1-2. Ania ti naadaltayo iti napalabas nga artikulo, ken ania ti maadaltayo iti daytoy nga artikulo?

ITI napalabas nga artikulo, naadaltayo dagiti praktikal a balakad iti Levitico kapitulo 19. Kas pagarigan, sigun iti bersikulo 3, imbilin ni Jehova kadagiti Israelita a respetuenda dagiti nagannakda. Naammuantayo a mayaplikartayo ita dayta no asikasuentayo dagiti naespirituan, emosional, ken pisikal a kasapulan dagiti nagannaktayo. Iti isu met la a bersikulo, naipalagip iti ili ti Dios ti kinapateg ti panagngilin iti Sabbath. Naammuantayo a saantayon a kasapulan a ngilinen ti Sabbath. Ngem mayaplikartayo ti prinsipiona no regular a mangiwayatayo iti tiempotayo a mangasikaso kadagiti banag para iti panagdaydayawtayo. No ar-aramidentayo dayta, ipakpakitatayo nga ikagkagumaantayo ti agbalin a nasantuan kas ibilbilin ti Levitico 19:2 ken 1 Pedro 1:15.

² Iti daytoy nga artikulo, ituloytayo nga usigen ti Levitico kapitulo 19. Ania ti maadaltayo iti daytoy a kapitulo maipapan iti panangipakita iti konsiderasion kadagidiay adda pisikal a depektoda, maipapan iti panagbalin a napudno iti negosio, ken maipapan iti panangipakita iti ayat iti padatayo a tao? Kayattayo ti agbalin a nasantuan ta nasantuan ti Diostayo, isu a kitaentayo no ania dagiti maadaltayo.

3-4. Sigun iti Levitico 19:14, kasano ti rumbeng a pannakatrato dagiti tuleng ken bulsek?

³ Basaen ti Levitico 19:14. Ekspektaren ni Jehova nga ipakita ti ilina ti konsiderasion kadagidiay addaan iti pisikal a depekto.  Kas pagarigan, naibaga kadagiti Israelita a saanda nga ilunod ti maysa a tuleng. Ti kasta a panangilunod ramanenna ti panangbutbuteng wenno panagsao iti dakes maipapan kenkuana. Anian a kinaawan asi ti panangaramid iti dayta iti maysa a tuleng! Dina mangmangngeg ti maibagbaga maipapan kenkuana, isu a dina maidepensa ti bagina.

⁴ Kasta met, maammuantayo iti bersikulo 14 nga imbaga ti Dios kadagiti adipenna a saanda a “bangenan ti pagnaan ti bulsek.” Kuna ti maysa a libro maipapan kadagiti tattao nga adda pisikal a depektoda: “Idiay nagkauna a Middle East, masansan a magundawayan ken maabuso[da].” Baka adda saan a nakonsiderar a tao a mangikabil iti bangen iti sanguanan ti maysa a bulsek tapno saktanna wenno tapno pagaangawanda. Anian a kinaulpit! Gapu iti dayta a bilin, ipapaawat ni Jehova kadagiti adipenna a masapul a kaasianda dagidiay adda pisikal a depektoda.

5. Kasanotayo a maipakita ti asi kadagidiay addaan iti pisikal a depekto?

⁵ Kinaasian ni Jesus dagidiay adda pisikal a depektoda. Kastoy ti impaibagana idi ken Juan a Mammautisar: “Makakitan dagiti bulsek, makapagnan dagiti pilay, immimbagen dagiti agkukutel, makangngegen dagiti tuleng, [ken] napagungaren dagiti natay.” Gapu kadagiti milagro ni Jesus, “ti amin a tattao, indaydayawda ti Dios.” (Luc. 7:20-22; 18:43) Kayat a tuladen dagiti Kristiano ti asi ni Jesus kadagidiay addaan iti pisikal a depekto. Gapu iti dayta, naimbag, nakonsiderar, ken naanustayo kadakuada. Siempre, saannatayo nga inikkan ni Jehova iti pannakabalin a mangaramid kadagiti milagro. Ngem pribilehiotayo nga ibaga kadagiti bulsek iti pisikal wenno naespirituan ti naimbag a damag maipapan iti paraiso. Sadiay nga agbalinto a perpekto ti salun-at ti amin a tattao iti pisikal ken naespirituan. (Luc. 4:18) Dayta a naimbag a damag ti tumultulongen iti adu a tattao tapno idaydayawda ti Dios.

