1. Ania ti maysa a rason a natantan-ok ti tao ngem iti animal?

TI KAADDA ti konsiensia ti tao ti maysa a rason a natantan-ok ti tao ngem iti animal. Addan konsiensia ti tao sipud naparsua. Naglemmeng da Adan ken Eva kalpasan a sinukirda ti linteg ni Jehova. Dayta ti mangipakita a nakonsiensiada.

2. Kasano a mayarig ti konsiensiatayo iti kompas? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

² Dagidiay saan a nasayaat ti pannakasanay ti konsiensiana ket kas iti aglaylayag a barko a depektibo ti kompasna. Delikado ti aglayag no dadael ti kompas. Gapu iti angin ken agus ti baybay, alisto laeng nga agturong ti barko iti sabali a direksion. Makatulong iti kapitan ti nasayaat a kompas tapno maiturongna ti barko iti umiso a direksion. Ti konsiensiatayo ket agserbi kas kompas iti moral. Maysa dayta nga abilidad a mangilasin iti naimbag ken dakes a mangidalan kadatayo iti umiso a direksion. Ngem tapno epektibo a mangidalan ti konsiensiatayo, masapul nga umiso ti pannakasanayna.

3. Ania ti resultana no di umiso ti pannakasanay ti konsiensia?

³ No di umiso ti pannakasanay ti konsiensiatayo, dinatayo  igawid nga agaramid iti dakes. (1 Tim. 4:1, 2) Mabalin a kombinsirennatayo pay ketdi a “ti dakes ket naimbag.” (Isa. 5:20) Impakdaar ni Jesus kadagiti pasurotna: “Um-umayen ti oras inton tunggal maysa a mangpapatay kadakayo pagarupennanto a nakaipaay iti sagrado a panagserbi iti Dios.” (Juan 16:2) Kasta ti narikna dagidiay nangpapatay ken adalan nga Esteban, ken ti dadduma a kas kadakuada. (Ara. 6:8, 12; 7:54-60) Gapu iti panangaramidda iti nagdakes a krimen a kas iti panangpapatay, suksukiren dagitoy a panatiko dagiti linteg Daydiay ibagbagada a daydayawenda! (Ex. 20:13) Nalawag a ti konsiensiada ket manangallilaw a giya!

4. Ania ti aramidentayo tapno umiso ti panagtignay ti konsiensiatayo?

⁴ Ania ti aramidentayo tapno umiso ti panagtignay ti konsiensiatayo? Dagiti linteg ken prinsipio iti Sao ti Dios ket “makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.” (2 Tim. 3:16) Gapuna, no naanep nga adalentayo ti Biblia, utobentayo ti ibagbagana, ken iyaplikartayo dayta, masanay ti konsiensiatayo nga ad-adda a tumunos iti pampanunot ti Dios, ket agserbi kas mapagtalkan a giya. Usigentayo no kasano a makatulong dagiti linteg ken prinsipio ni Jehova iti panangsanaytayo iti konsiensiatayo.

5, 6. Kasanotayo a magunggonaan iti panangsurottayo kadagiti linteg ti Dios?

⁵ Tapno magunggonaan kadagiti linteg ti Dios, saantayo laeng koma a basaen wenno ammuen dagita. Masapul a sursuruentayo nga ipateg ken respetuen dagitoy. Kuna ti Sao ti Dios: “Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti naimbag.” (Amos 5:15) Ngem kasano? Masapul a tuladentayo ti panangmatmat ni Jehova iti bambanag. Kas ilustrasion: Ipapanmo nga adda problemam iti pannaturog. Imbaga ti doktormo a manganka iti nasustansia a taraon, agehersisioka, ken baliwam ti estilo ti panagbiagmo. Idi inaramidmo dayta, simmayaat ti pannaturogmo! Sigurado nga agyamanka unay iti tulong ti doktormo ta nagsayaatam dayta.

