ANIA ti aramidem no kayatmo a maammuan ti oras? Mabalin a kitaem ti relom wenno ti pagorasan. No agdamag ti gayyemmo iti oras, ania ti isungbatmo? Nagduduma ti pamay-an a panangibaga iti oras. Ania dagita?

Kas pagarigan, ibagatayo nga ita ket maysa ket kagudua nga oras kalpasan ti tengnga ti aldaw. Mabalin nga 1:30 ti ibagam. Depende iti lugar nga ayanmo ken ti nakairuamam, mabalin nga ibagam ti 13:30, a naibatay iti 24-oras a sistema ti panagoras. Adda pay dagiti lugar a mangibaga iti “half two,” kayatna a sawen, 30 a minuto sakbay ti alas dos.

Kas agbasbasa iti Biblia, mabalin a kayatmo a maammuan ti pamay-an a panangibaga iti oras dagiti tattao idi tiempo ti Biblia. Saan laeng a maymaysa ti pamay-anda. Ti Hebreo a paset ti Biblia tukoyenna ti “bigat,” “agmatuon,” “tengnga ti aldaw,” ken ‘rabii.’ (Gen. 8:11; 19:27; 43:16; Deut. 28:29; 1 Ar. 18:26) Ngem no dadduma, nausar ti mas eksakto nga oras.

Idi tiempo ti Biblia, maus-usar dagiti managwanawan, aglalo iti rabii. Ginasgasut a tawen sakbay ti pannakayanak ni Jesus, biningbingay dagiti Israelita ti rabii iti tallo a periodo a maawagan iti panagbantay. (Sal. 63:6) Dakamaten ti Uk-ukom 7:19 ti “nagtengnga a panagbantay iti rabii.” Idi kaaldawan ni Jesus, inusar dagiti Judio ti sistema dagiti Griego ken Romano nga uppat a periodo ti panagbantay iti rabii.

Namin-adu a nadakamat kadagiti Ebanghelio dagitoy a panagbantay. Kas pagarigan, “maikapat a panagbantay iti rabii” idi nagna ni Jesus iti rabaw ti danum nga agturong iti barangay nga ayan dagiti adalanna. (Mat. 14:25) Kinuna ni Jesus iti maysa nga ilustrasionna: “No naammuan koma ti bumalay no ania a panagbantay nga umay idi ti mannanakaw, nagtalinaed koma a siririing ket saanna nga impalubos a maserrek ti balayna.”​—Mat. 24:43.

Tinukoy ni Jesus ti amin nga uppat a panagbantay idi imbagana kadagiti adalanna: “Agtultuloykayo nga agbantay, ta saanyo nga ammo no kaano nga umay ti apo ti balay, no iti mumalemen wenno iti tengnga ti rabii wenno iti panagtaraok ti kawitan wenno iti nasapa iti bigat.” (Mar. 13:35) Ti umuna kadagita ket ti “mumalemen” a panagbantay, manipud ilelennek ti init agingga iti agarup alas nuebe ti rabii. Ti maikadua ket ti “tengnga ti rabii” a panagbantay, agarup alas nuebe ti rabii agingga iti tengnga ti rabii. Ti maikatlo ket ti natukoy a “sakbay nga aglawag” wenno “panagtaraok ti kawitan,” manipud tengnga ti rabii agingga iti agarup alas tres ti bigat. Mabalin nga iti daytoy a panagbantay nga aktual a nagtaraok ti kawitan iti rabii a naaresto ni Jesus. (Mar. 14:72) Ti maikapat ket ti “nasapa iti bigat” a panagbantay, agarup alas tres ti bigat agingga iti isisingising ti init.

Nupay saan a kas kadagiti pagorasan ita ti us-usaren dagiti tattao idi tiempo ti Biblia, adda sistema nga us-usarenda a mangibaga iti oras ti aldaw wenno rabii.