Felisa: Deboto ti pamiliami. Kinapudnona, 13 a kabagiak ti padi wenno kameng ti nangato a saad ti Katoliko. Indeklara pay ketdi ni Pope John Paul II nga agbalin a santo ti kasinsin ni nanangko, a maysa a padi a nagisuro iti maysa nga eskuelaan dagiti Katoliko. Nanumo laeng ti pamiliami. Agpampanday ni tatangko, ket nagtrabaho iti bangkag ni nanangko. Siak ti inauna kadagiti walo nga annak.

Idi agtawenak iti 12, bimtak ti Guerra Sibil ti Espania. Kalpasan ti gubat, naibalud ni tatangko. Saan a kayat ti diktador a gobierno dagiti kapanunotanna maipapan iti wayawaya. Inkagumaan ni Nanang a taraonan ti pamiliami, isu nga insingasing ti maysa a gayyem nga ibaonna dagiti tallo nga adingko a babbai—da Araceli, Lauri, ken Ramoni—iti maysa a kombento idiay Bilbao, Spain, ta sadiay saanda a mabisinan.

Araceli: Agtawenkami laeng idi iti 14, 12, ken 10, ket nakarigrigat ti pannakaisinami iti pamiliami. Idiay Bilbao, agdalus ti trabahomi. Dua a tawen kalpasanna, dagiti madre inyakardakami idiay Zaragoza, iti dakkel a kombento a pakaay-aywanan dagiti lallakay ken babbaket. Agdalus iti kosina ti trabahomi, a makabannog a trabaho para kadagiti ubbing pay.

Felisa: Idi naibaon dagiti kakabsatko idiay Zaragoza, inkeddeng ni nanangko ken ti padi iti lugarmi, a kabsat ni Nanang, a mapanak agtrabaho iti dayta met la a kombento. Impagarupda a no  mayakarak, mayadayoak iti maysa a lalaki nga agkursonada kaniak. Gapu ta relihiosaak, kayatko ti agyan iti kombento iti apagbiit. Inaldaw a makimisaak, ket napanunotko pay ketdi ti agmisionera kas iti kasinsinko a maysa a padi idiay Africa.

Saandak a pinaregta dagiti madre nga agserbi iti Dios iti sabali a pagilian, ket nariknak a naipupokak iti kombento. Gapuna, kalpasan ti makatawen, inkeddengko ti agawid tapno aywanak ti angkelko a padi. Malaksid iti panagtagibalayko, agkaduakami nga agrosario kada rabii. Kayatko met nga urnosen dagiti sabong iti simbaan ken arkosan dagiti rebulto ti birhen ken dagiti “santo.”

Araceli: Kabayatanna, nagbaliw ti biagmi iti kombento. Kalpasan nga inaramidko ti umuna a sapatak, inkeddeng dagiti madre a pagsisinaendakami. Nabati ni Ramoni idiay Zaragoza, napan ni Lauri idiay Valencia, ken naibaonak idiay Madrid, a sadiay ti nangaramidak iti maikadua a sapatak. Iti kombento idiay Madrid, adda pagdagusan dagiti estudiante, babbaket ken lallakay, ken dadduma a bisita, isu a nagadu ti trabaho. Nagtrabahoak iti infirmary ti kombento.

Kinapudnona, ninamnamak a makagunggona ti biag ti maysa a madre. Ninamnamak ti agbasa ken maaddaan iti pannakaawat iti Biblia. Ngem awan uray maysa ti nakisarita kaniak maipapan iti Dios wenno ken Jesus, ken saanmi nga us-usaren ti Biblia. Nasursurok laeng ti sumagmamano a Latin, inadalko ti panagbiag dagiti “santo,” ken nagdaydayawak ken Maria. Aminen ket nadagsen a panagtrabaho.

Nagdanagak ket nakisaritaak iti madre superior. Imbagak a saan a rumbeng nga agtrabahoak iti nadagsen tapno adu ti maibulsa ti dadduma idinto ta kasapulan ti pamiliak ti tulongko. Impupoknak iti maysa a selda, ta ninamnamana nga agbaliw ti panunotko ket saanak a pumanaw iti kombento.

