1. Ania ti makaparagsak a pasamak nga agur-uray kadagiti naipanaw a Judio?

 MAGAGARAN unayen dagiti Judio. “Tinignay ni Jehova ti puso ti ari” ti Persia a ni Ciro a wayawayaanna dagiti Israelita, ta adu a tawenen a napagyanda idiay Babilonia. Nangaramid ti ari iti proklamasion nga agawiden dagiti Judio iti dagada ken ‘bangonenda manen ti balay ni Jehova a Dios ti Israel.’ (Esd. 1:1, 3) Makaparagsak unay dayta a bilin! Kaipapanan dayta a makapagdaydayawda manen iti pudno a Dios iti daga nga intedna kadakuada.

2. Idi nakasublin idiay Jerusalem dagiti naipanaw a Judio, ania ti immuna a naileppasda?

² Idi 537 B.C.E., adda umuna a grupo dagiti naipanaw a Judio a nakasangpet idiay Jerusalem, ti kabesera ti makin-abagatan a pagarian ti Juda. Dagus a rinugianda a bangonen manen ti templo, ket idi 536 B.C.E., naisaaddan ti pundasion!

3. Siasino ti bimmusor kadagiti Judio, ken kasano?

³ Ngem idi rinugianen dagiti dati a naipanaw a bangonen manen ti templo, adu ti bimmusor kadakuada. Dagiti tattao iti aglawlawda “intultuloyda nga upayen ken pakapuyen ti pakinakem dagiti Judio nga agibangon.” (Esd. 4:4) Narigaten dayta a situasion, ngem kimmaro pay. Idi 522 B.C.E., nagbalin ni Artaxerxes a baro nga ari ti Persia. * Dayta a panagbalbaliw iti turay ket ginundawayan dagiti bumusbusor tapno permanente a mapasardengda ti trabaho a panagibangon. ‘Nangpataudda iti riribuk iti nagan ti linteg.’ (Sal. 94:20) Nangipatulodda iti surat ken Ari Artaxerxes ket imbagada a plano dagiti Judio ti agrebelde kenkuana. (Esd. 4:11-16) Namati ti ari iti ulbod nga imbagada isu nga impaisardengna ti pannakaibangon manen ti templo.  (Esd. 4:17-23) Gapu iti dayta, naisardeng ti trabaho dagiti maragragsakan idi nga agibangbangon iti templo.​—Esd. 4:24.

4. Ania ti inaramid ni Jehova idi pinasardeng dagiti bumusbusor ti pannakaibangon manen ti templo? (Isaias 55:11)

⁴ Porsegido dagiti pagano nga umili ti daga ken ti dadduma iti gobierno ti Persia a pasardengen ti pannakaibangon manen ti templo. Ngem kayat ni Jehova a maileppas dagiti Judio dayta a panagibangon, ken kanayon nga itungpalna ti panggepna. (Basaen ti Isaias 55:11.) Pinilina ni Zacarias nga agbalin a natured a propetana ken impakitana kenkuana ti walo nga agsasaruno a makapagagar a sirmata. Kalpasanna, impakaammo dagita ni Zacarias kadagiti Judio tapno mapabilegda. Nakatulong dagita a sirmata tapno maawatanda a saanda a masapul nga agbuteng kadagiti bumusbusor ken naparegtada nga itultuloyda ti trabaho ni Jehova. Iti maikalima kadagita a sirmata, nakita ni Zacarias ti maysa a kandelero ken dua a kayo nga olibo.

5. Ania ti usigentayo iti daytoy nga artikulo?

⁵ Maupaytayo amin no dadduma. Isu a magunggonaantayo met no adalentayo ti pammaregta ni Jehova kadagiti Israelita babaen ti maikalima a sirmata ni Zacarias. No maawatantayo daytoy a sirmata, simamatalek a makapagserbitayo ken Jehova no maipasangotayo iti ibubusor, no agbaliw ti situasiontayo, ken no makaawattayo iti instruksion a ditay maawatan.

6. Kasano a ti sirmata maipapan iti kandelero ken iti dua a kayo nga olibo iti Zacarias 4:1-3 ti nangpatured kadagiti Judio? (Kitaen ti ladawan iti akkub.)

