1. Apay nga adu ita ti saan nga agtalek iti Biblia?

 SAAN nga ammo ti adu a tattao ita no siasino ti pagtalkanda. Saanda a sigurado no ti pagsayaatanda ti kanayon nga ikagkagumaan nga aramiden dagiti tattao a pagtaltalkanda—kas kadagiti politiko, sientista, ken negosiante. Saanda met a raraemen dagiti lider ti relihion iti Kakristianuan. Ditay ngaruden pakasdaawan a saan a pagtalkan ti adu a tattao ita ti Biblia—ti libro nga ibagbaga dagita a lider ti relihion a pagtultulnoganda.

2. Maitunos iti Salmo 119:160, ania ti masapul a pakakombinsirantayo?

² Kas agserserbi ken Jehova, kombinsidotayo nga isu “ti Dios ti kinapudno.” Kanayon met a kayatna dagiti kasayaatan para kadatayo. (Sal. 31:5; Isa. 48:17) Ammotayo a mapagtalkantayo dagiti mabasbasatayo iti Biblia. Mamatitayo a “ti intero a kababagas ti sao [ti Dios] ket kinapudno.” b (Basaen ti Salmo 119:160.) Umanamongtayo iti insurat ti maysa nga eksperto maipapan iti Biblia: “Pudno ti amin nga imbaga ti Dios wenno saan a pulos a mapaay dagita. Makapagtalek dagiti agserserbi iti Dios kadagiti imbagana ta agtalekda iti Dios a nangibaga kadagita.”

3. Ania ti usigentayo iti daytoy nga artikulo?

³ Kasanotayo a matulongan ti sabsabali nga agtalek met iti Sao ti Dios a kas kadatayo? Panunotentayo ti tallo a rason a makapagtalektayo iti Biblia. Usigentayo ti kinaumiso ti mensahe ti Biblia, ti pannakatungpal dagiti padtona, ken ti bilegna a mangbalbaliw iti biag.

4. Apay a pagduaduaan ti dadduma a tattao ti kinaumiso ti Biblia?

⁴ Inusar ni Jehova a Dios ti agarup 40 a matalek a lallaki a mangisurat kadagiti libro ti Biblia. Ngem awan itan dagiti orihinal a manuskrito. c Ti adda la kadatayo itan ket kopia dagiti kopia. Isu a pampanunoten ti dadduma a tattao no dagiti mabasbasatayo ita iti Biblia ket kapada dagiti orihinal. Kasta met kadi ti pampanunotem?

5. Kasano a nakopia ti Hebreo a Kasuratan? (Kitaen ti ladawan iti akkub.)

⁵ Imbilin ni Jehova a makopia ti Saona tapno agtalinaed ti kinaumiso dayta. Imbilinna kadagiti ari ti Israel a mangaramidda kadagiti bukodda a kopia ti naisurat a Linteg, ken inapointaranna dagiti Levita a mangisuro iti dayta a Linteg kadagiti tattao. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Idi nawayawayaanen dagiti Judio kalpasan a naipanda idiay Babilonia, maysa a grupo dagiti propesional a parakopia ti nangaramid iti adu a kopia ti Hebreo a Kasuratan. (Esd. 7:6, ftn.) Nakaan-annad dagita a lallaki. Idi agangay, saanda laeng a binilang dagiti sasao no di ket uray dagiti letra tapno masiguradoda nga umiso ti pannakakopia dagita. Ngem gapu ta saanda a perpekto, adda bassit a kamali iti sumagmamano kadagita a kopia. Nupay kasta, gapu ta nakaaramidda iti adu a kopia, nalakada la a nakita dagita a kamali. Kasano?

6. Kasano a nakita dagiti kamali kadagiti kopia ti Biblia?

⁶ Adda ti nasayaat a pamay-an dagiti moderno nga eskolar iti Biblia tapno makitada dagiti kamali dagiti parakopia idi iti Biblia. Kas panangyilustrar: Ipapantayon a naibilin iti 100 a lallaki a manomano a kopiaenda ti maysa a panid. Maysa kadakuada ti nakaaramid iti bassit a kamali. Ti maysa a pamay-an a makitatayo dayta a kamali ket no ikomparatayo ti kinopiana kadagiti kinopia ti dadduma. Iti umasping a pamay-an, nakita met dagiti eskolar dagiti mabalin a kamali wenno naikkat ti maysa a parakopia idi inkomparada dayta iti adu a manuskrito ti Biblia.