⁶ Kasta met laeng kadatayo. Inikkannatayo ti Namarsua kadagiti linteg a mangprotektar kadatayo kadagiti makadangran nga epekto ti basol tapno sumayaat ti biagtayo. Panunotentayo no kasano a nagimbagantayo ti panangsurot kadagiti linteg ti Biblia maipapan iti panagulbod, panagsaur, panagtakaw, seksual nga immoralidad, kinaranggas, ken espiritismo. (Basaen ti Proverbio 6:16-19; Apoc. 21:8) No mapadasantayo ti adu a gunggona iti panagtulnog ken Jehova, umuneg ti ayat ken apresasiontayo kenkuana ken kadagiti lintegna.

7. Ania ti maitulong ti panangbasa ken panangutob kadagiti agpaypayso a salaysay ti Biblia?

⁷ Agyamantayo ta saanen a kasapulan a sagabaentayo dagiti epekto ti panangsukir kadagiti linteg ti Dios tapno makasursurotayo. Adda masursurotayo iti kamali ti dadduma a nairekord iti Sao ti Dios. Kuna ti Proverbio 1:5: “Ti masirib a tao umimdengto ken gumun-od iti ad-adu pay a pammilin.” Wen, kasayaatan dagiti instruksion nga aw-awatentayo iti Dios, kas no basaen ken utobentayo dagiti agpaypayso a salaysay ti Biblia. Kas pagarigan, panunotentayo ti saem a narikna ni Ari David idi sinukirna ti bilin ni Jehova ket nakikamalala ken Bat-seba. (2 Sam. 12:7-14) Bayat a basbasaen ken ut-utobentayo daytoy a salaysay, mabalin nga isaludsodtayo: ‘Kasano a naliklikan koma ni David ti saem a resulta ti pannakikamalalana ken Bat-seba? No maipasangoak iti kasta  a sulisog, kabaelak kadi a labanan? Tumarayak kadi a kas ken Jose, wenno tumulokak a kas ken David?’ (Gen. 39:11-15) No pampanunotentayo dagiti dakes a resulta ti basol, bumileg ti determinasiontayo a ‘manggura iti dakes.’

8, 9. (a) Ania ti usar ti konsiensiatayo? (b) Ania ti koneksion dagiti prinsipio ni Jehova ken ti konsiensiatayo?

⁸ Mabalin a likliklikantayo dagiti aramid a kagura ti Dios. Ngem adda dagiti situasion wenno aktibidad nga awan ti espesipiko a bilin ti Kasuratan. Kasanotayo a mailasin no ania ti kayat ti Dios nga aramidentayo? Ditoy a mausartayo ti nasanay iti Biblia a konsiensiatayo.

⁹ Gapu iti ayat ni Jehova, nangipaay kadagiti prinsipio a mangidalan iti konsiensiatayo. Kunana: “Siak, ni Jehova, ti Diosmo, Daydiay mangisursuro kenka tapno magunggonaam ti bagim, Daydiay mangpappapagna kenka iti dalan a rebbeng a pagnaam.” (Isa. 48:17, 18) No usarentayo ti isip ken pusotayo a mangtarus kadagiti prinsipio ti Biblia, mailinteg, maiturong, ken masanaytayo ti konsiensiatayo. Makatulong dayta tapno nainsiriban dagiti desisiontayo.

10. Ania ti prinsipio, ken kasano nga inusar ni Jesus dagita iti panangisurona?

¹⁰ Ti prinsipio ket maysa a kangrunaan a kinapudno wenno pannursuro a pangibatayan iti panagpanunot wenno panagtignay. Tapno maawatantayo ti maysa a prinsipio, masapul a tarusantayo ti panagpampanunot daydiay Manangted-linteg ken ti rason nga intedna dagita. Bayat ti ministerio ni Jesus, insurona dagiti prinsipio a makatulong kadagiti adalanna a mangilasin iti dakes nga epekto ti maysa a kababalin wenno aramid. Kas pagarigan, insurona a ti sakit ti nakem ket agresulta iti kinaranggas ken ti panaggartem iti pannakikamalala. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Tapno umiso ti pannakasanay ti konsiensiatayo, masapul nga agpaidalantayo kadagiti nadiosan a prinsipio, iti kasta, maidaydayawtayo ti Dios.​—1 Cor. 10:31.