6. Kasano a makatulong ti Levitico kapitulo 19 tapno ad-adda a maawatantayo ti Sangapulo a Bilin?

⁶ Tumulong kadatayo ti dadduma a bersikulo iti Levitico kapitulo 19 tapno ad-adda a maawatantayo ti Sangapulo a Bilin. Kas pagarigan,  kuna ti maikawalo a bilin: “Dika agtakaw.” (Ex. 20:15) Mabalin nga ipapan ti maysa a no la ket ta dina pulos alaen ti aniaman a dina kukua, tungtungpalenna dayta a bilin. Ngem mabalin nga agtaktakaw gayamen iti dadduma a pamay-an.

7. Kasano a mabalin a sukiren ti maysa a negosiante ti maikawalo a bilin maipapan iti panagtakaw?

⁷ Mabalin nga ipagpannakkel ti maysa a negosiante a saanna a pulos al-alaen ti aniaman a saanna a kukua. Ngem komusta ngay iti negosiona? Kas mabasa iti Levitico 19:35, 36, kuna ni Jehova: “Dikay agusar iti nakusit a pagrukod, pagtimbang, wenno pagsukat. Masapul nga agusarkayo iti umiso a pagrukod, umiso a pagtimbang, ken umiso a pagsukat.” Ti negosiante a nagusar iti nasaur a pagtimbangan wenno pagrukod tapno maallilawna dagiti kostumerna ket maikuna a tinakawanna idan. Nalawag nga ipakita dayta ti dadduma pay a bersikulo ti Levitico kapitulo 19.

8. Kasano a nakatulong kadagiti Judio dagiti detalye iti Levitico 19:11-13 tapno mayaplikarda ti kaipapanan ti maikawalo a bilin, ket ania ti maitulong dayta kadatayo?

⁸ Basaen ti Levitico 19:11-13. Kuna ti umuna a paset ti Levitico 19:11: “Dikay agtakaw.” Iti bersikulo 13, ti panagtakaw ket konektado kadagiti nakusit nga aramid mainaig iti negosio. Kunana: “Diyo sauren . . . ti padayo a tao.” No ngarud agsasaur ti maysa iti negosio, isu ket agtaktakawen. Sigun iti maikawalo a bilin, dakes ti panagtakaw. Ngem dagiti detalye iti Levitico ti nangipaawat kadagiti Judio no kasanoda nga iyaplikar ti kaipapanan dayta a linteg. Makatulong kadatayo ti panangpanunot iti panangmatmat ni Jehova iti panagkusit ken panagtakaw. Mabalin nga isaludsodtayo iti bagitayo: ‘No pampanunotek ti Levitico 19:11-13, adda kadi dagiti masapul nga ilintegko iti biagko? Adda kadi dagiti masapul a balbaliwak iti pannakinegosiok wenno iti panagtrabahok?’

9. Kasano a prinotektaran ti linteg iti Levitico 19:13 dagiti trabahador?

⁹ Adda pay sabali nga aspeto ti panagbalin a napudno a masapul nga ikabilangan ti maysa a Kristiano nga addaan kadagiti empleado. Kuna ti maudi a paset ti Levitico 19:13: “Diyo ipabigat ti sueldo ti matangtangdanan a trabahador.” Idiay Israel, kaaduan ket mannalon, ken masapul a masuelduan dagiti matangtangdanan a trabahador kalpasan ti panagtrabahoda iti kada aldaw. No ngarud saan a masuelduan ti maysa a trabahador iti dayta nga aldaw, mabalin nga awan ti kuarta nga usarenna a pangtaraon iti pamiliana iti dayta nga aldaw. Inlawlawag ni Jehova: “Ta marigrigat ken ti laeng sueldona ti pagbiagna.”​—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ania ti masursurotayo iti Levitico 19:13?

¹⁰ Adu nga empleado ita ti masuelsuelduan iti maminsan wenno mamindua iti kada bulan, saan a kada aldaw. Ngem agaplikar pay laeng ita ti prinsipio ti Levitico 19:13. Gunggundawayan ti dadduma nga amo dagiti empleadoda. Kasano? Adayo a basbassit ti isueldoda kadakuada ngem iti nainkalintegan koma a sueldoda. Ammoda a mabalin nga awan ti maaramidan dagitoy a trabahador no di ti agtultuloy nga agtrabaho tapno adda pagbiagda. No ar-arigen, dagita nga amo ‘ipabpabigatda ti sueldo ti matangtangdanan a trabahador.’ Masapul a siguraduen ti maysa a Kristiano nga addaan kadagiti empleado a patas ti panangtratona kadakuada. Ita, kitaentayo ti sabali pay a masursurotayo iti Levitico kapitulo 19.

