No Kasano a Tulongan Dagidiay Addaan iti Anxiety Disorder

“Masansan nga agbanugbog ti barukongko, agling-etak iti nalamiis, ken marigatanak nga umanges. Mabutbuteng, madandanagan, ken maburburiboranak unay.”​—Isabella, nasurok nga 40 ti tawenna ken addaan iti panic disorder.

TI ANXIETY wenno panagdanag ket nadeskribir kas “panagnerbios wenno panagbuteng.” Kas pagarigan, napadasam kadin ti nagnerbios gapu iti iyaasideg ti makaung-unget nga aso? Ania ti napasamak idi pimmanawen ti aso? Naawan metten ti nerbios ken butengmo, di ngamin? Kaano ngarud a maibilang a sakit ti panagdanag?

Agbalinen dayta a sakit no nakaron ken agtultuloy latta uray no awanen ti makagapu. Sigun iti U.S. National Institute of Mental Health (NIMH), “agarup 40 a milion nga adulto nga Americano nga agtawen iti 18 ken agpangato ti maap-apektaran iti anxiety disorder . . . kada tawen.” Panunotem ni Isabella a nadakamat iti ngato. Ti patinayon a panagdandanag, kas iti marikriknana, ket mabalin a nakaro ti epektona iti agpaspasar iti dayta.

Saan la a dayta, mabalin met a maapektaran unay dagiti kabbalayna a kapamiliana. Ngem adda naimbag a damag. Kuna ti publikasion ti NIMH: “Addan dagiti epektibo a therapy para kadagiti sakit a maigapu iti panagdandanag. Kadagiti panagsirarak, naammuanen dagiti baro a panangagas a makatulong tapno makapnek ken naragsak ti biag ti kaaduan nga addaan kadagiti kasta a sakit.”

 Makatulong met ti pamilia ken gagayyem iti maysa nga addaan iti kasta a sakit. Kasano?

No Kasano ti Tumulong

Suportaram: Agsagsagaba ni Monica iti generalized anxiety disorder ken post-traumatic stress disorder. Ilawlawagna ti narigat a kasasaadna: “Saan a maawatan ti kaaduan dagiti emosional a problemak.”

Kas resultana, masansan nga agbuteng unay dagiti addaan iti kasta a sakit di la ket ta sabali ti pangawatan ti dadduma kadakuada isu a dida ipadlaw nga adda problemada. Gapu iti dayta, makonsiensiada isu a kumaro ti emosional a problemada. Nakapatpateg ngarud a suportaran ida dagiti kapamilia ken gagayyem.

Ammuem ti ad-adu pay maipapan iti dayta a sakit: Nangruna a maitutop daytoy a singasing kadagidiay masansan a makilangen kadagiti addaan iti kasta a sakit, kas iti kapamilia a kabbalay wenno iti nasinged a gayyem.

Itultuloyyo a liwliwaen ti maysa ken maysa: Ti misionero idi umuna a siglo a ni apostol Pablo indagadagna kadagiti gagayyemna iti Tesalonica a siudad ti Grecia nga ‘itultuloyda a liwliwaen ti maysa ken maysa ken pabilgen ti maysa ken maysa.’ (1 Tesalonica 5:11) Maaramidantayo dagita babaen iti sasao ken tono ti bosestayo. Masapul nga ipakitatayo a maseknantayo unay iti gagayyemtayo, ken liklikantayo dagiti makapasakit a paripirip.

Usigem ti tallo nga agkunkuna a gayyem ni Job, a nakaipasurotan ti nagan ti maysa a libro iti Biblia. Kas iti nalabit malagipmo, sibibiddut nga imparipiripda nga adda basol nga ilimlimed ni Job isu nga agsagsagaba.

Gapuna, agbalinka a mannakaawat iti rikna ti agsagsagaba. Dumngegka a naimbag. Ikagumaam a tarusan ti bambanag sigun iti panangmatmatna imbes nga iti panangmatmatmo. Dika agipapan a dagus bayat a dumdumngegka. Kasta ti inaramid dagiti sinsinan gagayyem ni Job isu a naawaganda iti ‘makariribuk a manangliwliwa.’ Pinakaroda ketdi ti panagsagabana!​—Job 16:2.

