APAY a napasamak dayta? Palubosandak a mangyestoria. Nayanakak idi Hulio 29, 1929, ken dimmakkelak iti maysa a barrio iti probinsia ti Bulacan iti Pilipinas. Simple laeng idi ti biagmi ta narigat idi ti ekonomia. Nangrugi ti gubat idi agtutuboak pay. Sinakup dagiti soldado a Hapon ti Pilipinas. Ngem gapu ta medio nasulinek ti ayanmi, saankami a direkta nga apektado iti gubat. Awan idi ti radio, telebision, ken pagiwarnak, isu a madamdamagmi laeng kadagiti tattao ti maipapan iti gubat.

Siak ti maikadua kadakami a walo nga agkakabsat, ket innaladak da apongko a makipagyan kadakuada idi agtawenak iti walo. Nupay Katolikokami, raraemen idi ni lolok ti dadduma a relihion ken aw-awatenna dagiti literatura nga it-ited dagiti gagayyemna. Malagipko nga impabasana idi kaniak dagiti bokleta a Protection, Safety, ken Uncovered a naipatarus iti Tagalog, * kasta met ti Biblia. Magustuak idi a basaen ti Biblia, nangnangruna ti uppat nga Ebanghelio. Gapu iti panagbasak, kayatko idin a suroten ti ulidan ni Jesus.—Juan 10:27.

Nagpatingga ti panangsakup dagiti Hapon idi 1945. Iti daydi a tiempo, pagaw-awidendakon dagiti nagannakko. Pinaregtanak ni lolok nga agawid isu a nagtulnogak.

Di nagbayag, idi Disiembre iti dayta met la a tawen, nangasaba iti barriomi dagiti Saksi ni Jehova a taga-Angat. Maysa a lakay a Saksi ti immay iti balaymi ket inlawlawagna ti kuna ti Biblia maipapan iti ‘maudi nga al-aldaw.’ (2 Tim. 3:1-5) Inawisnakami iti maysa a panagadal iti Biblia iti sabali a barrio. Saan a napan dagiti nagannakko, ngem napanak. Agarup 20 a tattao ti adda sadiay, ken dadduma kadakuada ti nagsalsaludsod maipapan iti Biblia.

Saanko a talaga a maawatan idi ti pagsasaritaanda isu a pumanawak koman. Ngem idi kuan, nangrugida nga agkanta iti kanta ti Pagarian. Nagustuak ti kanta isu a diak met la pimmanaw. Kalpasan ti kanta  ken kararag, naawis ti amin a mapan makigimong idiay Angat iti sumaruno a Domingo.

Dadduma kadakami ti nagna iti agarup walo a kilometro tapno makigimong iti balay ti pamilia Cruz. Adda idi 50 a nakigimong sadiay. Nasdaawak ta agkomkomento uray dagiti babassit nga ubbing maipapan kadagiti narigat a topiko iti Biblia. Kalpasan ti pannakigimongko iti sumagmamano a gundaway, inawisnak ti lakay a payunir a dati a mayor a ni Brother Damian Santos nga umyan iti balayda. Dandani nagpatpatnag a nagsarsaritakami maipapan iti Biblia.

Kadagidi a tiempo, adu kadakami ti dagus a nagtignay idi naammuanmi dagiti kangrunaan a kinapudno iti Biblia. Kalpasan laeng ti sumagmamano a pannakigimong, insaludsod dagiti kakabsat kadakami, “Kayatyo kadi ti agpabautisar?” Insungbatko, “Wen, kayatko.” Ammok a kayatko ti ‘agpaadipen iti Apo, a ni Kristo.’ (Col. 3:24) Napankami iti asideg a karayan, ket duakami a nabautisaran idi Pebrero 15, 1946.

Naawatanmi a kas bautisado a Kristiano, masapul a kanayon a mangasabakami kas panangtulad ken Jesus. Kinagura dayta ni tatangko, a kunana, “Ubingka pay unay tapno mangasaba. Maysa pay, saan a gapu ta naitanebkan iti karayan, agbalinkan a manangaskasaba.” Inlawlawagko a pagayatan ti Dios nga ikasabatayo ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. (Mat. 24:14) Innayonko, “Masapul a tungpalek ti karik iti Dios.” Dayta ti makagapu a pinangtaannak ni tatangko, a kas iti dinakamatko iti rugi. Talaga a kayatnak a lapdan a mangasaba. Ket dayta ti makagapu iti damo a panangpanawko kadagiti bambanag tapno ragpatek dagiti naespirituan a kalat.

Inawisdak ti pamilia Cruz a makipagyan kadakuada idiay Angat. Kasta met a pinaregtadakami ken Nora, ti buridek nga anakda, nga agpayunir. Nagpayunirkami a dua idi Nobiembre 1, 1947. Sabali nga ili ti nagpayuniran ni Nora, idinto ta nagtultuloy a sinuportarak ti trabaho a panangasaba idiay Angat.