7. Kasano ti kinaannad ti adu a parakopia iti Biblia?

⁷ Nagregget unay dagiti parakopia kadagiti manuskrito ti Biblia tapno maaramidda dayta a siuumiso. Kitaentayo ti maysa a pagarigan a mangpaneknek iti dayta a punto. Ti kadaananen a kompleto a manuskrito ti Hebreo a Kasuratan ket napetsaan iti 1008 wenno 1009 C.E. Maawagan dayta iti Leningrad Codex. Ngem kadagiti nabiit pay a tiempo, adu a manuskrito ti Biblia ken paset dagiti manuskrito ti nadiskobre nga agarup 1,000 a tawen a nadadaan ngem iti Leningrad Codex. Baka panunoten ti maysa a kalpasan a nakopia ken maulit-ulit a nakopia dagita a manuskrito iti uneg ti 1,000 a tawen, naiduma unayen dagiti nakasurat iti Leningrad Codex no idilig kadagiti naisurat kadagiti nadadaan a manuskrito. Ngem saan a husto dayta. Idi inkompara dagiti eskolar dagiti nagkauna a manuskrito kadagiti nabiit pay a nadiskobreda a manuskrito, nakitada a bassit laeng ti nagdumaan dagita no kadagiti nausar a sasao. Ngem nagtalinaed ti kinaumiso ti mensahe ti Biblia.

8. Ania ti nagdumaan dagiti kopia ti Kristiano a Griego a Kasuratan kadagiti kopia ti dadduma a nagkauna a libro?

⁸ Dagiti nagkauna a Kristiano ket nangaramid met kadagiti kopia ti Kasuratan. Siaannad a nangaramidda kadagiti kopia ti 27 a libro ti Griego a Kasuratan, ket dagita ti inusarda kadagiti gimong ken panangasabada. Kalpasan nga inkompara ti maysa nga  eskolar dagiti manuskrito ti Griego a Kasuratan iti dadduma pay a libro iti dayta a tiempo, kastoy ti imbagana: “Kaaduanna, no ikompara iti dadduma pay a libro, ad-adu ita dagiti [manuskrito a Griego a Kasuratan], . . . ken mas kompleto dagita.” Kuna ti libro nga Anatomy of the New Testament: “Masiguradotayo a dagiti mabasbasatayo kadagiti mapagtalkan a moderno a patarus [ti Griego a Kasuratan] ket kapada met laeng dagiti insurat dagiti nagkauna a nangisurat kadagita.”

9. Sigun iti Isaias 40:8, ania ti umiso maipapan iti mensahe ti Biblia?

⁹ Iti ginasut a tawen, adu a parakopia ti nagregget ken siaannad a nangkopia iti Biblia. Umiso ngarud ti Biblia a mabasbasa ken ad-adalentayo ita. d Awan duadua a sinigurado ni Jehova nga agtalinaed nga umiso ti mensahena para kadagiti tattao. (Basaen ti Isaias 40:8.) Ngem baka irason ti dadduma a saan a gapu ta napagtalinaed ti mensahe ti Biblia ket ebidensia daytan nga inwanwan ti Dios ti pannakaisuratna. Usigentayo ti dadduma nga ebidensia a ti Biblia ket naggapu iti Dios.

10. Mangted iti maysa a pagarigan ti natungpalen a padto a mangpaneknek a pudno ti kuna ti 2 Pedro 1:21. (Kitaen dagiti ladawan.)

¹⁰ Naglaon ti Biblia iti adu a padto a natungpalen. Ti dadduma ket ginasut a tawen a naisurat sakbay a napasamak. Paneknekan ti historia a pimmayso dagita a padto. Saanen a nakaskasdaaw dayta ta ammotayo a ni Jehova ti Autor dagiti padto ti Biblia. (Basaen ti 2 Pedro 1:21.) Kitaentayo dagiti padto maipapan iti pannakadadael ti nagkauna a siudad ti Babilonia. Idi maikawalo a siglo B.C.E, impaipadto ni Jehova ken propeta Isaias a ti nabileg idi a siudad ti Babilonia ket masakup. Nasaksakbay pay ketdi nga imbagana a Ciro ti nagan ti mangsakup ken no kasano a masakup dayta a siudad. (Isa. 44:27–45:2) Impadto met ni Isaias a madadael ti Babilonia ken saanen a pulos a mapagyanan. (Isa. 13:19, 20) Dayta ti eksakto a napasamak. Idi 539 B.C.E., ti Babilonia ket sinakup dagiti Medo ken Persiano isu a ti dati a dakkel a siudad  ket rebrebba laengen.—Buyaen ti video nga Impakpakauna ti Biblia ti Pannakadadael ti Babilonia iti elektroniko nga edision ti libro nga Agbiagka a Naragsak iti Agnanayon!, leksion 03 punto 5.

