Ubbing a Mapabpabutngan

No sumipngeten, makitam dagitoy nga ubbing kadagiti kalsada ti makin-amianan nga Uganda. Rinibu kadakuada ti magmagna a sakasaka. Pumanawda kadagiti barioda sakbay a rumabii ken magnada a mapan iti daddadakkel a siudad, kas iti Gulu, Kitgum, ken Lira. Apaman nga addadan sadiay, agsisinada a mapan kadagiti pasdek, estasion ti bus, parke, ken paraangan. No sumingising ti init, makitam manen ida kadagiti kalsada nga agaw-awid. Nupay karkarna, apay a kanayon nga aramidenda dayta?

DADDUMA a tattao awaganda ida iti pangrabii a biahero. Ngem dagitoy nga ubbing ket saan a mapan agtrabaho iti pangrabii a reliebo. Sumipnget pay no pumanawda iti pagtaenganda ta no rabiin iti kakaykaywan, napeggaden iti pagnanaedanda.

Dandanin dua a dekada a dagiti bario ket rarauten ti buyot dagiti gerilia ken kidkidnapenda dagiti ubbing. Kada tawen, ginasut nga ubbing a lallaki ken babbai ti makidnap kadagiti pagtaenganda sa mailemmeng dagitoy iti napuskol a kabakiran. Kaaduanna a rabii ti pannakakidnap dagiti ubbing tapno agbalin dagitoy a reserba dagiti rebelde. Isudanto ti sanayenda nga agsoldado, babaonen, ken makidenna kadakuada. No madi dagiti nakidnap nga ubbing, mabalin a putden dagiti nangkidnap kadakuada ti agong wenno bibigda. Makapasidduker ti pannakapapatay dagidiay natiliw a mangikagkagumaan nga agtalaw.

Adda pay dadduma nga agtutubo a biktima ti terorismo. Ubbing pay unay dagiti nabaldado a tin-edyer idiay Sierra Leone idi pinawad ken pinukolan dagiti nagtagibuneng a lallaki. Dagiti ubbing a lallaki ken babbai idiay Afghanistan agay-ayamda kadagiti kaarngi dagiti kulibangbang nga eksplosibo a naikali iti daga isu a mapawad ken mabulsekda no bumtak dagita a namaris nga “ay-ayam.”

Sabali met ti nagbanagan ti dadduma nga agtutubo a naapektaran iti terorismo. Kas pagarigan, idi 1995 a panangraut ti terorista idiay Oklahoma City, E.U.A., 19 nga ubbing, a dadduma kadakuada ti naka-diaper, ti karaman kadagiti 168 a tattao a napapatay. Kas iti napigsa nga angin a nangiddep kadagiti kandela, ti bomba ti insigida a nangkeltay iti biag dagidiay a maladaga. Inikkat dagiti terorista ti kalintegan dagiti ubbing nga agay-ayam, agkatawa ken arakupen ti amma ken innada.

Nabiit pay dagitoy a pasamak, ngem ti kinaranggas dagiti terorista ket sinigsiglon a mangap-apektar iti sangatauan kas iti makitatayto.

[Kahon iti panid 3]

PANAGSAGANA NO BILANG MATAY TI ANAKDA

“Itay agsapa a nariingak, inyimtuod ti sangapulo ti tawenna a barok, ‘Rimmaut kadin dagiti terorista?’” Kasta ti insurat ti autor a ni David Grossman maipapan iti kinaranggas a mapaspasamak iti lugarda. Kinunana pay: “Mabuteng ti barok.”

Kadagiti kallabes a tiempo, nagadu nga ubbing ti natay kadagiti panangraut dagiti terorista. Gapu iti dayta, sagsaganaan ti dadduma a nagannak ti naranggas nga ipapatay ti ubbing pay nga annakda. “Diakto pulos malipatan ti naminsan nga imbaga kaniak ti agtutubo nga agnobio maipapan kadagiti planoda iti masanguanan,” insurat ni Grossman. “Planoda ti agkallaysa ken maaddaan iti tallo nga annak. Saan a dua, no di ket tallo. Ngamin, no matay ti maysa, addanto pay dua a mabati.”

Saanda a nadakamat no ania ti aramidenda no matay ti dua kadagiti annakda—wenno no matayto amin dagitoy a tallo. *

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 3]

© Sven Torfinn/ Panos Pictures