“Binugkawak ni manangko sa inlibagko ti ridaw. Uray la simmalput iti diding ti pagsab-itan iti makinlikud a paset ti ridaw. Ti naabutan a diding ti kanayon idi a mangipalagip iti inuubing a kababalinko.”—Diane. *

“Imbugkawko, ‘Awan serserbim nga ama!’ sa inlibagko ti ridaw. Ngem sakbay a nagserra, nakitak iti rupa ni tatang a nasaktan ti riknana, isu a bigla a kayatko nga ibabawi ti imbagak.”—Lauren.

Napadasam met kadin ti narikna da Lauren ken Diane? No wen, makatulong kenka daytoy nga artikulo.

No dagus nga ipeksam ti pungtotmo, madadael ti reputasionmo. “Impagarupko idi a rumbeng nga akseptaren lattan ti dadduma ti kinamanagpungpungtotko,” kuna ni Briana a 21 anyos itan. “Ngem nadlawko a naalas gayam ti itsura daydiay dina makontrol ti pungtotna isu a naamirisko a kasta ti panagkita kaniak dagiti tattao!”

Kuna ti Biblia: “Daydiay nadaras nga agunget makaaramidto iti kinamaag.”—Proverbio 14:17.

Adaywandaka no managpungpungtotka. “No managpudpudotka,” kuna ti 18 anyos a ni Daniel, “mapukawmo ti dignidad ken panagraem kenka dagiti tattao.” Umanamong ti 18 anyos met laeng a ni Elaine. “Didaka kayat no naungetka,” kunana. “Kabutengdaka pay ketdi.”

Kuna ti Biblia: “Dika makikadua iti asinoman a managunget; ket dika sumrek a kadua ti tao nga addaan kadagiti irarasuk ti pungtot.”—Proverbio 22:24.

Kabaelam ti agbalbaliw. “Dimo kanayon a makontrol ti panagriknam iti maysa a situasion,” kuna ti 15 anyos a ni Sara, “ngem kabaelam a kontrolen ti reaksionmo. Saan a kasapulan a dagus a bumtak ti pungtotmo.”

Kuna ti Biblia: “Daydiay nabannayat nga agunget nasaysayaat ngem iti nabileg a lalaki, ken daydiay mangmedmed iti espirituna ngem iti daydiay mangkautibo iti maysa a siudad.”—Proverbio 16:32.

Mangaramidka iti kalat. Imbes nga ibagam ti, “Kastoyak a talagan,” ikagumaam ti agbalbaliw iti las-ud ti espesipiko a tiempo—nalabit innem a bulan. Bayat dayta a tiempo, ilistam ti nagrang-ayam. Kada saanmo a makontrol ti pungtotmo, isuratmo (1) no ania ti napasamak, (2) no ania ti reaksionmo, ken (3) no ania koma ti nasaysayaat a reaksionmo—ken no apay. Kalpasanna, aramidem a kalat ti nasaysayaat a reaksion inton adda manen mamagpungtot kenka. Singasing: Ilistam met dagiti tiempo a nakontrolmo ti pungtotmo! Isuratmo no kasano kasayaat ti riknam idi nakapagteppelka.—Prinsipio ti Biblia: Colosas 3:8.

Agteppelka sakbay nga ipeksam ti riknam. No adda mamagpungtot kenka, dimo isao ti umuna a mapanunotmo. Agteppelka pay laeng. Umangeska iti nauneg no kasapulan. “No umangesak iti nauneg,” kuna ti 15 anyos a ni Erik, “makapagpanunotak pay sakbay a makaaramidak wenno makaisaoak iti pagbabawyakto met laeng.”—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 21:23.

Palawaem ti panagpampanunotmo. No dadduma, nalabit makaungetka gapu ta maysa la a paset ti problema ti makitkitam—daydiay mangap-apektar kenka. Ikagumaam nga ikabilangan ti panagrikna ti dadduma. “Uray no talaga nga awan modo dagiti tattao,” kuna ti agtutubo a ni Jessica, “gagangay nga adda makagapu no apay a kasdiayda ket dayta ti makatulong kaniak tapno medio maawatak ida.”—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 19:11.

Pumanawka no kasapulan. Kuna ti Biblia: “Sakbay a tumbuak [wenno mangrugi] ti riri, pumanawkan.” (Proverbio 17:14) Kas ipakita dayta a teksto, ti kasayaatan no dadduma ket pumanawka laengen no nabara ti situasion. Kalpasanna, imbes a sangkapanunotmo ti napasamak ken ipalubosmo a lallalo nga agburek ti daram, mangaramidka iti sabali a banag. “Nariknak a no agehersisioak, mapukaw ti stress-ko ken makontrolko ti pungtotko,” kuna ti agtutubo a ni Danielle.

Sursuruem ti mangpalabas. Kuna ti Biblia: “Aglagawkayo, ngem dikay agbasol. Agsaokayo iti pusoyo, . . . ket agulimekkayo.” (Salmo 4:4) Laglagipem a saan a dakes ti makarikna iti panaglagaw wenno pannakasuron. Ti saludsod ket, Ania ti sumaruno a mapasamak? “No ipalubosmo a pagpungtotendaka dagiti tattao,” kuna ti agtutubo a ni Richard, “ipalpalubosmo a kontrolendaka. Ikagumaam ti agbalin a manakem ket palabsem laengen dayta.” No kasta ti aramidem, makontrolmo ti pungtotmo imbes a bay-am a sika ti kontrolen ti pungtotmo.