1. Iti pagtrabahuan wenno iti eskuelaan, ania ti mabalin nga isaludsodda kadatayo?

 ANIA ti mariknam no adda katrabahuam wenno kaeskuelaam a nagsaludsod maipapan kadagiti patpatiem? Agnerbioska kadi? Kasta ti kaaduan kadatayo. Ngem no adda agsaludsod kadatayo iti kasta, mabalin a maammuantayo dagiti pampanunoten wenno patpatienna. Gundawaytayo dayta a mangipakaammo kenkuana iti naimbag a damag. Ngem no dadduma, baka agsaludsod ti maysa tapno kuestionaran wenno karitennatayo. Saantayon a pakasdaawan dayta. Ngamin, saan a husto nga impormasion ti naammuan ti dadduma maipapan kadagiti patpatientayo. (Ara. 28:22) Agbibiagtayo metten iti “maudi nga al-aldaw” nga adu ti “saanda a kayat ti makitulag” ken “nauyong” pay ketdi.—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Apay a nasayaat ti agbalin a naalumamay?

² Mabalin a pampanunotem, ‘Kasanoak nga agbalin a nasingpet ken makaay-ayo no adda mangkuestion kadagiti patpatiek a naibatay iti Biblia?’ Ania ti makatulong kenka? Kinaalumamay. Ti naalumamay a tao ket saan a nalaka nga agpungtot. Makontrolna ti bagina no adda mangkarit kenkuana ken no saanna a sigurado no kasano ti pamay-anna a sumungbat. (Prov. 16:32) Ngem baka mariknam a nalaka la nga ibaga dayta ngem narigat nga aramiden. Kasanom a masursuro ti agbalin a naal-alumamay? Kasanoka a sumungbat a siaalumamay no adda mangkuestion kadagiti patpatiem? Ket no maysaka nga ama wenno ina, kasanom a matulongan dagiti annakmo tapno masursuroda no kasano a siaalumamay nga idepensa ti pammatida? Kitaentayo.

3. Apay a maikunatayo a nabilegka no naalumamayka, imbes a nakapuyka? (2 Timoteo 2:​24, 25)

³ No naalumamaytayo, nabilegtayo, imbes a nakapuytayo. Masapul a nabilegtayo tapno agtalinaedtayo a kalmado no narigat ti situasion. Ti kinaalumamay ket maysa nga aspeto “ti bunga ti espiritu.” (Gal. 5:​22, 23) Ti Griego a sao a naipatarus a “kinaalumamay” ket maus-usar no dadduma a mangdeskribir iti atap a kabalio a napaamo. Panunotem ti atap a kabalio a napaamo. Uray napaamon, nabileg latta. Kas tattao, kasanotayo a masursuro ti agbalin a naal-alumamay ken nabileg? Saantayo a kabaelan dayta a bukbukodtayo. Masapul nga ikararagtayo nga ipaay kadatayo ti Dios ti espirituna tapno kanayon a maipakitatayo dayta a napintas a kualidad. Nasursuron ti adu ti agbalin a naalumamay. Adu a kakabsat ti siaalumamay a simmungbat idi kinompronta ida dagiti bumusbusor ket nakaibatida iti nasayaat nga impresion kadagiti agob-obserbar. (Basaen ti 2 Timoteo 2:​24, 25.) Kasanom a maipakita a nabilegka gapu ta naalumamayka?

4. Ania ti masursurotayo iti kinaalumamay ni Isaac?

⁴ Adu a salaysay iti Biblia ti mangipakita iti kinapateg ti kinaalumamay. Kitaentayo ti ulidan ni Isaac. Idi nagyan idiay Gerar a teritoria dagiti Filisteo, dagiti naapal a kaarrubana ginaburanda dagiti bubon a kinali dagiti adipen ni tatangna. Imbes a makiapa ni Isaac ken ilabanna dagiti kalinteganna, inyakarna iti ad-adayo ti sangakabbalayanna ken nagkali manen kadagiti bubon. (Gen. 26:​12-18) Ngem imbaga manen dagiti Filisteo a kukuada kano ti danum iti dayta a lugar. Nupay kasta, kayat ni Isaac ti kappia, saan a makiapa. (Gen. 26:​19-25) Ania ti nakatulong kenkuana nga agtalinaed a naalumamay uray no kasla kayatda la unay a pagpungtoten? Sigurado a nakitana ti ulidan dagiti nagannakna. Adu ti nasursurona iti kinamannakikappia ni Abraham ken iti “naulimek ken naalumamay nga espiritu” ni Sara.—1 Ped. 3:​4-6; Gen. 21:​22-34.