11-12. Ania ti impaganetget ni Jesus idi kinotarna ti Levitico 19:17, 18?

¹¹ Kayat ti Dios a saantayo a dangdangran ti padatayo a tao ngem saan laeng a dayta ti kayatna nga aramidentayo. Mabasatayo dayta iti  Levitico 19:17, 18. (Basaen.) Kitaentayo daytoy nalawag a bilinna: Ti “padayo a tao . . . ket masapul nga ayatenyo a kas iti bagiyo.” Masapul nga aramiden dayta ti maysa a Kristiano no kayatna a paragsaken ti Dios.

¹² Usigentayo no kasano nga impaganetget ni Jesus ti kinapateg ti bilin iti Levitico 19:18. Insaludsod idi ti maysa a Fariseo ken Jesus: “Ania ti kangrunaan a bilin iti Linteg?” Insungbat ni Jesus a “ti kangrunaan ken umuna a bilin” ket ayatentayo ni Jehova iti amin a puso, amin a kararua, ken amin a panunottayo. Sa kinotar ni Jesus ti Levitico 19:18: “Umasping iti dayta ti maikadua, ‘Masapul nga ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.’” (Mat. 22:35-40) Nagadu ti pamay-an a maipakitatayo ti ayat iti kaarrubatayo. Maammuantayo ti dadduma kadagita iti Levitico kapitulo 19.

13. Kasano a mas maawatantayo ti Levitico 19:18 no usigentayo ti salaysay ti Biblia maipapan ken Jose?

¹³ Ti maysa a pamay-an a maipakitatayo ti ayattayo iti kaarrubatayo ket ti panangsurottayo iti pammagbaga ti Levitico 19:18. Kunana: “Dikay agibales wenno agipempen iti sakit ti nakem.” Adu kadatayo ti nakadamagen maipapan iti maysa a tao a nagipempen iti sakit ti nakem iti katrabahuan, kaeskuelaan, kabagian, wenno kapamiliana​—uray iti adu pay ketdin a tawen! Lagipentayo nga idi nagipempen iti sakit ti nakem ti 10 a kakabsat ni Jose iti ama, nakaaramidda iti dakes kenkuana idi agangay. (Gen. 37:2-8, 25-28) Ngem saan a kas kadakuada ni Jose! Idi naaddaan iti autoridad, mabalinna koma a balsen dagiti kakabsatna, ngem kinaasianna ida. Saan a nagipempen iti sakit ti nakem ni Jose. Imbes ketdi, nagtignay a maitunos iti pammagbaga a naisurat idi agangay iti Levitico 19:18.​—Gen. 50:19-21.

14. Ania ti mangipakita a masapul a surotentayo dagiti prinsipio iti Levitico 19:18?

¹⁴ Ti panangpakawan ni Jose imbes a nagipempen iti sakit ti nakem wenno nagibales ket ulidan para kadagiti Kristiano a kayatda a paragsaken ti Dios. Maitunos met dayta iti pagtuladan a kararag, ta imparegta ni Jesus a pakawanentayo dagiti nakabasol kadatayo. (Mat. 6:9, 12) Imbalakad met ni apostol Pablo kadagiti padana a Kristiano: “Ay-ayatek a kakabsat, saanyo nga ibalesan ti bagiyo.” (Roma 12:19) Imparegtana met kadakuada: “Itultuloyyo ti  agiinnanus ken situtulok nga agpipinnakawan uray no adda pangibatayan ti maysa nga agreklamo maibusor iti sabali.” (Col. 3:13) Saan nga agbalbaliw dagiti prinsipio ni Jehova. Masapul ngarud a surotentayo dagiti prinsipio a nakaibatayan ti linteg iti Levitico 19:18.

