1, 2. (a) Kasano a kumarkaro ita ti pannakasinasina ti lubong? (b) Ania dagiti saludsod a sungbatantayo?

“PURO kinaawan hustisia ti makitkitak manipud idi ubingak,” malagip ti maysa a sister idiay makin-abagatan a Europa. “Isu a diak sinuportaran ti sistema ti politika iti pagilianmi, no di ket sinuportarak ti kapanunotan nga ibilbilang ti dadduma a mangbalbaliw iti gobierno. Kinapudnona, adu a tawen a nobianak ti maysa a terorista.” Maysa met a brother idiay makin-abagatan nga Africa ti dati a mangikalkalintegan iti kinaranggas. Kinunana: “Patiek a ti tribumi ti kasasayaatan, isu a nakimiembroak iti maysa a partido ti politika. Naisuro kadakami a patayenmi dagiti kabusormi babaen ti gayang​—uray dagiti katribumi a mangsuporta iti sabali a partido ti politika.” Inamin ti maysa a sister idiay makintengnga a Europa: “Mangidumdumaak idi, ken kagurak ti asinoman a diak kapada iti puli wenno relihion.”

² Nasaknap ita ditoy lubong ti kababalin dagiti tallo nga indibidual a nadakamat. Umad-adu dagiti naranggas a militante a grupo, kumarkaro ti pannakasinasina gapu iti politika, ken nagkaron ti pannakagura dagiti ganggannaet iti adu a pagilian. Kas impakpakauna ti Biblia, “saan a sidadaan iti aniaman a tulagan” ti amin  a kita ti tattao kadagitoy maudi nga al-aldaw. (2 Tim. 3:1, 3) Bayat a kumarkaro ti pannakasinasina ti lubong, kasano a mataginayon dagiti Kristiano ti panagkaykaysada? Adu ti masursurotayo iti panangsango ni Jesus iti maysa a situasion idi umuna a siglo idi nagulo ti politika iti Israel. Usigentayo ti tallo a napateg a punto: Apay a saan a nakiraman ni Jesus iti aniaman a partido ti politika? Kasano nga impakitana a masapul nga awan ti dasdasigan dagiti adipen ti Dios iti politika? Ken kasano nga insurona a di nainkalintegan ti panangusar iti kinaranggas?

3, 4. (a) Ania ti namnamaen dagiti Judio idi kaaldawan ni Jesus? (b) Ania ti epekto dayta kadagiti adalan ni Jesus?

³ Il-iliwen ti adu a Judio a kinasabaan ni Jesus a mawayawayaanda iti turay ti Roma. Dagiti Judio a Zealot, wenno panatiko, rinubrobanda dayta a tarigagay dagiti tattao. Adu kadakuada ti nangsurot kadagiti ideya ni Judas a taga-Galilea, a palso a mesias idi umuna a siglo ken adu ti nayaw-awanna. Kuna ti Judio a historiador a ni Josephus a daytoy a Judas “ginuyugoyna dagiti kailianna nga agrebelde, nga inawaganna ida a takrot gapu iti panagbayadda iti buis kadagiti Romano.” Pinapatay dagiti Romano daytoy a Judas. (Ara. 5:37) Nagbalin pay ketdi a naranggas ti dadduma a Zealot tapno maibanag ti panggepda.

⁴ Ur-urayen met idi dagiti ordinario a Judio ti idadateng ti maysa nga agturay a Mesias. Namnamaenda a padayagenna ti nasionda ken wayawayaanna ida iti turay ti Roma. (Luc. 2:38; 3:15) Adu ti namati nga ipasdek ti Mesias ti pagarianna idiay Israel, iti kasta, agsubli ti minilion a naiwarawara a Judio iti bukodda a daga. Malagiptayo nga insaludsod idi ni Juan a Mammautisar ken Jesus: “Sika kadi Daydiay Umay, wenno inanamaenmi aya ti sabali?” (Mat. 11:2, 3) Nalabit kayat idi ni Juan a maammuan no adda sabali a mangtungpal iti amin a namnamaen dagiti Judio. Kalpasan a napagungar ni Jesus, nakasaritana ti dua nga adalan nga agpa-Emmaus. Addaanda met idi iti di natungpal a namnama maipapan iti Mesias. (Basaen ti Lucas 24:21.) Di nagbayag, insaludsod dagiti apostol ni Jesus: “Apo, isublim kadi ti pagarian iti Israel iti daytoy a tiempo?”​—Ara. 1:6.

5. (a) Apay a kayat dagiti taga-Galilea nga agbalin ni Jesus nga arida? (b) Kasano nga inlinteg ni Jesus ti panagpampanunotda?