5. Ania a pagarigan ti mangipakita a maisuro dagiti Kristiano a nagannak kadagiti annakda ti kinapateg ti kinaalumamay?

⁵ Kristiano a nagannak, maisuroyo met kadagiti annakyo ti kinapateg ti kinaalumamay. Kitaenyo ti kapadasan ni Maxence, nga agtawen iti 17. Adda dagiti naunget idiay eskuelaan ken pangasabaan a makalkalangenna. Siaanus nga insuro dagiti nagannakna no kasano nga agbalin a naal-alumamay. Imbagada: “Naawatan ni Maxence a nalaka laeng ti agpungtot ken bumales kadagita a situasion. Ngem mapaneknekan ti maysa a nabileg isuna no agteppel.” Makaparagsak ta nasursuro ni Maxence ti agbalin a naalumamay.

6. Kasano a makatulong ti kararag tapno agbalintayo a naal-alumamay?

⁶ Ania ti mabalin nga aramidentayo iti tensionado a situasion, kas koma no padaksen ti maysa ti nagan ti Diostayo wenno no awan panagraemna iti Biblia? Masapul a kiddawentayo ken Jehova nga ipaayna kadatayo ti espiritu ken siribna tapno sumungbattayo a siaalumamay. Kasanon no idi agangay, naamiristayo a saantayo a naalumamay idi simmungbattayo? Mabalintayo manen nga ikararag dayta ken panunoten no kasano nga agbalintayo a naal-alumamay inton sumaruno. Iti kasta, ipaay kadatayo ni Jehova ti nasantuan nga espirituna tapno makapagteppeltayo ken maipakitatayo ti kinaalumamay.

7. Kasano a makatulong ti panangikabesa kadagiti teksto tapno makontroltayo ti panagsasao ken reaksiontayo? (Proverbio 15:​1, 18)

⁷ Adda dagiti teksto ti Biblia a makatulong tapno makontroltayo ti panagsasaotayo no addatayo kadagiti narigat a situasion. Mabalin nga ipalagip kadatayo ti espiritu ti Dios dagita a teksto. (Juan 14:26) Kas pagarigan, adda  dagiti prinsipio a makitatayo iti libro a Proverbio a makatulong kadatayo nga agbalin a naalumamay. (Basaen ti Proverbio 15:​1, 18.) Ipakaammo met dayta a libro ti Biblia dagiti pagsayaatan ti panagteppel kadagiti tensionado a situasion.—Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Apay a masapul a panunotentayo ti mabalin a rason a kariten ti maysa a tao dagiti patpatientayo?

⁸ Makatulong met kadatayo ti pannakatarus. (Prov. 19:11) Ti tao nga adda pannakatarusna ket makapagteppel no adda mangkuestion kadagiti patpatienna. Ti dadduma a saludsod wenno karit ket kas kadagiti iceberg. Nagbassit laeng ti makitatayo ta nakalemmeng ti dakdakkel a pasetna. Kas pagarigan, mabalin nga agsaludsod ti maysa ngem ditay ammo ti motibo wenno ti agpayso a rason a nagsaludsod. Isu a sakbay a sumungbattayo, nasayaat no panunotentayo a saantayo nga ammo ti agpayso a rason a nagsaludsod.—Prov. 16:23.

9. Kasano nga impakita ni Gideon ti pannakatarus ken kinaalumamay idi simmungbat kadagiti lallaki ti Efraim?

⁹ Kitaentayo no kasano a simmungbat ni Gideon kadagiti lallaki ti Efraim. Nakaunget ken nakiririda ta saanna ida nga inayaban a dagus iti pannakilaban kadagiti kabusor ti Israel. Ngem ania ngata ti agpayso a rason a nakapungtotda?  Nasaktan ngata ti amor propio wenno pride-da? Aniaman ti rason, masirib ni Gideon ta inkabilanganna ti marikriknada ken siaalumamay a sinungbatanna ida. Ti resultana? “Nagkalmada.”—Uk. 8:​1-3.