11. Ilawlawag no kasano a matungtungpal itan ti Daniel 2:41-43.

¹¹ Saan la nga iti napalabas a tiempo a natungpal dagiti padto ti Biblia; adda met dagiti padtona a matungtungpal itan. Kas pagarigan, usigentayo ti naisangsangayan a pannakatungpal ti padto ni Daniel maipapan iti Anglo-America a Kabilgan a Turay iti Lubong. (Basaen ti Daniel 2:41-43.) Siuumiso a dineskribir dayta a padto a ti nagkadua a kabilgan a turay iti lubong ket ‘addaan iti paset a napigsa’ a kas iti landok ken ‘addaan iti paset a narasi’ a kas iti pila. Napaneknekan nga agpayso dayta. Impakita ti Britain ken ti America ti arig landok a pigsada. Dakkel ti papelda iti panangabakda iti dua a Sangalubongan a Gubat ken agtultuloy a pappapigsaenda ti puersa militarda. Ngem gapu kadagiti umilida, kumapkapuy ti bilegda. Ilablabanda ngamin dagiti kalinteganda babaen kadagiti union dagiti trabahador, kampania para iti kalintegan dagiti sibilian, ken protesta. Kastoy ti nabiit pay nga imbaga ti maysa nga eksperto iti sangalubongan a politika: “Iti amin a demokratiko a pagilian iti intero a lubong, awanen ti nagulgulo ti politikana ngem iti United States.” Ti met Britain, a sabali a paset daytoy a kabilgan a turay iti lubong, ket awanan iti panagkaykaysa iti naglabas a tawtawen gapu iti di agtutunos nga opinion dagiti umilina iti relasion ti nasionda kadagiti nasion a paset ti European Union. Gapu iti kasta a di panagtutunos, kasla imposible a makapagtignay a dagus ti Anglo-America a Kabilgan a Turay iti Lubong.

12. Ania ti maitulong kadatayo dagiti padto ti Biblia?

¹² Ti adu a padto ti Biblia a natungpalen ti mangpabileg iti panagtalektayo a matungpalto dagiti kari ti Dios para iti masanguanan. Umanamongtayo iti daytoy nga inkararag ti salmista ken Jehova: “Ur-urayek ti panangisalakanmo, ta ti saom ti pangnamnamaak.” (Sal. 119:81) Kadagiti panid ti Biblia, maammuantayo a nakaim-imbag ni Jehova ta inikkannatayo “iti nasayaat a masakbayan ken namnama.” (Jer. 29:11) Ti namnamatayo iti masanguanan ket saan a nakadepende kadagiti panagregget ti tao no di ket kadagiti kari ni Jehova. Itultuloytayo koma a patibkeren ti panagtalektayo iti Sao ti Dios babaen ti sigagaget a panagadaltayo kadagiti padto ti Biblia.

13. Sigun iti Salmo 119:66, 138, ania ti maysa pay a rason a makapagtalektayo iti Biblia?

¹³ Adda pay maysa a rason a makapagtalektayo iti Biblia. Usigentayo dagiti nasayaat a resulta no suroten dagiti tattao dagiti balakadna. (Basaen ti Salmo 119:66, 138.) Kas pagarigan, dagiti agassawa a dandani idin agsina wenno agdiborsio ket naragsak itan ta sursurotenda dagiti balakad ti Biblia. Padpadakkelenda dagiti annakda iti Nakristianuan a pamilia. Gapu iti dayta, marikna dagiti annak a natalgedda ken maay-ayatda.—Efe. 5:22-29.

14. Mangted iti pagarigan no kasano a sumayaat ti biag dagiti tattao no iyaplikarda dagiti kinapudno iti Biblia.

¹⁴ Uray dagiti naranggas a kriminal ket nakaaramid kadagiti dadakkel a panagbalbaliw iti biag gapu iti panangsurotda kadagiti nainsiriban a balakad ti Biblia. Kitaentayo ti kapadasan ti balud a ni Jack. e Bayolente a kriminal ni Jack ken pagaammo kas maysa  kadagiti kararanggasan a balud a nasentensiaan iti ipapatay. Ngem maysa nga aldaw, nakikatugaw ni Jack iti panagadal iti Biblia. Bimmilib ni Jack iti kinaimbag nga impakita dagiti kakabsat a nangikondukta iti panagadal, isu a nagpayadal metten iti Biblia. Bayat nga iyap-aplikarna dagiti kinapudno iti Biblia, nagbalbaliw metten ti kababalin ken personalidadna. Di nagbayag, nagbalin ni Jack a di bautisado nga agibumbunannag ken nabautisaran. Sireregta nga inkasabana ti maipapan iti Pagarian ti Dios iti dadduma a balud ken uppat kadakuada ti nagpayadal iti Biblia. Idi dimtengen ti aldaw a mapapatay ni Jack, sabalin ti kinataona. Imbaga ti maysa kadagiti abogadona: “Saanen nga isu ti Jack nga am-ammok 20 a tawenen ti napalabas. Dagiti pannursuro dagiti Saksi ni Jehova ti nangbalbaliw iti biagna.” Uray napapatay ni Jack, ti kapadasanna ti nalawag a mangipakita a makapagtalektayo iti Sao ti Dios ken adda bileg dayta a mangpasayaat iti biag dagiti tattao.—Isa. 11:6-9.

