Ti kaipapanan ti “amen” ket “sapay koma,” wenno “sigurado.” Naggapu dayta iti Hebreo a sao a ti kaipapananna ket “agbalin a matalek,” “agbalin a mapagpiaran.” No dadduma, nausar daytoy iti kaso iti korte. Kalpasan a nagsapata ti maysa, ibagana ti “amen” tapno paneknekanna nga umiso ti imbagana ken akseptarenna ti aniaman a resulta ti imbagana. (Num. 5:22) No imbagana ti “amen” iti sango dagiti tattao, dakdakkel ti rasonna a mangtungpal iti karina.​—Neh. 5:13.

Ti nasayaat a pagarigan a nakausaran ti “amen” ket nairekord iti Deuteronomio kapitulo 27. Idi nakastreken dagiti Israelita iti Naikari a Daga, naguummongda iti nagbaetan ti Bantay Ebal ken Bantay Gerizim tapno denggenda ti pannakaibasa ti Linteg. Addada sadiay saan laeng a tapno dumngeg no di pay ket tapno ideklarada nga ak-akseptarenda ti Linteg. Impakitada dayta babaen ti panangisungbatda iti “Amen!” idi naibasa dagiti resulta no agsukirda. (Deut. 27:15-26) Panunotem laengen ti kapigsa ti sungbat ti rinibribu a lallaki, babbai, ken ubbing! (Jos. 8:30-35) Sigurado a dida pulos nalipatan ti imbagada iti dayta nga aldaw. Tinungpalda ti saoda, ta kuna ti rekord: “Intultuloy dagiti Israelita ti nagserbi ken Jehova bayat a sibibiag ni Josue ken dagiti panglakayen a naud-udi a natay ngem ni Josue ken makaammo iti amin nga inaramid ni Jehova para iti Israel.”​—Jos. 24:31.

Inusar met ni Jesus ti “amen” a mangpatalged a pudno ti naibaga, ngem iti naiduma a pamay-an. Imbes nga ibagana ti “amen” (naipatarus kas “pudno”) kalpasan ti panagsao ti sabali a tao, imbagana dayta sakbay nga agsao tapno ipaganetgetna a kinapudno ti ibagana. No dadduma, inulitna dayta a sao, ket ibagana ti “amen amen,” a naipatarus kas “pudno unay.” (Mat. 5:18; Juan  1:51) Impasiguradona ngarud kadagiti dumdumngeg a pudpudno dagiti imbagana. Sigurado ni Jesus kadagiti ibagana ta isu ti naikkan iti autoridad a mangitungpal iti amin a kari ti Dios.​—2 Cor. 1:20; Apoc. 3:14.

Inusar met dagiti Israelita ti “amen” no idaydayaw ken agkararagda ken Jehova. (Neh. 8:6; Sal. 41:13) No ibaga dagiti dumdumngeg ti “amen” kalpasan ti kararag, ipakpakitada nga umanamongda iti kararag. Isu nga adda paset ti amin a presente, ken naragsakanda a nagdaydayaw ken Jehova. Kasta ti napasamak idi impan ni Ari David ti Lakasa ni Jehova idiay Jerusalem. Bayat ti selebrasion, makaparegta ti panagkararagna babaen ti kanta a nairekord iti 1 Cronicas 16:8-36. Natignay iti kasta unay dagiti immatender isu nga “insungbat ti amin a tattao, ‘Amen!’ ket indaydayawda ni Jehova.” Wen, ti nagkaykaysa a sungbatda ti nangnayon iti rag-oda iti dayta nga aldaw.

Inusar met dagiti Kristiano idi umuna a siglo ti “amen” no idaydayawda ni Jehova. Masansan nga inusar dayta dagiti mannurat ti Biblia. (Roma 1:25; 16:27; 1 Ped. 4:11) Iti libro nga Apocalipsis, nailadawan pay ketdi dagiti espiritu a parsua idiay langit a mangidaydayaw ken Jehova nga ibagbagada: “Amen! Idaydayawyo ni Jah!” (Apoc. 19:1, 4) Gagangay nga ibaga dagiti nagkauna a Kristiano ti “amen” kalpasan ti kararag iti gimong. (1 Cor. 14:16) Ngem saanda laeng a basta ibaga dayta. Tapno naimpusuan a mayebkasda ti “amen,” masapul a mangngeg ken maawatanda ti kararag.

Ita ta ammotayon no kasano nga inusar idi dagiti adipen ti Dios ti “amen,” maawatantayon no apay a nakapatpateg nga ibaga dayta kalpasan ti kararag. No ibagatayo dayta kalpasan ti personal a kararagtayo, ipakpakitatayo a talaga a patientayo ti imbagatayo. Ken no ibagatayo ti “amen” kalpasan ti publiko a kararag, uray saan a mangngeg dayta ti dadduma, ipakpakitatayo nga umanamongtayo  iti naibaga. Usigentayo ti dadduma pay a rason a napateg ti panangibagatayo iti “amen.”

Ipakitana a nakapokustayo iti panagdaydayawtayo. Maidaydayawtayo ni Jehova bayat ti kararag saan laeng nga iti ibagatayo no di pay ket iti kababalintayo. Gapu ta kayattayo a naimpusuan a maibagatayo ti “amen,” pagtalinaedentayo nga umiso ti kababalintayo ken nakapokus ti panunottayo iti kararag.

Ipakitana nga agkaykaysatayo kas managdaydayaw. Bayat ti publiko a kararag, maymaysa a kararag ti dengdenggen ti kongregasion. (Ara. 1:14; 12:5) No sumungbattayo a sangsangkamaysa, ad-adda pay nga agkaykaysatayo kas agkakabsat. Napigsa man wenno saan ti panangibagatayo iti “amen,” ik-ikkantayo ni Jehova iti kanayonan a rason a mangsungbat iti nagkaykaysa a kiddawtayo.

Maidaydayawtayo ni Jehova. Makitkita ni Jehova ti amin nga ar-aramidentayo iti panagdaydayawtayo. (Luc. 21:2, 3) Makitkitana ti motibotayo ken ti adda iti pusotayo. Uray no konektadotayo laeng iti telepono bayat ti gimong, masiguradotayo a mangmangngeg ni Jehova ti ibagatayo nga “amen.” Karaman dayta iti nagkaykaysa a panangidaydayawtayo kenkuana.

Kasla bassit laeng ti pateg ti “amen” nga ibagatayo, ngem nakapatpateg dayta. Kuna ti maysa nga ensiklopedia maipapan iti Biblia: “Babaen ti panangusar [dagiti adipen ti Dios] iti daytoy maymaysa a sao, iyeb-ebkasda ti panagtalek, nabileg nga iyaanamong, ken napasnek a namnama nga adda iti pusoda.” Sapay koma ta makaay-ayo ken Jehova ti tunggal “amen” nga ibagatayo.​—Sal. 19:14.