11. Kasano a mabalin nga agduduma ti konsiensiatayo?

¹¹ Mabalin nga agduma ti konklusion ti dua a Kristiano a nasanay iti Biblia ti konsiensiada. Alaentayo a pagarigan ti panaginum iti arak. Saan nga iparit ti Biblia ti kalkalainganna a panaginum iti arak, ngem kondenarenna ti sobra a panaginum ken panagbartek. (Prov. 20:1; 1 Tim. 3:8) Kayatna kadi a sawen nga awanen ti sabali nga ikabilangan ti maysa a Kristiano no la ket ta kalkalainganna ti panaginumna? Saan. Uray ipalubos ti konsiensiana, masapul nga ikabilanganna met ti konsiensia ti sabsabali.

12. Kasano a makatulong ti Roma 14:21 tapno maikabilangantayo ti konsiensia ti sabsabali?

¹² Nagpateg nga ikabilangan ti maysa a Kristiano ti konsiensia ti sabsabali, isu nga insurat ni Pablo: “Naimbag ti saan a mangan iti lasag wenno uminum iti arak wenno mangaramid iti aniaman a banag a pakaitibkolan ni kabsatmo.” (Roma 14:21) Situtulokka kadi a mangisuko iti kalintegam tapno saanmo a maitibkol ti maysa a kabsat a naiduma ti konsiensiana? Aramidem la ketdi dayta. Sakbay a naammuan ti dadduma a kakabsat ti kinapudno, mangnginum wenno mammartekda, ngem determinadodan a mangliklik iti dayta. Sigurado a ditay kayat a datayo ti rason nga agsubli ti maysa a kabsat iti dati nga aramidna a pakadangrananna! (1 Cor. 6:9, 10) Saan ngarud a panangipakita iti ayat no pilitentayo ti kabsat a bisitatayo nga uminum iti arak no dina kayat.

13. Kasano nga inkabilangan ni Timoteo ti sabsabali tapno awatenda ti naimbag a damag?

¹³ Idi agarup 20 ti tawen ni Timoteo, nagpakugit uray nasakit tapno saan a maitibkol  dagiti kasabaanna a Judio. Tinuladna ti kababalin ni apostol Pablo. (Ara. 16:3; 1 Cor. 9:19-23) Kas ken Timoteo, situtulokka kadi nga agsakripisio para iti pagimbagan ti sabsabali?

14, 15. (a) Ania ti ramanen ti irarang-ay iti kinanataengan? (b) Ania ti koneksion ti panangipakita iti ayat ken ti kinanataengan iti naespirituan?

¹⁴ Saan koma nga agpatingga laeng ti amin a Kristiano iti “pagdamdamuan a doktrina maipapan iti Kristo” no di ket ‘agreggetda a rumang-ay iti kinanataengan.’ (Heb. 6:1) Saan nga automatiko dayta. Masapul nga “agreggettayo,” wenno ikagumaantayo dayta. Tapno rumang-aytayo iti kinanataengan, masapul a paunegentayo ti pannakaammo ken pannakatarustayo. Isu a kanayon a maiparparegta nga inaldaw a basaentayo ti Biblia. (Sal. 1:1-3) Kalatmo kadi dayta? No aramidem dayta, umuneg ti pannakatarusmo kadagiti linteg ken prinsipio ni Jehova ken ti pannakaawatmo iti Saona.

¹⁵ Ti kangrunaan a linteg kadagiti Kristiano ket ti linteg ti ayat. Kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Dinakamat ni Santiago a kabsat ni Jesus a ti ayat ket “naarian a linteg.” (Sant. 2:8) Kinuna ni Pablo: “Ti ayat isu ti kaitungpalan ti linteg.” (Roma 13:10) Saan a pakasdaawan dayta a pannakaipaganetget ti ayat ta ibaga ti Biblia a “ti Dios ket ayat.” (1 Juan 4:8) Ti ayat ti Dios ket saan a basta rikna. Insurat ni Juan: “Babaen itoy naiparangarang ti ayat ti Dios iti kasasaadtayo, agsipud ta ti Dios imbaonna ti bugbugtong nga Anakna ditoy lubong tapno magun-odantayo ti biag babaen kenkuana.” (1 Juan 4:9) Wen, nagtignay ti Dios gapu iti ayatna. No ipakitatayo ti ayattayo ken Jehova ken iti Anakna, kadagiti kapammatiantayo, ken iti sabsabali, pampaneknekantayo a nataengantayo a Kristiano.​—Mat. 22:37-39.