⁵ Gapu kadagita nga ekspektasion maipapan iti Mesias, kayat dagiti taga-Galilea nga agbalin ni Jesus nga arida. Nalabit mailadawantayo a pampanunotenda a nagsayaat a lider ni Jesus. Nalaing nga agpalawag; mapaimbagna dagiti masakit; maipaayanna pay ketdi iti taraon dagiti mabisin. Kalpasan a pinakan ni Jesus ti agarup 5,000 a lallaki, nadlawna ti motibo dagiti tattao. “Ni Jesus, idi naammuanna nga umayda koman ket kemmegenda tapno pagbalinenda nga ari, napan manen nga agmaymaysa idiay bantay.” (Juan 6:10-15) Kabigatanna, iti ballasiw ti Baybay ti Galilea, nagmawmaw ti gagarda. Gapuna, inlawlawag ni Jesus ti talaga a panggepna. Naespirituan a pagimbagan, saan a namaterialan, ti ipaayna iti nasion. Imbagana: “Agtrabahokayo, saan a maipaay iti taraon a madadael, no di ket maipaay iti taraon a mataginayon maipaay iti biag nga agnanayon.”​—Juan 6:25-27.

6. Kasano nga inlawlawag ni Jesus a saan nga interesado iti politika? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

⁶ Sumagmamano nga aldaw sakbay ti ipapatay ni Jesus, nadlawna a namnamaen ti dadduma a pasurotna a mangipasdek idiay Jerusalem iti naindagaan a pagarian. Inlintegna dayta a kapanunotan iti ilustrasionna  maipapan kadagiti mina. Ipakita dayta a ni Jesus, ti “tao a natan-ok ti pannakayanakna,” ket napautto ti kaawanna. (Luc. 19:11-13, 15) Imbaga met ni Jesus ti neutral a takderna kadagiti agtuturay a Romano. Insaludsod ni Poncio Pilato ken Jesus: “Sika kadi ti ari dagiti Judio?” (Juan 18:33) Nalabit maamak ti gobernador amangan no mangpataud ni Jesus iti riribuk iti politika, a problema idi iti intero a panagturay ni Pilato. Insungbat ni Jesus: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong.” (Juan 18:36) Saan a makiraman iti politika ta nailangitan ti Pagarianna. Imbagana ken Pilato a ti panggepna ditoy daga ket ‘tapno saksianna ti kinapudno.’​—Basaen ti Juan 18:37.

7. Apay a mabalin a saan a nalaka ti di sumuporta kadagiti napolitikaan a partido uray iti panunot laeng?

⁷ No nalawag a maawatantayo ti annongentayo kas ken Jesus, maliklikantayo a suportaran dagiti napolitikaan a partido, uray iti panunot laeng. Mabalin a saan a nalaka dayta. Kuna ti maysa a manangaywan iti sirkito: “Kumarkaro ti kinarebelioso dagiti tattao iti lugarmi. Nakaron ti nasionalismo, ken patien ti adu a sumayaat ti biagda no isuda ti mangituray iti bagida. Imbag laengen ta agkaykaysa latta dagiti kakabsat kas Kristiano babaen ti panangikasabada iti naimbag a damag ti Pagarian. Namnamaenda a solbaren ti Dios ti kinaawan hustisia ken ti dadduma pay a problematayo.”

8. Mangted ti pagarigan iti pakadagsenan dagiti nagkauna a Judio.

⁸ Kaaduanna a ti kinaawan hustisia ti rason a makiraman dagiti tattao iti politika. Idi panawen ni Jesus, nabara nga isyu iti politika ti panagbuis. Kinapudnona, nangrugi ti panagrebelde ni Judas a taga-Galilea a nadakamat itay idi naibilin nga agparehistro dagiti umili tapno sigurado nga agbuisda iti Roma. Adu idi a buis ti masapul a bayadan dagiti iturturayan ti Roma, a pakairamanan dagiti dumdumngeg ken Jesus, kas iti buis ti sanikua, daga, ken balay. Ad-adda pay a napadagsenanda gapu kadagiti korap nga agkolkolekta iti buis. Mabalin a gatangen dagiti agkolkolekta iti buis ti posisionda ket kusitenda ti buis a makolektada. Bimmaknang ni Zaqueo, ti pangulo dagiti agkolkolekta iti buis idiay Jerico, ta kuarkuartaanna dagiti tattao. (Luc. 19:2, 8) Nalabit gagangay idi dayta iti adu nga agkolkolekta iti buis.