Laglagipem ti dumngeg a naimbag kadagiti agsagsagaba. Bay-am nga ipeksada ti marikriknada tapno ad-adda a maawatam ti mapaspasaranda. Ken panunotem ti nasayaat a resulta dayta! Mabalin a matulongam ida a mangsagrap iti naragragsak ken ad-adda a makapnek a biag.

 [Kahon/Ladawan iti panid 27]

Dagiti Kita ti Anxiety Disorder

Napateg ti pannakaawat maipapan kadagiti kita ti anxiety disorder nangruna no kapamilia ken nasinged a gagayyem ti agsagsagaba kadagita. Usigem ti lima a kita dagiti kasta a sakit.

Panic Disorder Ni Isabella a nadakamat iti introduksion daytoy nga artikulo ket awan ti maaramidanna no sumro ti sakitna. Ngem saan la a dayta ti problemana. “Kalpasan a nagkedar ti sakitko, kaamakko manen ti sumaruno a panagdikarna,” kunana. Kas resulta, liklikan dagiti agsagsagaba dagiti lugar a nagdikaran ti sakitda. Ti dadduma ket mabuteng payen a rummuar iti balayda wenno maituredda la a sanguen ti pagbutbutnganda a situasion no adda talkenda a kadua. Inlawlawag ni Isabella: “Uray ti panagmaymaysak ket umdasen a mamagdikar iti sakitko. Natalged ti riknak no kaduak ni Nanang; diak ammo ti aramidek no awan isuna iti dennak.”

Obsessive-Compulsive Disorder Ti tao a karugitna unay dagiti mikrobio ken rugit ket mabalin a mayugalina ti maulit-ulit a panangbuggo kadagiti imana. Maipapan iti umasping a kasasaad, kuna ni Renan: “Masikoranak unay no maulit-ulit a panunotek, amirisek, ken usigek a naimbag dagiti napalabas a nagkamaliak.” Agbanag dayta iti maulit-ulit a panangibaga iti sabsabali kadagiti napalabas a biddut. Kanayon a kasapulan ni Renan ti pammatalged. Ngem adda agas a mangtultulong kenkuana a mangkontrol iti dayta a sakitna. *

Post-Traumatic Stress Disorders (PTSD) Iti nabiit pay, daytoy a termino ket nausar a pangdeskribir iti adu a sikolohikal a sintomas a mabalin a mapasaran ti tattao kalpasan ti nakasasaem a pasamak a pakairamanan ti pisikal a pannakadangran wenno pangta a mapasamak dayta. Dagiti addaan iti PSTD ket posible a nalaka a makigkigtot, masuron, saan a makarikna iti aniaman nga emosion, maawanan iti interes kadagiti dati a magusgustuanda, ken marigatanda a mangipateg iti sabsabali​—nangruna kadagiti dati a kapasiganda. Agbalin pay ketdi ti dadduma nga agresibo, naranggas, ken manangliklik kadagiti kasasaad a mangipalagip iti damo a nasaem a napasaranda.

Social Phobia, wenno Social Anxiety Disorder Daytoy a termino ket tumukoy kadagidiay managdandanag unay ken sobra ti pannakaseknanda iti bagbagida iti inaldaw a pannakilangenda iti sabsabali. Ti dadduma nga agsagsagaba iti kasta ket addaan iti nakaro ken patinayon a buteng a kitkitaen ken palpaliiwen ida ti sabsabali. Mabalin a madandanaganda iti adu nga aldaw wenno lawas sakbay a tabunuanda ti maysa nga okasion. Kumaro a kumaro ti butengda a maapektaranen ti trabaho, panageskuela, wenno dadduma pay a gagangay nga aktibidadda. Marigatanda met a makigayyem ken mangtaginayon iti dayta.

Generalized Anxiety Disorder Kasta ti sakit ni Monica a nadakamat iti panid 26. Agmalmalem a “napalalo ti danagna,” uray no bassit laeng wenno awan pay ketdi ti panggapuanna koma nga agdanag. Dagiti agsakit iti kasta inanamaenda nga adda mapasamak a didigra ken maseknanda unay kadagiti bambanag a nainaig iti salun-at, kuarta, problema iti pamilia, wenno pakarigatan iti trabaho. Uray ti panangpanunot laeng iti agmalem ket mabalinen a pakaigapuan ti panagdanagda. *

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 26]

“Itultuloyyo a liwliwaen ti maysa ken maysa”