⁶ Basaen ti Zacarias 4:1-3. Ti sirmata maipapan iti kandelero ken iti dua a kayo nga olibo ti nangpatured kadagiti Judio a mangsango iti ibubusor. Kasano? Nadlawmo kadi a ti kandelero ket saan a maib-ibusan iti lana? Adda dua a kayo ti olibo a paggapgapuan ti lana a taytayaen ti malukong, sa agayus dayta iti pito a lampara ti kandelero. Gapu iti dayta a lana, saan a maiddep dagiti lampara. Dinamag ni Zacarias: “Ania ti kaipapanan dagita?” Insungbat ti anghel daytoy a mensahe ni Jehova: “‘Mapasamak amin dagitoy a banag babaen ti espirituk, saan a babaen ti puersa militar wenno bileg,’ kuna ni Jehova a panguluen dagiti armada.” (Zac. 4:4, 6) Ti lana manipud kadagiti kayo irepresentarna ti nabileg a nasantuan nga espiritu ni Jehova, a saan a pulos a maibus. Awan kaimudingan ti amin a puersa militar ti Imperio ti Persia no ikompara iti bileg ti espiritu ti Dios. Iti tulong ni Jehova, maileppas dagiti agibangbangon iti templo ti trabahoda uray no adda dagiti bumusbusor. Talaga a makaparegta dayta a mensahe! Ti laeng masapul nga aramiden dagiti Judio ket agtalekda ken Jehova ken itultuloyda manen ti agtrabaho. Dayta ti eksakto nga inaramidda uray maparparitanda pay laeng.

7. Ania a panagbalbaliw ti nangyeg iti bang-ar kadagiti agibangbangon iti templo?

⁷ Adda panagbalbaliw a nangyeg iti bang-ar kadagiti agibangbangon iti templo. Ania dayta? Idi 520 B.C.E., ti baro nga ari a ni Dario I ti nagturay iti Persia. Iti maikadua a tawen ti panagturayna, naammuanna nga illegal ti pannakaiparit ti pannakaibangon ti templo. Imbilin ni Dario a masapul a maileppas ti trabaho. (Esd. 6:1-3) Dayta a damag ket saan a ninamnama ti amin​—ngem adda pay ti imbilin ti ari. Imbilinna kadagiti umili iti aglawlaw a dida bibiangan ti trabaho a panagibangon manen ken mangtedda iti pondo ken dadduma pay a kasapulan tapno maileppas ti proyekto! (Esd. 6:7-12) Isu a kalpasan ti nasurok la bassit nga uppat a tawen, idi 515 B.C.E., naileppasen dagiti Judio nga ibangon ti templo.​—Esd. 6:15.

8. Apay a kayam ti agbalin a natured uray maipasangoka iti ibubusor?

 ⁸ Adu met ita nga agdaydayaw ken Jehova ti mabusbusor. Kas pagarigan, adda ti dadduma nga agnanaed kadagiti pagilian a maiparit ti trabahotayo. Kadagita a lugar, mabalin a maaresto dagiti kakabsat ken ‘maipanda kadagiti gobernador ken ari’ tapno maipakaammo kadakuada ti maipapan iti pammatitayo. (Mat. 10:17, 18) No dadduma, no masuktan ti agturay, nawaywayan nga agdaydayaw dagiti kakabsattayo. Wenno mabalin a ti maysa a patas a hues ket mangipaulog iti desision a pabor iti trabahotayo. Sabali met nga ibubusor ti mapaspasaran ti dadduma a Saksi. Agnanaedda iti pagilian a nawayada nga agdaydayaw ken Jehova. Ngem busbusoren ida dagiti kapamiliada a porsegido a mangpasardeng kadakuada nga agserbi iti Dios. (Mat. 10:32-36) Kaaduanna a no makita dagiti bumusbusor a dida mapasardeng dagiti Saksi a kabagianda, isardengdan ti bumusor. Adda payen dagiti dati a naranggas a bumusbusor a nagbalinen a nareregta a Saksi. No kasta ti situasionmo, dika sumuksuko! Agbalinka a natured. Ni Jehova ken ti nabileg a nasantuan nga espirituna ti tumulong kenka isu nga awan ti masapul a pagbutngam!

9. Apay a nalidayan ti dadduma a Judio idi nakitada a naisaaden ti pundasion ti baro a templo?

⁹ Idi naisaad ti pundasion ti baro a templo, nagsangsangit ti dadduma a lallakay a Judio. (Esd. 3:12) Nakitada ngamin ti kinadayag daydi templo nga imbangon ni Solomon, ken nariknada a ti baro a templo ket ‘naiduman no ikompara’ iti dati a templo. (Hag. 2:2, 3) Nalidayanda unay idi inkomparada ti baro a templo iti daydi immuna. Makatulong ti nasirmata ni Zacarias tapno agbalinda manen a naragsak. Kasano?