Namitlo a pinaruardak dagiti madre tapno kitaenda no kayatko pay la ti pumanaw. Gapu ta kayatko latta ti pumanaw, imbagada nga isuratko ti kiddawko, “Rummuarak ta kaykayatko ti agserbi ken Satanas ngem iti Dios.” Nakigtotak iti dayta a kalikagum, ket uray kayatko ti pumanaw iti kombento, diak pulos maisurat dagidiay a sasao. Kamaudiananna, kiniddawko nga adda pagkompesarak, ket imbagak no ania ti napasamak. Inyurnosna a mayakarak iti dati a kombento nga ayanko idiay Zaragoza. Kalpasan ti sumagmamano a bulan sadiay, napalubosanakon a rummuar. Di nagbayag, pimmanaw met iti kombento da Lauri ken Ramoni.

Felisa: Idi agangay, nakiasawaak ket immakarkami idiay Cantabria. Kanayon latta a makimismisaak,  ket maysa a Domingo nangngegko ti nakaskasdaaw nga anunsio iti pulpito. Sipupungtot nga imbugkaw ti padi, “Kitaenyo daytoy a libro!” ket intudona ti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Intuloyna pay, “No adda mangted kadakayo iti kopia, itedyo kaniak wenno ibellengyo dayta!”

Awan ti kopiak, ngem kayatko ti dagus a maaddaan. Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, dua a Saksi ti nagtuktok iti ruanganko ket intukonna kaniak ti “maiparit” a libro. Iti dayta a rabii, binasak dayta, ket idi nagsubli dagiti babbai, immanamongak a makipagadal iti Biblia kadakuada.

Natignay ti pusok iti kinapudno. Ti dati a kinapasnekko iti relihion nagbalin a nakaro a panagayat ken Jehova ken regta iti ministerio. Nabautisaranak idi 1973. Nupay bassit ti gundawayko a mangiranud iti kinapudno iti pamiliak, inaramidko ti amin a kabaelak. Kas imbagak iti rugi, binusorda ti patpatiek, nangruna ti kabsatko a ni Araceli.

Araceli: Maladingitanak gapu kadagiti saan a nasayaat a kapadasak iti kombento. Nupay kasta, intultuloyko ti nakimisa no Domingo, ken inaldaw nga agrosarioak. Tarigagayko pay laeng a maawatan ti Biblia, ket nagpatulongak iti Dios. Ngem idi imbaga ni Felisa kaniak ti baro a patpatienna, nakapaspasnek ket impapanko nga isu ket panatiko. Saanak a namati kenkuana.

Kalpasan ti sumagmamano a tawen, nagsubliak a nagtrabaho idiay Madrid ken nakiasawaak. Idi agangay, nagbalinak a managduadua. Nakitak a dagiti kanayon a makimismisa saanda nga iyap-aplikar ti pannursuro dagiti Ebanghelio isu a saanakon a nakimisa. Saanakon a mamati kadagiti “santo,” iti panagkompesar, wenno iti umap-apuy nga impierno. Ket inikkatko payen dagiti rebultok. Diak idi ammo no umiso ti ar-aramidek. Naupayak, ngem intuloyko ti nagkararag iti Dios: “Kayatko a maam-ammoka. Tulongannak koma!” Nalagipko a namin-ano nga immay dagiti Saksi ni Jehova iti balayko, ngem diak pinasangbay ida. Diak talken ti aniaman a relihion.

 Idi rugrugi ti 1980’s, agnanaed dagiti kakabsatko a da Lauri ken Ramoni idiay France ken Spain, ket rinugianda ti makipagadal iti Biblia kadagiti Saksi. Impagarupko a naallilawda, kas ken Felisa. Idi agangay, naam-ammok ti kaarrubak a ni Angelines, a nagbalin a nasinged a gayyemko. Isu ket maysa met a Saksi ni Jehova. Namin-adu nga insingasingda nga agassawa nga agadalak iti Biblia. Mamatida nga uray managduaduaak, mawawak iti pannakaammo iti Biblia. Idi agangay, imbagak kadakuada: “Sige. Makipagadalak laeng kadakayo no usarek a mismo ti Bibliak,” a ti tuktukoyek ket ti Nácar-Colunga a patarus ti Biblia.

