ADU ti makagapu a mabulsek wenno maaddaan ti maysa iti nakaro a diperensia iti panagkita, kas iti aksidente ken sakit. Mabalin nga apektaranda ti mata, optic nerve, wenno utek. Dagiti nakaro ti diperensia ti panagkitana wenno dagiti bulsek ket kaaduanna a saanda a maawat ti situasionda, maladingitanda, ken makariknada iti buteng. Ngem adu kadakuada ti nakasursuro a mangsango iti situasionda, isu a naragsak ti biagda.

Gagangay a ti mata ti mangmangted kadatayo iti kaaduan nga impormasion maipapan iti aglawlawtayo. Isu a no mabulsek ti maysa, mas lalo nga agdepende isuna iti dadduma a sentidona kas iti panagdengngeg, panagangot, panagrikna, ken panagraman.

Sigun iti magasin a Scientific American, ipakita ti research maipapan iti neuroplasticity nga adda abilidad ti utek nga “agbaliw gapu iti kapadasan.” Innayon ti artikulo: “Ipakita ti adu nga ebidensia a no awan signal a dumanon iti utek manipud iti maysa kadagiti sentidotayo, kabaelanna ti makibagay tapno tulongan ken papigsaenna ti panagandar ti dadduma a sentido.” Kitaem dagitoy a pagarigan.

Panagdengngeg: Adda mabukel a ladawan iti panunot gapu kadagiti uni, kas iti boses wenno baddek. “Nasursurok a lagipen ken lasinen dagiti tattao babaen kadagiti boses wenno uni ti pannagnada,” kuna ti bulsek a ni Fernando. Kuna ti bulsek met laeng a ni Juan: “Boses ti pagilasinan ti maysa a bulsek no asino ti agsasao.” Ken kas kadatayo, denggen a naimbag ti bulsek ti tono ti boses ta mabalin a maammuanna kadagita ti nagduduma nga emosion.

No nasanayen ti panagdengngeg ti maysa a bulsek, adu ti mabalin a maammuanna maipapan iti aglawlaw gapu kadagiti uni, kas iti direksion dagiti lugan, kadakkel ti maysa a kuarto, wenno ti ayan dagiti banag a makasali.

Panagangot: Gapu iti sentido ti panagangot, adu met ti maammuan nga impormasion, ngem saan laeng a maipapan iti no ania ti maang-angot. Kas pagarigan, no magna ti bulsek iti maysa a ruta, makatulong ti panagangotna tapno makaidrowing iti mapa iti panunotna a mabalin a pakairamanan dagiti coffee shop, restawran, tiendaan, ken dadduma pay. Siempre, manayonan met ti detalye dayta a  mapa gapu kadagiti pamiliar nga uni a mangngegna ken kadagiti mariknana.

Panagrikna: “Dagiti ramayko ti pannakamatak,” kuna ni Francisco. Ad-adayo ti madanon dagita a “mata” iti tulong ti sarukod. Kinuna ni Manasés, a nayanak a bulsek ken inkaubinganna ti nagusar iti sarukod: “Ammok ti eksakto nga ayanko iti tulong ti dadduma a sentidok, ti memoriak, ken dagiti disenio ti pagpagnaak a bangketa a mailasinko babaen ti sarukodko.”

Makatulong met iti adu a bulsek ti sentido ti panagrikna tapno mabasada dagiti publikasion a Braille. Kinapudnona, gagangayen iti panawentayo a maaddaan dagiti bulsek kadagiti makatulong a mangpatadem iti panunotda ken mangpasayaat iti relasionda iti Dios. Malaksid kadagiti Braille a publikasion, makatulong pay kadakuada dagiti audio recording ken dagiti haytek a kompiuter. Gapu kadagita, mabasan dagiti bulsek ti Biblia ken ti nadumaduma a publikasion a makatulong iti panagadal iti Biblia. *

Gapu kadagita a publikasion, naliwliwa unay  ken naaddaan iti namnama da Paqui ken lakayna, a naibaga iti rugi ti artikulo. Marikriknada met ita ti suporta ti dakkel a naespirituan a pamilia, dagiti Kristiano a Saksi ni Jehova iti lugarda. “Nakaragragsak ti biagmi itan ken saankami nga agdepdepende iti sabali agingga a posible,” kuna ni Paqui.

Agpayso, adda dagiti pakarigatan a bulsek laeng ti makapaspasar. Ngem no mapagballigianda dagita ken no naragsakda latta iti biagda, pammaneknek dayta nga adda abilidad ti tao nga agandur ken makibagay iti situasionna!