Idi maikatlo a tawenkon a payunir, nagpalawag ti Bethelite a ni Earl Stewart iti sango ti 500 a tattao iti plasa ti Angat. Ingles ti palawagna, kalpasanna, ginupgopko dayta iti Tagalog. Aginggaak laeng iti grade 7, ngem Ingles idi ti kanayon nga us-usaren dagiti mannursurok. Ad-adda pay a nasursurok ti Ingles gapu ta manmano idi dagiti naibatay iti Biblia a publikasion a naipatarus iti Tagalog, isu nga Ingles idi ti usarek nga agadal. Gapuna, umdas idin ti ammok nga Ingles tapno maipatarusko daydi a palawag ken ti dadduma pay a palawag idi agangay.

Iti aldaw nga impatarusko ti palawag ni Brother Stewart, dinakamatna iti kongregasion sadiay a kayat ti sanga nga opisina ti agawis iti maysa wenno dua a payunir a lallaki nga agserbi iti Bethel tapno tumulong bayat a mapan dagiti misionero iti 1950 Theocracy’s Increase Assembly idiay New York, U.S.A. Maysaak kadagiti naawis. Ngarud, pinanawak manen ti lugar a nakairuamak, ngem ita, tapno agtrabaho iti Bethel.

Simmangpetak iti Bethel idi Hunio 19, 1950, ket nangrugiak iti baro nga annongen. Adda idi ti Bethel iti dakkel ken daan a balay a napalawlawan iti dadakkel a kayo iti maysa nga ektaria a solar. Agarup dose idi a kakabsat a babbaro ti agserserbi sadiay. Iti agsapa, tumulongak iti kosina sa no alas nueben, agtrabahoak metten iti paglabaan ket agplantsaak kadagiti bado. Kasta met laeng ti aramidek iti malem. Uray idi nagsublin dagiti misionero manipud iti internasional nga asamblea, nagtultuloyak latta a nagserbi iti Bethel. Nagbalkutak kadagiti magasin, inasikasok dagiti suskripsion, ken nagtrabahoak a kas receptionist; inaramidko ti amin a maipatrabaho kaniak.

Idi 1952, kasta unay ti ragsakko ta maysaak iti pito manipud Pilipinas a nakaawat iti imbitasion nga ageskuela iti maika-20 a klase ti Gilead School. Baro ken karkarna kadakami ti adu kadagiti nakita ken napadasanmi idiay United States. Talaga a nagdakkel ti nakaidumaan dagiti nakitkitak ken napadasak iti bassit a barriomi.

Kas pagarigan, masapul a sursuruenmi ti agusar kadagiti alikamen a saan a pamiliar kadakami. Ken talaga a naiduma ti klima! Maysa a bigat,  nakapimpintas a kitaen ta puro puraw ti makita iti ruar ket rimmuarak. Dayta ti damo a nakakitaak iti niebe. Ayna, nalamiis gayam—nakalamlamiis!

Ngem awan ti kaimudingan dagita ta ad-adda a maragsakanak iti panagsanay iti Gilead. Naglaing a mangisuro dagiti instruktormi. Nasursuromi ti agsukimat ken agadal a naimbag. Talaga a nakatulong ti panagadalko iti Gilead tapno rumang-ayak iti naespirituan.

Idi naggraduarak, temporario a nagserbiak idiay Bronx iti New York City kas special pioneer. Gapuna, naatenderak idi Hulio 1953 ti New World Society Assembly a naangay iti dayta met la a siudad. Kalpasan ti asamblea, nagsubliak iti Pilipinas para iti maysa nga annongen.

Kinuna dagiti kakabsat iti sanga nga opisina, “Ita, mapanka agserbi iti sirkito.” Nangted dayta kaniak iti gundaway tapno literal a masurotko ti addang ti Apo, a nagdaliasat kadagiti adayo nga ili ken siudad a tumulong kadagiti karnero ni Jehova. (1 Ped. 2:21) Naibaonak iti sirkito a mangsakup iti nalawa a lugar iti makintengnga a Luzon, ti kadakkelan nga isla iti Pilipinas. Ramanen dayta dagiti probinsia ti Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, ken Zambales. Tapno makapanak iti dadduma nga ili, masapul a lasatek ti kabambantayan ti Sierra Madre. Awan idi ti pangpasahero a lugan a makadanon kadagita a lugar isu a makitungtongak idi kadagiti drayber ti trak no mabalin nga agtugawak iti rabaw dagiti troso nga ibibiaheda. Masansan a palubosandak, ngem saan a komportable dayta.

Babassit ken kabbaro ti kaaduan a kongregasion. Gapuna, apresiaren dagiti kakabsat no tumulongak a mangorganisar tapno nasaysayaat dagiti gimong ken panangasaba.

