NARIGAT a malipatan ti makapaseggar nga uni ti common loon. * Gapu iti naulimek nga aglawlaw, mangngeg ti unina kadagiti nasulinek a danaw ken karayan iti Canada, Europa, ken makin-amianan a United States.

Kas napintas a makalangoy a tumatayab, ti loon ti mangisimbolo iti estado ti Minnesota, U.S.A., ken makita dayta iti loonie—maysa a doliar a sensilio ti Canada. Agakar-akar daytoy a tumatayab ken kaaduanna nga agnaed kadagiti kosta iti abagatan no tiempo ti lam-ek. Apay a naidumduma dagiti uni ti common loon?

Nakaskasdaaw dagiti uni ti loon. Ti di malipatan a naliday nga unina ket mangngeg iti rabii agingga iti adayo a lugar. Saan unay a napigsa ti natibong nga unina no makikomunikar iti asawana, sibongna, ken dadduma pay a loon iti isu met la a danaw. Sabali met ti unina no mamakdaar. Nadeskribir dayta kas “katawa ti bagtit.” Dayta ti kakaisuna nga uni a pataudenna no agtaytayab.

Ti nabangag sa kellaat a suminggit nga uni nga usaren laeng ti kalakian ket “kasla mainaig iti panangidepensa iti teritoria,” kuna ti magasin a BirdWatch Canada. “Nagduduma [ti kasta nga uni] ti tunggal kalakian,” ken “no nadagdagsen ti loon, nabangbangag ti tonona.” Kasta met, “no agbaliw iti teritoria, baliwanna [dayta] nga unina,” ken “agingga a posible, pagbalinenna a naiduma [dayta iti uni] ti dati a makinteritoria,” kuna ti magasin.

Nangisit ken sumileng a berde ti kolor ti ulo ti loon. Nalabaga dagiti matana ken atiddog ken natirad ti sippitna. Agbaliw ti kaaduan a kolor ti dutdotna depende iti paniempo.

Gapu ta dakkel ti agkakamang a ramramay ti saka dagiti loon, nasiglatda nga agtiliw iti pagtaraon, nalaingda a lumangoy, ken nasigoda a bumatok. Kinapudnona, kabaelanda ti bumatok  agingga iti 60 a metro, ken makapagpaut iti sumagmamano a minuto iti uneg ti danum!

Ngem adda pagkapuyanna. Marigatan ti loon nga agbuelo a tumayab ken agdisso. Gapu iti kadagsenna, kasapulanna ti “runway” tapno makabuelo sakbay a makatayab. Mabalin nga agpayakpak ken agtaray iti ginasut a metro iti rabaw ti danum sakbay a makatayab. Isu a kaykayat dagiti loon dagiti nalawa a danaw. Nagpaspas no agdisso ken nakapalikud dagiti sakana, a kas man la dina nairuar “dagiti pilidna,” isu a tumama ti barukongna iti danum sa ipauyasna dayta agingga a sumardeng.

Nupay nalaing nga aglangoy ti loon, marigatan a magna ken tumakder gapu iti nalikud a dakkel a sakana nga addaan iti agkakamang a ramramay. Dayta ti makagapu nga agumokda iti asideg ti danaw tapno nalakadanto met la nga agsubli iti danum.

Agsinnublat ti nagannak a mangukop kadagiti itlog (kadawyanna a dua laeng), a maris kayumanggi ken turikturikan. Gagangay a mapessaan dagita kalpasan ti 29 nga aldaw. Uray dua aldaw pay laeng dagiti sibong, makalangoy ken makabatokdan iti apagbiit. No kayatda ti aginana, agsakayda laeng iti bukot ti ama wenno inada. Dua wenno tallo a bulan kalpasanna, no kabaelandan ti agtayab, pumanawdan iti poder dagiti nagannakda.

Ti kabusor dagiti loon ket dagiti agila, garseta, raccoon, ken—kangrunaanna—dagiti tattao. Dagiti buli a banniit ken mayubo a langis ti mangsabidong kadakuada. Ti kemikal a polusion manipud iti tudo nga addaan iti asido ti pakatayan ti adu a lames a pagtaraon dagiti loon. Mabasa dagiti itlogda gapu kadagiti dalluyon a parnuayen dagiti lumabas a bilog. Gapu kadagiti proyekto a mangpapintas iti igid ti danaw, kapilitan a panawan dagiti managputputong a loon ti lugar a pagpapaaduanda.

Iti laksid dagita a peggad, umad-adu latta dagiti loon. Dagitoy ngarud a napintas a tumatayab nga addaan iti naidumduma nga uni ken makapakatawa a galad ti agtultuloyto latta a mangparagsak kadagiti managayat iti tumatayab iti mapasungad nga adu pay a tawen.