10. Kasano a nakatulong kadagiti Judio ti imbaga ti anghel iti Zacarias 4:8-10 tapno agbalinda manen a naragsak?

¹⁰ Basaen ti Zacarias 4:8-10. Ania ti kayat a sawen ti anghel idi imbagana a “sigurado nga agragsakto dagiti [Judio] ken makitada ti tinnag iti ima [ti gobernadorda a] ni Zerubabel”? Ti tinnag ket maysa a remienta a mangipakita no ti maysa a banag ket nalinteg wenno diretso. Ipaspasigurado ngarud idi ti anghel iti ili ti Dios a nupay ti templo a naibangon ket saanen a kas iti kinadayag daydi immuna, maileppas dayta ken aprobado ni Jehova. Maragsakan ni Jehova iti templo, isu nga apay koma a saanda met a maragsakan? Ti napateg ken Jehova ket agdaydayawda  iti baro a templo iti pamay-an a maitunos kadagiti pagalagadanna. No agpokus dagiti Judio iti panagdaydayaw ken Jehova nga akseptarenna ken no kasano a magun-odanda ti anamongna, agbalinda manen a naragsak.

11. Ania a rigat ti pakaipaspasanguan ita ti dadduma nga agdaydayaw ken Jehova?

¹¹ Adu kadatayo ti marigatan no agbaliw ti situasiontayo. Nagbaliw ti asaynment ti dadduma a nabayagen nga adda iti espesial nga amin-tiempo a panagserbi. Adda met dagidiay masapul nga ibbatandan ti ipatpategda a pribilehio gapu iti edadda. Natural laeng a malidayantayo no mapasamak kadatayo ti kasta a panagbalbaliw. Iti damo, baka saantayo a naan-anay a maawatan ti desision wenno saantayo nga umanamong iti dayta. Mabalin a mariknatayo a maymayat idi ti bambanag ngem iti agdama. Baka maupaytayo pay ketdin ken mariknatayo a bassit laengen ti maar-aramidantayo para ken Jehova. (Prov. 24:10) Kasano a makatulong kadatayo ti sirmata ni Zacarias tapno agtultuloy a maipaaytayo iti Dios ti kasayaatantayo?

12. Kasano a makatulong kadatayo ti sirmata ni Zacarias tapno agtalinaedtayo a naragsak uray no agbalbaliw ti situasiontayo?

¹² Nalaklakatayo a mairuam iti baro a situasiontayo no kitaentayo dagiti bambanag sigun iti panangkita ni Jehova kadagita. Adu ti nakaskasdaaw nga ar-aramidenna ita, ken naisangsangayan ti pribilehiotayo nga agbalin a katrabahuanna. (1 Cor. 3:9) Mabalin nga agbaliw dagiti asaynmenttayo, ngem saan nga agbalbaliw ti ayat ni Jehova kadatayo. No maysaka kadagiti naapektaran kadagiti panagbalbaliw iti organisasion, dimo koma sangkapanunot dagiti rason no apay a naaramid dayta a panagbalbaliw. Imbes a kailiwmo “dagiti immuna nga aldaw,” ikararagmo ken Jehova a tulongannaka a mangkita kadagiti pagsayaatan dayta a panagbalbaliw. (Ecl. 7:10) Imbes a panunotem dagiti saanmon a maaramidan, panunotem ketdi ti amin a mabalinmo nga aramiden ita. Masursurotayo iti sirmata ni Zacarias ti kinapateg ti panagtalinaed a positibo. Iti kasta, agtalinaedtayo a naragsak ken matalek uray no agbalbaliw ti situasiontayo.

13. Apay a mabalin a narikna ti dadduma nga Israelita a saan a nasayaat a suroten ti instruksion nga ituloy ti pannakaibangon ti templo?

¹³ Naiparit ti pannakaibangon manen ti templo. Ngem dagiti lallaki a naapointaran a mangidaulo iti trabaho​—ti nangato a padi a ni  Jesua (Josue) ken ti gobernador a ni Zerubabel​—rinugianda a “bangonen manen ti balay ti Dios.” (Esd. 5:1, 2) Para iti dadduma a Judio, kasla saan a nasayaat dayta a desision. Ti ngamin trabaho a panangibangon manen iti templo ket saan a mailemmeng kadagiti bumusbusor a porsegido a mangpasardeng iti dayta. Ti dua a responsable a lallaki a mangidadaulo a da Josue ken Zerubabel kasapulanda ti pammasiguro a tulongan ida ni Jehova, ket naawatda dayta. Kasano?

14. Sigun iti Zacarias 4:12, 14, ania a pammasiguro ti naawat ti nangato a padi a ni Josue ken ti gobernador a ni Zerubabel?

