamilia. Kurang ti pagtaengan agpaay kadagiti lallakay, babbaket, baldado, ken addaan iti HIV. Adu nga awanan pagtaengan ket addaan iti sakit ti isip ken an-annayen wenno adikto, nangruna iti arak. Kaaduan kadagiti awanan pagtaengan ket babbai a timmalaw wenno pinanawanda ti assawada, napagtalaw iti pagtaenganda, wenno nagbalangkantis. Kasla adda nakalkaldaang a pakasaritaan ti tunggal maysa kadakuada.

Dagiti Biktima ti Kasasaad

Kinuna ni Stanisława Golinowska, a maysa nga espesialista maipapan iti kagimongan ken ekonomia: “Ditoy [Poland], awan ti pudno nga awanan pagtaengan gapu ta inkeddengna dayta. . . . Imbes ketdi, resulta dayta ti namin-adu a pannakapaayda iti biag, isu a nadadaelen ti panunotda ken napukawen ti pakinakemda nga agbiag.” Agparang nga awanan pagtaengan dagidiay saan a makabael a mangrisut kadagiti problemada gapu iti nadumaduma a rason. Kas pagarigan, idi agawid ti dadduma a nawayawayaan iti pagbaludan, nasarakanda a rinebban dagiti managdadael ti pagtaenganda. Dadduma ti napagtalaw. Adu ti naawanan pagtaengan gapu kadagiti natural a didigra. *

Sigun iti maysa a panagadal, dandani kagudua kadagiti awanan pagtaengan idiay Poland ti paset idi ti maysa a pamilia ken makipagnanaed iti assawada, nupay masansan dagiti problemada. Kaaduan ti napagtalaw iti pagtaenganda wenno napilitan a pimmanaw gapu iti napalalo a rigat. Adda laeng 14 a porsiento a nagdesision a pumanaw.

Kalpasan ti panagnaedda iti maysa a pagtaengan a kukua ti gobierno, dadduma ti nakabirok manen iti umdas a kasapulanda ken nakasarak iti pagtaenganda. Narigrigat a risuten ti kasasaad ti dadduma. No maminsan, gapu iti an-annayen ken sakit ti isip, panagdroga wenno panagbartek, saan a makagunggona a panagtrabaho, di nasayaat nga ugali nga agtrabaho, kurang nga edukasion, wenno kombinasion ti nadumaduma a banag, masansanen nga awan pagtaenganda. Idiay Estados Unidos, agarup 30 a porsiento kadagiti awanan pagtaengan ti agsublisubli iti awagan ti maysa a di aggangganansia nga organisasion nga “institusion  dagiti awanan pagtaengan.” Dayta nga institusion ket pakairamanan dagiti pagtaengan a kukua ti gobierno, ospital, ken nakalkaldaang ta uray dagiti pagbaludan. Dagidiay masansan nga agnaed kadagita nga institusion usarenda ti agingga iti 90 a porsiento a gameng ti pagilian a nairanta iti dayta a parikut.

Tulong Kadagiti Awanan Pagtaengan?

Dadduma a pagtaengan a kukua ti gobierno ti mangitukon kadagiti serbisio a nairanta a tumulong kadagiti tattao tapno maaddaandanto met laeng iti bukodda a pagtaengan. Mabalin a matulongan dagiti tattao a manggun-od iti sustento ti gobierno, pinansial a tulong ti dadduma nga organisasion, abogado a tumultulong kadagiti napanglaw, tulong a makiuman iti pamiliada, wenno gundaway nga agsursuro kadagiti kangrunaan a paglaingan. Idiay London, dagiti pasdek a pagpatulongan dagiti agtutubo ti mangbalakad maipapan iti taraon, panagluto, nasalsalun-at nga estilo ti panagbiag, ken panagbirok iti trabaho. Panggep ti panangbalakad a pasayaaten ti maysa a tao ti motibona ken ti panagraem iti bagina ken tulongan ti tattao tapno ad-adda a masuportaranda ti bagida ken makasarakda iti bukodda a pagtaengan. Talaga a makomendaran dagita nga urnos.

Ngem saan a kanayon a maipaay dagiti pagtaengan a kukua ti gobierno ti tulong a kasapulan unay dagiti awanan pagtaengan. Sigun ken Jacek, maysa nga awanan pagtaengan idiay Warsaw, ti biag kadagiti pagtaengan a kukua ti gobierno saanda a matulongan dagiti agnaed a makipulapol iti lubong. Mariknana nga agbalin a “tiritir ti panagpampanunot” dagiti residente no dagiti padada nga agnanaed sadiay ti kanayon a makasarsarita ken makapulpulapolda. Kinunana, “Ti pagtaengan a kukua ti gobierno a mangisina kadakami kadagiti tattao iti lubong ket kaasping ti pagtaengan dagiti ubbing nga agpaay kadagiti nataengan.” Iti panangmatmatna, “paliadon ti panagpampanunot” ti adu nga agnanaed sadiay.

Sigun iti panagadal nga inaramid dagiti taga-Poland, ti kinaliday ti karirigatan a  mapasaran dagiti awanan pagtaengan. Gapu ta awan kuartada ken nababa ti kasasaadda iti kagimongan, pampanunoten dagiti awanan pagtaengan nga awan serbida. Aginum ti dadduma. Kinuna ni Jacek, “Gapu ta awan namnamamin a sumayaat pay ti kasasaadmi, adu kadakami ti in-inut a maaw-awananen iti panagtalek nga adda pay maaramidanmi a mangpasayaat iti kasasaadmi.” Ibainda ti langa, kinapanglaw, kinaawan gaway, ken kinaawan pagtaenganda.