Felisa: Idi nagbautisarak idi 1973, adda laeng agarup 70 a Saksi iti siudad ti Santander, ti kabesera ti probinsia ti Cantabria, Spain. Naglawa ti teritoriami, isu nga aglugankami iti bus sa iti kotse a mapan iti intero a probinsia. Bisitaenmi ti tunggal purok agingga a mawanasmi ti ginasgasut a purok iti rehion.

Iti adu a tawen, adu ti nayadalak iti Biblia, ket 11 kadagiti inyadalak ti nabautisaranen. Adu kadakuada ti Katoliko idi. Gapu ta napasnekak met idi a Katoliko, ammok a masapul a naanusak ken maawatak ida. Nabigbigko a kasapulanda ti tiempo tapno maiwaksida dagiti nabayagen a patpatienda ket ti Biblia ken ti nasantuan nga espiritu ni Jehova ti mangtignay iti pusoda tapno mailasinda ti kinapudno. (Heb. 4:12) Ti asawak a ni Bienvenido, a dati a polis, ket nabautisaran idi 1979, ken nangrugi a nakipagadal iti Biblia ni nanangko sakbay la unay a natay.

Araceli: Managsuspetsaak idi rinugiak ti nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Ngem bayat a naglabas dagiti lawas, nadlawko a napukawen ti rurodko. Ti nagustuak unay kadagiti Saksi ket iyap-aplikarda ti ikaskasabada. Nasukatan iti pammati ti panagduaduak, ket naragragsakak itan. Adda pay ketdi dagiti kaarrubami a nangibaga kaniak, “Araceli, itultuloymo ti ar-aramidem!”

Malagipko a nagkararagak, “Agyamanak, Jehova, ta saanka a simmuko kaniak ket inikkannak iti nagadu a gundaway a masarakak ti birbirokek—ti pudno a pannakaammo iti Biblia.” Kiniddawko iti kabsatko a ni Felisa a pakawanennak kadagiti makapasakit a sasao nga imbagak kenkuana. Nasukatan ti panagsinnungbatmi kadagiti naragsak a panagsasarita maipapan iti Biblia. Nabautisaranak idi 1989 idi agtawenak iti 61.

Felisa: Ita nga agtawenakon iti 91, baloakon ken saan a kas idin a napigsaak pay. Ngem inaldaw a basbasaek ti Biblia, makigimongak no ipalubos ti salun-atko, ken maragsakanak a mangaramid iti kabaelak iti ministerio.

Araceli: Mabalin a gapu ta maysaak idi a madre, kayatko a kasabaan amin a padi ken madre a masarakak iti ministerio. Nakaipaimaak iti adu a publikasion kadakuada ken nagsasayaat ti panagsasaritami. Malagipko ti maysa a padi, a kalpasan ti namin-adu a panangbisitak, imbagana kaniak: “Araceli, umanamongak kenka, ngem sadino ti papanak iti kastoy nga edadko? Anianto la ti ibaga dagiti pasurotko ken ti pamiliak?” Kinunak: “Ket anianto ti ibaga ti Dios?” Timmang-ed laeng, ngem awan idi ti turedna nga agtultuloy nga agbirok iti kinapudno.

Malagiko pay ti naisangsangayan a kanito iti biagko. Dayta ket idi imbaga ti asawak a kuyogennak a makigimong. Nupay nasurok idin a 80 ti edadna, saan a limmangan a nakigimong kalpasanna. Nagadal iti Biblia ket nagbalin a di bautisado nga agibumbunannag. Maragragsakanak a makalagip iti panagkaduami iti ministerio. Natay dua a bulan sakbay a mabautisaran.

Felisa: Maysa kadagiti pakapnekak la unay ket ti pannakakitak kadagiti tallo nga adingko a babbai a bumusbusor idi kaniak a nagbalin a naespirituan a kakabsatko. Nakaragragsakkami no agkakaduakami, a mangisarsarita iti ay-ayatenmi a Dios a ni Jehova, ken ti Saona! Agkaykaysakami met laengen nga agkakabsat iti naespirituan. *