15. Kasano a naiduma ti ili ni Jehova ita gapu ta iyap-aplikarda dagiti kinapudno iti Biblia? (Kitaen ti ladawan.)

¹⁵ Gapu ta iyap-aplikar ti ili ni Jehova dagiti kinapudno iti Biblia, agkaykaysada. (Juan 13:35; 1 Cor. 1:10) Naisangsangayan unay ti talna ken panagkaykaysatayo no ikompara iti kinaawan panagkaykaysa dagiti tattao ita gapu iti agsasabali nga opinionda iti politika, agraman ti agduduma a puli ken kasasaadda iti biag. Nasdaaw unay ti agtutubo a ni Jean gapu iti nakitana a panagkaykaysa ti ili ni Jehova. Dimmakkel ni Jean iti maysa a pagilian iti Africa. Idi adda gerra sibil iti pagilianda, nagsoldado. Ngem idi agangay, nagkamang iti kaarrubada a pagilian. Sadiay nga adda nakasaritana a Saksi ni Jehova. Imbaga ni Jean: “Naammuak a dagiti pasurot ti pudno a relihion ket saan a makiramraman iti politika ken saanda a nasinasina. Imbes ketdi, agiinnayatda.” Imbagana pay: “Inusarko idi ti biagko a mangidepensa iti pagiliak. Ngem idi naammuak dagiti kinapudno iti Biblia, indedikarkon ken Jehova ti biagko.” Interamente a  nagbalbaliw ni Jean. Imbes a makilaban kadagiti tattao a naiduma kenkuana ti pagilian wenno pulida, ipakpakaammonan iti amin a makasaritana ti mensahe ti Biblia maipapan iti talna. Talaga a makatulong dagiti balakad ti Biblia iti amin a klase ti tattao. Napigsa nga ebidensia dayta a makapagtalektayo iti Sao ti Dios.

16. Apay a nagpateg a pabilgentayo ti panagtalektayo iti Sao ti Dios?

¹⁶ Bayat a dumakdakes ti lubong, masubokto ti panagtalektayo kadagiti kinapudno. Baka agimula dagiti tattao iti panagduadua iti isiptayo, kas koma iti panagduadua maipapan iti kinapudno iti Biblia, wenno no talaga nga adda met laeng ti inapointaran ni Jehova a matalek ken masirib nga adipen a mangiwanwan kadagiti agdaydayaw kenkuana ita. Ngem no kombinsidotayo a kanayon a pudno ti Sao ni Jehova, malabanantayo ti kasta a panangatakar iti pammatitayo. ‘Desididotayo a kanayon a mangtungpal kadagiti regulasion ni Jehova agingga a mapugsat ti maudi nga angestayo.’ (Sal. 119:112) Saantayonto a “mabain” a mangipakaammo iti sabsabali maipapan iti kinapudno ken mangiparegta kadakuada nga agbiagda maitunos iti dayta. (Sal. 119:46) Ken no maipasangotayo iti karirigatan a situasion a pakairamanan ti pannakaidadanes, maibturantayo dagita a “siraragsak ken siaanus.”—Col. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Ania ti ipalagip kadatayo ti tekstotayo ita a tawen?

¹⁷ Anian a yamantayo ta impakaammo ni Jehova kadatayo ti kinapudno! Dayta a kinapudno ti tumultulong kadatayo nga agbalin a kalmado. Mangted met dayta iti panggep ken nalawag a direksion iti biagtayo bayat nga agbibiagtayo iti daytoy a lubong a kumarkaro ti kinariribukna. Ipaayannatayo met iti namnama nga adda nasaysayaat a masakbayantayo iti panagturay ti Pagarian ti Dios. Ti koma tekstotayo iti tawen 2023 ti tumulong kadatayo nga agtalinaed a kombinsido a ti intero a linaon ti Sao ti Dios—ti mismo a kababagasna—ket kinapudno!—Sal. 119:160.