15. Kasanotayo nga iyilustrar ti kinapateg ti pananglipat kadagiti kamali?

¹⁵ Usigentayo ti maysa nga ilustrasion. Ti nasaktan a rikna ket kas iti pisikal a sugat. Adda babassit a sugat; adda met dadakkel. Kas pagarigan, no aglukattayo iti sobre, mabalin a maipas wenno masugat bassit ti ramaytayo. Talaga a nasakit, ngem umimbagto met laeng dayta. Kalpasan ti maysa wenno dua nga aldaw, baka ditay payen malagip no ayan ti sugattayo. Kasta met, mabalin a babassit laeng ti dadduma a kamali. Kas pagarigan, baka adda nasakit a maibaga wenno maaramid ti gayyemtayo a dina napagpanunotan, ngem nalakatayo laeng a pakawanen isuna. Ngem no naun-uneg ti sugattayo, baka masapul a daiten ken bedbedan daytan ti doktor. No sangkasagidtayo ti sugat, mabalin a saan a dagus nga umimbag ken kumaro pay ketdi. Makapaladingit ta mabalin a kasta ti ar-aramiden ti maysa a tao a nasaktan unay. Mabalin a sangkapanunotna ti nasair a riknana ken ti panangpasakit kenkuana ti sabali a tao. Ngem dagidiay agipempempen iti sakit ti nakem, saksaktanda laeng ti bagida. Nasaysayaat nga amang no surotentayo ti pammagbaga ti Levitico 19:18!

16. Sigun iti Levitico 19:33, 34, kasano ti rumbeng a pannakatrato dagiti ganggannaet a residente iti Israel, ken ania ti masursurotayo iti dayta?

¹⁶ Idi imbilin ni Jehova kadagiti Israelita nga ayatenda ti padada a tao, saanna a kayat a sawen a masapul nga ayatenda laeng dagiti padada nga Israelita. Imbagana met nga ayatenda dagiti ganggannaet a makipagnanaed kadakuada. Nalawag a mabasatayo dayta iti Levitico 19:33, 34. (Basaen.) Masapul a tratuenda dagiti ganggannaet kas ‘padada nga Israelita,’ ken masapul nga ‘ayatenda ida’ kas iti bagida. Kas pagarigan, naibilin kadagiti Israelita a palubosanda nga agadas dagiti ganggannaet a residente ken dagiti napanglaw. (Lev. 19:9, 10) Ti prinsipio maipapan iti panangayat kadagiti ganggannaet ket agaplikar met kadagiti Kristiano ita. (Luc. 10:30-37) Kasano? Minilion ti imigrante, ken posible nga agnanaed ti dadduma iti asidegyo. Masapul a tratuentayo nga addaan dignidad ken respeto dagitoy a lallaki, babbai, ken ubbing.

17-18. (a) Ania ti iparparegta ti Levitico 19:2 ken 1 Pedro 1:15 nga aramidentayo? (b) Ania a napateg a trabaho ti imparegta ni apostol Pedro nga aramidentayo?

¹⁷ Agpada nga iparparegta ti Levitico 19:2 ken 1 Pedro 1:15 kadagiti adipen ti Dios nga agbalinda a nasantuan. Adu pay a bersikulo iti Levitico kapitulo 19 ti makatulong kadatayo a mangammo no ania ti aramidentayo tapno aprobarannatayo ni Jehova. Napagsasaritaantayon dagiti bersikulo a mangibagbaga iti dadduma kadagiti masapul nga aramidentayo ken ditay aramiden. * Ipakita ti Kristiano a Griego a Kasuratan a masapul latta nga iyaplikartayo dagitoy a prinsipio iti biagtayo. Ngem adda pay innayon ni apostol Pedro.

¹⁸ Mabalin a regular a makiramramantayo iti nadumaduma a naespirituan nga aktibidad ken adu ti nasayaat nga ar-aramidentayo. Ngem adda maysa a napateg a banag nga intampok ni Pedro. Sakbay nga imparegta ni Pedro nga agbalintayo a nasantuan iti amin a kababalintayo, imbagana: “Isaganayo ti panunotyo para iti trabaho.” (1 Ped. 1:13, 15) Ania dayta a trabaho? Imbaga ni Pedro a dagiti nadutokan a kakabsat ni Kristo ‘ipakaammoda iti tunggal lugar dagiti naisangsangayan a kualidad ti Dios a nangayab’ kadakuada. (1 Ped. 2:9) Kinapudnona, pribilehio ti amin a Kristiano ita ti makipaset iti daytoy kapatgan a trabaho a makatulong unay kadagiti tattao. Talaga nga espesial a pribilehiotayo kas nasantuan a tattao ti regular ken sireregta a makiraman iti trabaho a panangasaba ken panangisuro! (Mar. 13:10) No aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangyaplikar kadagiti prinsipio iti Levitico kapitulo 19, pampaneknekantayo nga ay-ayatentayo ti Diostayo ken ti padatayo a tao. Ken ipakpakitatayo a kayattayo ti ‘agbalin a nasantuan’ iti amin a kababalintayo.