16. Bayat a rumang-aytayo iti naespirituan, apay a napatpategen kadatayo dagiti prinsipio?

¹⁶ Bayat nga agmatmataenganka kas Kristiano, napatpategen kenka dagiti prinsipio. Agaplikar laeng ngamin dagiti linteg iti espesipiko a situasion ngem nalawlawa ti  pagaplikaran dagiti prinsipio. Kas pagarigan, saan a maawatan ti bassit nga ubing dagiti peggad ti saan a nasayaat a kakadua isu a mangaramid dagiti masirib a nagannak kadagiti pagannurotan a mangprotektar kenkuana. (1 Cor. 15:33) Ngem bayat a dumakdakkel ti ubing, rumang-ay ti abilidadna nga agpanunot ket matarusannan dagiti prinsipio ti Biblia. Iti kasta, agbalin a nainsiriban dagiti desisionna iti panagpili kadagiti kakadua. (Basaen ti 1 Corinto 13:11; 14:20.) No matarusantayo dagiti nadiosan a prinsipio, ad-adda nga agbalin a mapagtalkan a giya ti konsiensiatayo, a maitunos iti pampanunot ti Dios.

17. Apay a maibagatayo nga addaantayo kadagiti kasapulantayo tapno nainsiriban dagiti desisiontayo?

¹⁷ Kompleto kadi ti kasapulantayo tapno nainsiriban ken makaay-ayo ken Jehova dagiti desisiontayo? Wen. No usarentayo a naimbag dagiti linteg ken prinsipio iti Sao ti Dios, agbalintayo a ‘naan-anay a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.’ (2 Tim. 3:16, 17) Gapuna, sapulentayo dagiti prinsipio ti Biblia tapno ‘mailasintayo no ania ti pagayatan ni Jehova.’ (Efe. 5:17) Usarentayo a naimbag dagiti katulongan iti panagadal para iti kongregasion Kristiano, kas ti Watch Tower Publications Index, ti Giya iti Panagsukimat Para Kadagiti Saksi ni Jehova, ti Watchtower Library, ti Watchtower ONLINE A LIBRARIA, ken ti JW Library app. Makatulong dagitoy tapno ad-adda a makagunggona ti personal a panagadaltayo ken ti panagadal ti pamiliatayo.

18. Ania dagiti bendision no surotentayo dagiti linteg ken prinsipio ni Jehova?

¹⁸ Agresulta iti bendision ti panangsurot kadagiti linteg ken prinsipio ni Jehova, kas mabasatayo iti Salmo 119:97-100: “Anian a panagayatko iti lintegmo! Iti intero nga agmalem isu dayta ti pakaseknak. Ti bilinmo pagbalinennak a nasirsirib ngem kadagiti kabusorko, agsipud ta agingga iti tiempo a di nakedngan kukuak dayta. Naaddaanak iti ad-adu a pannakatarus ngem kadagiti amin a mannursurok, agsipud ta dagiti pammalagipmo isuda ti pakaseknak. Agtignayak a buyogen ti ad-adu a pannakaawat ngem kadagiti lallakay, agsipud ta tinungpalko dagiti bukodmo a bilin.” Ad-adda a makapagtignaytayo buyogen ti sirib, pannakatarus, ken pannakaawat no ‘pakaseknantayo’ wenno iwayaantayo nga utoben dagiti linteg ken prinsipio ti Dios. No agreggettayo, madanontayo ti “rukod ti kinatayag ti kinanaan-anay ti Kristo” bayat nga usarentayo dagiti linteg ken prinsipio ti Dios a mangsanay iti konsiensiatayo.​—Efe. 4:13.