10. Ania ti makatulong tapno ammotayo ti isungbattayo kadagiti mangkuestion kadagiti patpatientayo? (1 Pedro 3:15)

¹⁰ Baka adda katrabahuan wenno kaeskuelaantayo a mangkuestion no apay a kas Kristiano, adda dagiti sursurotentayo a pagalagadan ti Biblia. Ikagumaantayo nga idepensa dagiti patpatientayo bayat a raraementayo ti opinion ti nangkuestion. (Basaen ti 1 Pedro 3:15.) Masansan a makatulong no ibilangtayo ti saludsodna kas pamay-an tapno maammuantayo ti napateg kenkuana, imbes a panangkritikar wenno panangkarit. Aniaman ti rasonna a nagsaludsod, nasayaat no naalumamay wenno nasingpet ti panagsungbattayo. Mabalin a dayta ti makatulong tapno panunotenna manen ti opinionna. Uray no kasla nasakit wenno sarkastiko ti panagsaludsodna, masapul a naalumamay ken naimbag ti panagsungbattayo.—Roma 12:17.

11-12. (a) Ania ti mabalin a panunotentayo sakbay a sungbatantayo ti maysa a narigat a saludsod? (Kitaen met ti ladawan.) (b) Iyilustrar no kasano a ti panagsaludsod ket mabalin a mangiruangan iti saritaan.

¹¹ Kas pagarigan, no isaludsod ti katrabahuantayo no apay a saantayo nga agselselebrar iti birthday, panunotentayo: Mabalin ngata a pampanunotenna a maiparit kadatayo ti agragragsak? Wenno baka ipapanna a gapu iti dayta, madadael ti naragsak a panagkakadua dagiti agkakatrabahuan? Mabalin a lumag-an ti rikna ti katrabahuantayo no ibagatayo nga apresiarentayo unay ti panangisakitna kadagiti katrabahuanna. Ipasiguradotayo a kayattayo met nga agtalinaed ti naragsak a panagkakadua kas agkakatrabahuan. Mabalin a dayta ti mangiruangan iti nainggayyeman a saritaan iti isursuro ti Biblia maipapan iti birthday.

¹² Mabalin a kasta met laeng ti aramidentayo no adda dagiti mangkuestion iti dadduma pay a kontrobersial nga isyu. Baka ibaga ti maysa a kaeskuelaantayo a masapul a balbaliwan dagiti Saksi ni Jehova ti panangmatmatda iti homoseksualidad. Naibagana ngata dayta gapu ta dina ammo ti patpatien dagiti Saksi ni Jehova? Wenno gapu ta adda gayyem wenno kabagianna a homoseksual? Ipapanna ngata a kaguratayo dagiti tattao a kasta ti kabibiagda? Baka masapul nga ipasiguradotayo kenkuana nga ipatpategtayo ti amin a tattao ken raraementayo ti kalintegan ti tunggal maysa a mangaramid iti bukodna a desision. b (1 Ped. 2:17) Kalpasanna, mabalintayo nga ilawlawag no kasano a rimmagsak ti biagtayo gapu ta sursurotentayo dagiti pagalagadan ti Biblia.

13. Kasanom a matulongan ti tao a saan a mamati iti Dios?

¹³ No ipapilit ti maysa ti opinionna, saantayo a dagus nga ipapan nga ammotayo ti patpatienna. (Tito 3:2) Kas pagarigan, kasanon no ibaga ti maysa a kaeskuelaam a saan a mamati iti Dios? Dagus kadi nga ipapanmo a patienna unay ti ebolusion ken adu ti ammona maipapan iti dayta? Kinaagpaysuanna, baka ul-ulitenna laeng ti nangnangngegna maipapan iti dayta. Imbes a makidebateka maipapan iti siensia, mabalin a mangpanunotka iti pamay-an tapno maikkam ti kaeskuelaam iti pagpanunotanna inton agangay. Mabalin a mangipakitaka iti artikulo wenno video maipapan iti panamarsua nga adda iti jw.org. Inton agangay, baka kayatna a pagsaritaanyo dayta. Wen, no sumungbattayo nga addaan iti respeto, mabalin a sabalinton ti opinionna maipapan iti dayta.

14. Kasano ti epektibo a panangusar ni Niall iti website-tayo tapno mailawlawagna iti kaklasena a saan a husto ti imbaga ti dadduma maipapan kadagiti Saksi ni Jehova?

 ¹⁴ Inusar ti agtutubo a ni Niall ti website-tayo tapno paneknekanna a saan a husto ti ibagbaga ti dadduma maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Imbagana: “Kanayon nga ibagbaga ti maysa a kaklasek a saanak kano a mamati iti science ta ti maysa a libro a naglaon laeng kadagiti sarsarita ti patpatiek.” Kayat koma nga ilawlawag ni Niall dagiti patpatienna. Ngem saan met a kayat a denggen ti kaklasena. Isu nga impakita ni Niall ti seksion a “Siensia ken ti Biblia” iti jw.org. Nadlaw ni Niall a nabasan dayta ti kaklasena ta kayatnan a pagsaritaanda ti nangrugian ti biag. Mabalin a kastanto met ti resultana no tuladem dayta.