“Pagsasaritaantayo man dagiti agnanaed iti bangketa idiay Bombay [Mumbai] ken Calcutta wenno dagiti matmaturog kadagiti kalsada ti London, wenno dagiti Ubbing iti Kalsada iti Brazil,” kuna ni Francis Jegede, nga eksperto maipapan kadagiti parikut a nainaig iti populasion, “nakaro unay ken nakapimpiman ti kinaawan pagtaengan, ket nakarkaro pay no mapasaram dayta.” Kalpasanna kinunana pay: “Aniaman ti makagapu wenno dagiti makagapu iti daytoy a kasasaad, im-imtuoden ti tao no apay a ti lubong nga addaan ti amin a kinabaknang, kinasirib ken kinalaing iti teknolohia, kasla dina marisut ti kinaawan pagtaengan?”

Nabatad nga amin dagiti awanan pagtaengan kasapulanda ti tulong​—saan laeng a ti material a tulong no di ket daydiay makaliwliwa iti pusoda ken mangpapigsa iti pakinakemda. Dayta a tulong ti mangpabileg kadagiti tattao a mangsaranget ken mangparmek iti adu a parikut a pakaigapuan ti kinaawan pagtaengan. Ngem pakasarakan ngay dagiti awanan pagtaengan iti kasta a tulong? Ken ania ti pangnamnamaan a mapukawton ti nakalkaldaang a kinaawan pagtaengan?

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

Dagiti Epekto ti Nakaro a Kinapanglaw

Nagadu ti agnanaed kadagiti kalsada dagiti siudad ti India. Napattapatta iti napalabas nga agarup 250,000 ti agnanaed kadagiti laeng bangketa ti Mumbai. Mabalin a lona laeng ti linongda a naigalut iti nagbaetan dagiti poste ken asideg a pasdek. Apay nga agnanaedda ditoy imbes a kadagiti medio nalaka ti abangda a balbalay iti kaparanget ti siudad? Addaanda ngamin iti babassit a negosio, aglaklakoda iti kalsada, agguyodda iti kasla karetela a lugan, wenno agalada iti basura iti asideg ti sentro ti siudad. “Awan ti pagpilianda,” kinuna ti Strategies to Combat Homelessness. “Gapu iti kinapanglaw, mapilitanda a din agabang tapno adda igatangda iti taraon.”

Agarup 2,300 a lallaki, babbai, ken ubbing ti agnanaed iti Park Station, Johannesburg, South Africa. Maturogda kadagiti estasion ti tren, nga agusarda kadagiti rigis nga ules kas ap-ap, wenno kadagiti naaramid iti karton nga abong-abong. Kaaduan ti awanan trabaho ken awananen iti namnama a makasarakda pay. Nagadu ti kasta ti panagbiagda iti intero a siudad. Awananda iti danum, kasilias, ken koriente. Kadagita a kasasaad, nagbiit nga agwaras ti sakit.

Ti nakaro a kinapanglaw ti makagapu iti kinaawan pagtaengan dagitoy dua a grupo ken adu pay a kas kadakuada.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 7]

Dagiti Pagkurangan ti Moderno a Kagimongan

Ti libro nga Strategies to Combat Homelessness, nga impablaak ti United Nations Centre for Human Settlements, dinakamatna ti adu a pakapilawan ti agdama a sistema ti kagimongan, politika, ken ekonomia no maipapan iti panangipaay iti pagtaengan ti amin a tattao. Karaman kadagitoy dagiti sumaganad:

● “Ti kangrunaan a parikut maipapan iti kinaawan ti pagtaengan ket saan latta ngamin a kabaelan ti gobierno ti mangipaay iti dakkel a gatad tapno naan-anay a matungpal ti kalintegan ti tao a maaddaan iti maitutop a pagtaengan.”

● “Dagiti di maitutop a paglintegan ken di nasayaat a sistema ti panagplano ket mabalin a . . . makariribuk iti panangipaay iti pagtaengan iti kaaduan a napanglaw.”

● “Ti kinaawan ti pagtaengan ket maysa a pagilasinan ti di umiso a pannakaiwaras ti badyet ken benepisio iti panagpabalay iti komunidad.”

● “Ti parikut a kinaawan ti pagtaengan isu ti pagbanagan ti di panangikankano kadagiti pagalagadan wenno di pannakabigbig kadagiti dakes nga epekto ti panagbalbaliw ti ekonomia, kinakurang dagiti balay a nalaka ti abangda, iyaadu dagiti agdroga, ken dadduma pay a sakit ti bagi ken isip kadagidiay awan gawayda unay . . . iti kagimongan.”

● “Talaga a nasken unay a mabaliwan ti pannakasanay dagiti propesional a tumultulong kadagiti awan gawayda a tattao. Dagiti awanan pagtaengan, nangruna dagiti ubbing kadagiti kalsada, rumbeng a maibilangda a tattao a di maus-usar ngem nalabit agbalinto a makatulong ken makagunggona imbes a makapadagsen iti kagimongan.”

[Ladawan]

Agpalpalimos ti maysa nga ina ken ti dua nga annakna a babbai idiay Mexico

[Credit Line]

© Mark Henley/Panos Pictures

[Ladawan iti panid 6]

Ti dati nga estasion ti tren napagbalin a pagyanan dagiti awanan pagtaengan idiay Pretoria, South Africa

[Credit Line]

© Dieter Telemans/Panos Pictures

[Picture Credit Lines iti panid 4]

Kannigid: © Gerd Ludwig/Visum/Panos Pictures; bassit a retrato: © Mikkel Ostergaard/Panos Pictures; kannawan: © Mark Henley/Panos Pictures