Kasla saan nga ammo ti innem ti tawenna nga anakmo a kontrolen ti bagina. No adda kayatna, kayatna a maala a dagus! No masuron, agbugkaw wenno dumanog no dadduma. ‘Normal la ngata dayta nga ugali ti ubing?’ napanunotmo. ‘Agbaliw met la ngata inton dumakkel, wenno panawenen tapno isurok nga agteppel?’

Mapukpukaw ti panagteppel gapu iti agdama a kultura. “Iti nalukay a kulturatayo, kanayon a mangmangngeg dagiti adulto ken ubbing a masapul nga aramidenda ti aniaman a kayatda,” insurat ni Dr. David Walsh. “Kadagiti man tattao a talaga a mayat a tumulong ken kadagiti tattao a manguarkuarta laeng, kanayon a mangngegtayo nga ibalbalakadda a masapul a surotentayo ti kayattayo.” *

Nagpateg a nasapa a maisuro ti panagteppel. Iti maysa a napaut a panagadal, nangted dagiti researcher iti maysa a marshmallow kadagiti ubbing nga uppat ti tawenna. Naibaga kadakuada a mabalindan a kanen dayta wenno agurayda biit ket maikkanda iti maysa pay a marshmallow kas premio iti panagurayda. Idi naggraduardan iti haiskul, dagiti ubbing a nakapagteppel ket nanaknakem, nalalaingda a makibagay iti sabsabali, ken nalalaingda iti eskuelaan.

Pagdaksan ti ubing no saan a maisuro nga agteppel. Mamati dagiti researcher nga adda epekto dagiti kapadasan ti ubing iti panagbalbaliw ti utekna. Inlawlawag ni Dr. Dan Kindlon ti kayatna a sawen: “No itedtayo ti amin a kayat dagiti annaktayo, ken no ditay suruan ida nga aguray iti batangda, aganus, ken manglaban iti sulisog, saan a mapasamak dagiti panagbalbaliw iti utekda a kasapulan tapno agbalinda a responsable ken nadayaw.” *

Ipakitam a mismo ti panagteppel. Sika ngay? Ipakpakitam kadi ti panagteppel? Makitkita kadi ti anakmo a dagus nga agpudot ti ulom no trapik, sumingsingitka iti pila ta dika makaur-uray, wenno agsaoka lattan uray agsasao pay laeng ti kasarsaritam? Insurat ni Kindlon: “Ti kalakaan a panangisurom iti anakmo nga agteppel ket ti panangipakitam a mismo iti dayta.”—Prinsipio ti Biblia: Roma 12:9.

Isurom ti anakmo nga adda pagdaksan wenno pagimbagan ti aramidenna. Depende iti edad ti anakmo, isurom no kasano a pagimbaganna no agteppel, ken pagdaksanna no saan nga agteppel. Kas pagarigan, no nakaunget ti anakmo ta di nasayaat ti pannakatratona, tulongam nga agkalma ken isaludsodna iti bagina: ‘Makatulong ngata no agibalesak, wenno lallalo a masaktanak? Adda pay kadi nasaysayaat nga aramidek iti daytoy a situasion—kas iti panagbilang iti 1-10 tapno agkalmaak? Maymayat ngata no pumanawak lattan?’—Prinsipio ti Biblia: Galacia 6:7.

Apresiarem ti magapgapuanan ti anakmo. Padayawam no nangipakita iti panagteppel. Ibagam a saan met a talaga a kanayon a nalaka ti agteppel ngem pagilasinan dayta ti kinamanakem. Kuna ti Biblia: “No dimo matengngel ti pungtotmo, mayarigka iti siudad nga awan bakudna ket nalaka a rauten [wenno serken] dagiti kabusor.” (Proverbio 25:28, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Ngem “daydiay nabannayat nga agunget nasaysayaat ngem iti nabileg a lalaki.”—Proverbio 16:32.

Agpraktiskayo. Agay-ayamkayo. Awaganyo dayta iti “Ania ti Aramidem?” wenno “Mayat wenno Madi?” Pagsaritaanyo dagiti situasion a mabalin a mangsubok iti panagteppel ti anakmo sa iyaktoyo dagiti posible a reaksionna ket damagem no “mayat” wenno “madi” dagita. Panunotem no kasano nga agbalin a naragsak ken makaisuro dayta nga ay-ayam. Kas pagarigan, agusarkayo kadagiti puppet, drowing, wenno dadduma pay. Ti panggepmo ket tulongam ti anakmo tapno maawatanna a nasaysayaat ti agteppel ngem ti nadarasudos nga agpungtot.—Prinsipio ti Biblia: Proverbio 29:11.

Agan-anuska. Kuna ti Biblia a “ti kinamaag naisinggalut iti puso ti maysa nga ubing.” (Proverbio 22:15) Isu a dimo ekspektaren a masursurona ti panagteppel iti agpatnag laeng. “Nabayag ken in-inut a proseso dayta. Makapagteppel, intono kuan, saan manen, ngem inton agangay, mas makapagteppelton,” kuna ti libro a Teach Your Children Well. Ngem sulit met ti panagan-anusmo. “No masursuro ti ubing ti agteppel,” intuloy ti libro, “mas kabaelannanton ti ag-saan no sugsoganda nga agdroga iti edad a 12 wenno gargarienda a makiseks iti edad a 14.”