9, 10. (a) Kasano a pinadas dagiti bumusbusor nga iraman ni Jesus iti isyu ti politika? (b) Ania ti masursurotayo iti sungbat ni Jesus? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

⁹ Pinadas dagiti bumusbusor nga iraman ni Jesus iti isyu ti panagbuis. Isyu idi ti  maipapan iti “panguluen a buis,” ti maysa a denario a buis a singsingiren ti Roma kadagiti masakupanna. (Basaen ti Mateo 22:16-18.) Kagura idi dagiti Judio dayta a buis ta ipalagipna ti panangituray kadakuada ti Roma. “Dagiti pasurot iti gunglo ni Herodes” a nangpataud iti dayta nga isyu namnamaenda idi a no babalawen ni Jesus ti panagbuis, mabalin a maakusaran a kumonkontra iti turay. No met ibaga ni Jesus a kasapulan ti agbuis, mabalin a mapukawna ti suporta dagiti pasurotna.

¹⁰ Naannad ni Jesus ken nagtalinaed a neutral iti dayta nga isyu. Kinunana: “Ibayadyo ken Cesar ti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios ti bambanag ti Dios.” (Mat. 22:21) Siempre, ammo ni Jesus a gagangay ti korapsion kadagiti agkolkolekta iti buis. Ngem saanna a kayat a masinga ti atensionna iti napatpateg nga amang nga isyu​—ti Pagarian ti Dios, a mangipaay iti pudpudno a solusion. Nangipakita ngarud ni Jesus iti ulidan iti amin a pasurotna. Masapul a saanda a makiraman kadagiti isyu iti politika, uray no kasla husto wenno nainkalintegan ti ilablabanda. Imbes ketdi, sapulen dagiti Kristiano ti Pagarian ti Dios ken ti kinalintegna, ket liklikanda ti agkomento maikontra kadagiti kinaawan hustisia.​—Mat. 6:33.

11. Kasano a mausartayo iti umiso a pamay-an ti panagtarigagaytayo iti kinahustisia?

¹¹ Adu a Saksi ni Jehova ti nagballigi a mangikkat iti nakaro a napolitikaan nga opinionda. Kuna ti maysa a sister idiay Great Britain: “Kalpasan a nagadalak iti sociology iti unibersidad, nagbalin a rebelioso ti panagpampanunotko. Kayatko nga ilaban ti kalintegan dagiti nangisit, ta adu unay a kinaawan hustisia ti napasaranmi. Uray mangab-abakak kadagiti debate, dismayadoak latta. Diak idi napanunot a masapul a maparut iti puso dagiti tattao dagiti rason iti panangidumduma iti puli. Ngem idi rinugiak ti agadal iti Biblia, nabigbigko a masapul a parutek dayta iti pusok. Ket maysa a puraw a sister ti siaanus a timmulong kaniak. Regular pioneer-ak itan iti maysa a sign-language congregation, ket ikagkagumaakon nga asitgan ti amin a kita ti tattao.”

12. Ania a kita ti “lebadura” ti imbaga ni Jesus a liklikan dagiti adalanna?

¹² Idi panawen ni Jesus, masansan nga agtipon ti relihion ken ti politika. Kuna ti libro a Daily Life in Palestine at the Time of Christ a “dagiti sekta ti relihion a nakabingbingayan dagiti Judio ket mabalin a dagiti partido ti politika.” Isu nga impakdaar ni Jesus kadagiti adalanna: “Pagtalinaedenyo a silulukat dagiti matayo, siputanyo ti lebadura dagiti Fariseo ken ti lebadura ni Herodes.” (Mar. 8:15) Ti Herodes a tuktukoyen ni Jesus ket mabalin a dagiti pasurot ti partido ni Herodes. Supsuportaran idi dagiti Fariseo ti pannakawayawaya dagiti Judio. Iti salaysay ni Mateo, dinakamat met ni Jesus dagiti Saduceo iti dayta a saritaan. Kayatda nga agtalinaed ti saadda. Adu kadakuada ti addaan iti napolitikaan nga autoridad iti gobierno ti Roma. Pinakdaaran ni Jesus dagiti adalanna a liklikanda dagiti sursuro, wenno lebadura, nga itantandudo dagitoy tallo a grupo. (Mat. 16:6, 12) Makapainteres ta napasamak daytoy a saritaan di nagbayag kalpasan a ginandat dagiti tattao a pagbalinen nga ari ni Jesus.