15. Kasano a matulongan dagiti nagannak ti annakda a sumungbat a siaalumamay no kuestionaran dagiti kaeskuelaanda ti patpatienda?

¹⁵ Mabalin a sieepektibo a maisuro dagiti nagannak ti annakda no kasano ti sumungbat a siaalumamay no adda mangkuestion kadagiti patpatienda. (Sant. 3:13) Bayat ti panagdaydayaw ti pamilia, praktisen ti dadduma a nagannak ti annakda. Mangpanunotda kadagiti topiko a mabalin a maisaludsod idiay eskuelaan. Ilawlawag ken isuroda no kasano ti sumungbat ken isuroda kadagiti annakda no kasano ti makisarita iti naalumamay ken makaay-ayo a pamay-an.—Kitaen ti kahon a “ Makatulong iti Pamiliayo no Agpraktiskayo.”

16-17. Kasano a makatulong kadagiti agtutubo ti panagpraktis?

¹⁶ Kadagiti Kristiano, makatulong ti panagpraktis tapno kombinsidoda a mismo a husto dagiti patpatienda ken mailawlawagda a naimbag dayta iti sabsabali. Ti serye a “Saludsod Dagiti Agtutubo” iti jw.org ket addaan kadagiti worksheet para kadagiti tin-edyer. Nadisenio  dagita a tumulong kadakuada tapno agbalinda a kombinsido a husto dagiti patpatienda ken tapno makaisaganada kadagiti sungbat iti bukodda a sasao. No dayta a serye ket adalentayo a sangapamiliaan, masursurotayo amin no kasanotayo nga idepensa ti pammatitayo iti naalumamay ken makaay-ayo a pamay-an.

¹⁷ Inlawlawag ti agtutubo a ni Matthew no kasano a nakatulong kenkuana ti panagpraktis. Kas paset ti panagdaydayaw ti pamiliada, masansan nga ag-research dagiti nagannakna kadagiti mabalin a maisaludsod iti klase. Imbagana: “Mangpanunotkami kadagiti posible a maisaludsod ken praktisenmi no kasanomi a sungbatan dagita sigun kadagiti na-research-mi. Idi nalawagen kaniak dagiti rason a husto dagiti patpatiek, addaanakon iti kompiansa ken nalaklakaakon a makisarita a siaalumamay.”

18. Ania ti napateg a masursurotayo iti Colosas 4:6?

¹⁸ Siempre, saan nga umdas ti klaro a panangilawlawag tapno makombinsirtayo ti dadduma a dumdumngeg. Ngem makatulong ti kinataktika ken kinaalumamay. (Basaen ti Colosas 4:6.) Ti panangipakaammotayo kadagiti patpatientayo ket kas iti panangipalladaw iti bola. Mabalin a kalkalainganna wenno napigsa ti panangipalladawtayo. No kalkalainganna ti panangipalladawtayo, posible a masippaw dayta ti kaay-ayamtayo ket agtultuloy ti panagay-ayam. Umasping iti dayta, no nataktika ken naalumamay ti pannakisaritatayo, mabalin a kaykayat dagiti tattao ti dumngeg ken makisarita kadatayo. Siempre, no ti laeng kayat ti maysa ket makidebate wenno mangkritikar kadagiti patpatientayo, saanen a kasapulan nga ituloytayo pay ti makisarita kenkuana. (Prov. 26:4) Ngem saan met a kasta ti amin. Baka ad-adu pay ketdi ti mayat a dumngeg.

19. Apay a masapul a naalumamaytayo no idepdepensatayo dagiti patpatientayo?

¹⁹ Talaga a dakkel ti maitulongna no sursuruentayo ti agbalin a naalumamay. Ikararagmo ken Jehova a pabilgennaka nga agtalinaed a naalumamay no sungsungbatam dagiti kontrobersial a saludsod wenno di nainkalintegan a panangkritikar. Laglagipem a no naalumamayka, malapdam ti apa uray no agduma dagiti opinionyo. Ket no naalumamay ken addaan panagraem ti sungbatmo, baka matignaymo pay ketdi dagiti dumdumngeg a mangbaliw iti opinionda maipapan kadatayo ken kadagiti kinapudno iti Biblia. “Kanayon [koma] a nakasaganakayo a mangidepensa” kadagiti patpatienyo ket “aramidenyo dayta buyogen ti kinaalumamay ken nauneg a panagraem.” (1 Ped. 3:15) Wen, nabilegka no naalumamayka!