Idi agangay, nayakarak iti sirkito a mangsakup iti intero a Bicol. Kaaduan sadiay ti naiputputong a grupo a pagserserbian dagiti special pioneer a mangirugrugi iti panangasaba kadagiti di pay naas-asak a teritoria. Iti maysa a balay, awan ti sabali a kasilias no di ti nakali nga abut nga adda naiparabaw a dua a kayo a pagbatayan. Idi nagbatayak iti kayo, narsuod ket naikuyogak a natnag. Nagbayag a dinalusak ti bagik sakbay a namigatak!

Bayat ti panagserbik iti dayta nga annongen a nangrugi a pinampanunotko ni Nora, a nagpayunir idi idiay Bulacan. Iti daydi a tiempo, agserserbi ni Nora kas special pioneer idiay Dumaguete City. Napanak ngarud bimmisita sadiay. Nagsinsinnuratkami kalpasanna, ket nagkasarkami idi 1956. Iti simmaruno a lawas kalpasan ti kasarmi, binisitami ti maysa a kongregasion idiay Rapu Rapu Island. Masapul a sumang-atkami sadiay iti bambantay ken adayo ti pagnaenmi, ngem nakaragragsakkami nga agassawa nga agserbi kadagiti kakabsat iti nasulinek a luglugar!

Kalpasan ti dandani uppat a tawen a panagserbimi iti sirkito, naawiskami nga agserbi iti sanga nga opisina. Gapuna, idi Enero 1960, nangrugi ti napaut a panagserbimi iti Bethel. Bayat ti panaglabas ti tawen, adu ti nasursurok iti pannakipagtrabahok kadagiti kakabsat a nangibaklay kadagiti nadagsen a responsabilidad, ken naikkan met ni Nora iti nagduduma nga annongen iti Bethel.

Para kaniak bayat ti kaaddak iti Bethel, bendision a nakitak ti naisangsangayan a naespirituan a panagrang-ay iti Pilipinas. Ubing ken baroak pay idi damo nga immayak iti Bethel, ken adda laeng agarup 10,000 nga agibumbunannag iti intero a pagilian. Ita, addan nasurok a 200,000 nga agibumbunannag iti Pilipinas, ken adda met ginasut a Bethelite a mangsupsuporta iti napateg a trabaho a panangasaba.

Bayat ti panagrang-ay ti trabaho iti panaglabas ti adu a tawen, masapul a mapadakkelen dagiti pasilidad iti Bethel. Gapu iti dayta, kiniddaw ti Bagi a Manarawidwid a mangbirokkami iti lote a pagibangonan iti baro ken dakdakkel a patakder. Kaduak ti manangaywan iti pagimprentaan a nagbalaybalay iti asideg ti sangay tapno damagenmi no asino ti mayat nga agilako iti lote. Awan ti mayat; kuna pay ketdi ti maysa kadakuada: “Saan nga agilaklako dagiti Insik. Aggatgatangkami.”

Ngem naminsan, di ninamnama a dinamag ti maysa a makinkukua iti lote no kayatmi a gatangen ti lotena ta umakaren idiay United States. Dayta ti nangrugian ti agsasaruno a pasamak a kasla di nakappapati. Kayat metten ti maysa a kaarruba ti aglako, ket pinaregtana ti dadduma a kaarrubana a kasta met ti aramidenda. Nagatangmi pay ketdi ti lote ti tao a nangibaga a “Saan nga agilaklako dagiti Insik.” Di nagbayag, nasurok a mamitlo a nalawlawan ti lote ti sangay ngem ti dati. Kombinsidoak a kayat ni Jehova a Dios a kasta ti mapasamak.

Idi 1950, siak ti kaubingan iti pamilia ti Bethel. Ita, dakamin nga agassawa ti kalakayan ken kabaketan a miembro. Saanko a nagbabawyan ti panangsurotko iti Apo sadinoman ti nangibaonanna kaniak. Agpayso a pinagtalawdak dagiti nagannakko iti pagtaenganda, ngem inikkannak ni Jehova iti dakkel a pamilia dagiti kapammatiak. Awan ti uray bassit a panagduaduak nga ited ni Jehova ti amin a kasapulanmi, aniaman ti awatenmi nga annongen. Agyamankami unay nga agassawa ken Jehova iti amin a naayat a probisionna, ken iparegtami iti dadduma a subokenda ni Jehova.—Mal. 3:10.

Naminsan, inawis ni Jesus ti maysa nga agsingsingir iti buis a ni Mateo Levi, a kunana: “Agbalinka a pasurotko.” Ania ti inaramidna? ‘Pinanawanna ti amin a banag, timmakder ket simmurot’ ken Jesus. (Luc. 5:27, 28) Napadasak met dayta, ket naimpusuan a parparegtaek ti dadduma a kasta met ti aramidenda ket adu a bendision ti masagrapda.