13, 14. (a) Kasano a nagbanag iti kinaranggas ken kinaawan hustisia dagiti isyu iti politika ken relihion? (b) Apay a di umiso ti agbalin a naranggas gapu iti kinaawan hustisia? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

¹³ No agtipon ti relihion ken politika, nalaka a tumaud ti kinaranggas. Insuro ni  Jesus a masapul nga agtalinaed a neutral dagiti adalanna kadagita a kasasaad. Dayta idi ti makagapu nga implano dagiti panguluen a papadi ken dagiti Fariseo ti pannakapapatay ni Jesus. Imbilangda ni Jesus kas karibal iti politika ken relihion a mamagpeggad iti saadda. Imbagada: “No isu baybay-antayo a kastoy, maaddaandanto amin iti pammati kenkuana, ket umayto dagiti Romano ket ikkatendanto agpadpada ti lugartayo ken ti nasiontayo.” (Juan 11:48) Gapuna, indauluan ti Nangato a Padi a ni Caifas ti pannakaiplano ti ipapatay ni Jesus.​—Juan 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Nangibaon ni Caifas kadagiti soldado a mangaresto ken Jesus iti rabii. Ammo ni Jesus daytoy a nakababain a taktika, isu nga iti maudi a pangrabii a kaduana dagiti apostol, imbagana a mangitugotda kadagiti kampilan. Umanayen ti dua a kampilan tapno maisurona ti maysa a napateg a leksion. (Luc. 22:36-38) Iti tengnga dayta a rabii, inusar ni Pedro ti maysa a kampilan a makilaban iti maysa kadagiti dimmarup. Ipakita dayta a kagurana ti awanan hustisia a pannakaaresto ni Jesus. (Juan 18:10) Ngem imbaga ni Jesus ken Pedro: “Ipulangmo ta kampilanmo iti lugarna, ta amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mat. 26:52, 53) Daytoy a napateg a leksion ket maitunos iti immuna nga inkararag ni Jesus iti dayta a rabii, a masapul a saanda nga agbalin a paset ti lubong. (Basaen ti Juan 17:16.) Biang ti Dios ti panangikkat iti kinaawan hustisia.

15, 16. (a) Kasano a nakatulong ti Sao ti Dios kadagiti Kristiano tapno maliklikanda ti riribuk? (b) Ania ti makitkita ni Jehova iti daytoy a lubong?

¹⁵ Dayta ti nasursuro ti sister idiay makin-abagatan a Europa a nadakamat itay. Napaliiwna: “Nabigbigko a saan a mangyeg iti hustisia ti kinaranggas. Nakitak a masansan a mapapatay laeng dagidiay agusar iti kinaranggas. Ket agbunga laeng dayta iti naun-uneg pay a gura. Maragsakanak a makaammo iti Biblia a ti laeng Dios ti makaipaay iti pudpudno a hustisia ditoy daga. Dayta a mensahe ti 25 a tawenen nga ikaskasabak.” Ti brother idiay makin-abagatan nga Africa sinuktanna ti gayangna iti “kampilan ti espiritu,” ti Sao ti Dios, ta ikaskasabana itan ti mensahe ti kappia kadagiti kaarrubana, aniaman ti tribuda. (Efe. 6:17) Kasta met, idi nagbalinen a Saksi ni Jehova ti sister idiay makintengnga a Europa, nakiasawa iti brother a kagurgurana idi ti pulina. Nagbalbaliw dagitoy a tallo gapu ta kayatda a tuladen ni Kristo.

¹⁶ Nakapatpateg ti kasta a panagbalbaliw! Inyarig ti Biblia ti sangatauan iti nadawel a baybay, a di makatalna. (Isa. 17:12; 57:20, 21; Apoc. 13:1) Nupay dagiti isyu iti politika ti mangrirriribuk, mangbingbingay, ken mangpatpataud iti awan serserbina a kinaranggas, natalna ken agkaykaysatayo latta. Ket sigurado a maragsakan ni Jehova a makakita nga agkaykaysa ti ilina iti daytoy nabingbingay a lubong.​—Basaen ti Sofonias 3:17.

17. (a) Ania ti tallo a pamay-an tapno bumileg ti panagkaykaysatayo? (b) Ania ti usigentayo iti sumaruno nga artikulo?

¹⁷ Naammuantayo a bumileg ti panagkaykaysatayo kas Kristiano iti tallo a pamay-an: (1) No agtalektayo nga ikkatento ti nailangitan a Pagarian ti Dios ti kinaawan hustisia, (2) no awan ti dasdasigantayo nga isyu iti politika, ken (3) no guraentayo ti kinaranggas. Ngem no dadduma, mabalin nga agpeggad ti panagkaykaysatayo gapu iti panangidumduma. Usigen ti sumaruno nga artikulo no kasano a mapagballigiantayo daytoy a problema, kas kadagiti Kristiano idi umuna a siglo.