¹⁴ Basaen ti Zacarias 4:12, 14. Iti daytoy a paset ti sirmata ni Zacarias, impakaammo ti anghel iti matalek a propeta ti Dios a ti dua a kayo nga olibo irepresentarda da Josue ken Zerubabel, “ti dua a dinutokan ti Apo.” Dagita a dua a lallaki ket arigna ‘agtaktakder iti abay ti Apo ti intero a daga,’ ni Jehova. Nagsayaat la ketdin ti pribilehioda! Agtaltalek kadakuada ni Jehova. Isu a makapagtalek dagiti Israelita kadagiti desision ken aniaman nga instruksion dagita a lallaki ta iwanwanwan ida ti Dios.

15. Kasanotayo a maipakita a raraementayo dagiti instruksion ni Jehova a mabasa iti Saona?

¹⁵ Ti maysa a pamay-an nga ipapaay ni Jehova dagiti instruksion iti ilina ita ket babaen ti Saona, ti Biblia. Iti dayta a sagrado a libro, ibagbagana no kasanotayo a daydayawen isuna iti pamay-an nga akseptarenna. Kasanotayo a maipakita a raraementayo dagiti instruksion manipud iti Sao ti Dios? No iwayaantayo a basaen ken tarusan dayta. Isaludsodmo iti bagim: ‘No agbasbasaak iti Biblia wenno iti maysa kadagiti publikasiontayo, agsardeng ken ut-utobek kadi dagiti nabasak? Ikagkagumaak kadi a biroken ti kaipapanan dagiti kinapudno iti Biblia a “narigat a maawatan”? Wenno agap-apuraak a mangbasa kadagita?’ (2 Ped. 3:16) No mangyeskediultayo iti tiempo a mangutob kadagiti isursuro kadatayo ni Jehova, masurottayo dagiti instruksionna ken maitungpaltayo ti trabahotayo a panangasaba.​—1 Tim. 4:15, 16.

16. No ditay naan-anay a maawatan ti instruksion manipud iti “matalek ken masirib nga adipen,” ania ti makatulong kadatayo nga agtulnog iti dayta?

¹⁶ Ti maysa pay a pamay-an a mangipapaay ni Jehova kadagiti instruksion ket babaen “ti matalek ken masirib nga adipen.” (Mat. 24:45) No dadduma, mangted daytoy nga adipen iti instruksion a ditay naan-anay a maawatan. Kas pagarigan, mabalin a makaawattayo kadagiti espesipiko nga instruksion tapno masaganaan  ken malasatantayo ti maysa a natural a kalamidad a panagkunatayo ket saan met a mapasamak iti lugartayo. Wenno baka mariknatayo a sobra la unay ti panagannad ti adipen bayat ti pandemic. Ania ti masapul nga aramidentayo no panagkunatayo ket saan a praktikal dagiti instruksion a naited? Mabalin a panunotentayo no kasano a nagunggonaan dagiti Israelita idi sinurotda ti imbaga da Josue ken Zerubabel. Mabalintayo met a panunoten ti dadduma a nabasatayon a salaysay iti Biblia. Adda dagiti tiempo a nakaawat idi ti ili ti Dios iti instruksion a kasla saan a praktikal iti panangmatmat ti tao ngem dayta gayam ti nangsalbar iti biagda.​—Uk. 7:7; 8:10.

17. Ania ti epekto kadagiti Judio ti sirmata maipapan iti kandelero ken iti dua a kayo nga olibo?

¹⁷ Kasla apagbiit laeng ti maikalima a sirmata a nakita ni Zacarias, ngem nakatulong dayta kadagiti Judio tapno agbalinda a positibo iti trabaho ken iti panagdaydayawda. Ken idi inyaplikarda dagiti nasursuroda iti nasirmata ni Zacarias, nariknada ti naayat a tulong ken panangiwanwan ni Jehova. Inusar ni Jehova ti nabileg a nasantuan nga espirituna tapno matulonganna ida a mangitultuloy iti trabahoda ken agbalinda manen a naragsak.​—Esd. 6:16.

18. Ania ti epekto kenka ti sirmata ni Zacarias?

¹⁸ Mabalin a dakkel ti epekto iti biagmo ti sirmata ni Zacarias maipapan iti kandelero ken iti dua a kayo nga olibo. Kas napagsasaritaantayon, matulongannaka dayta tapno maaddaanka iti bileg a kasapulam a mangsango kadagiti bumusbusor, iti rag-o a kasapulam tapno mapagballigiam dagiti panagbalbaliw ti situasionmo, ken iti panagtalek a kasapulam tapno agtulnogka iti maawatmo nga instruksion uray no dimo maawatan. Ania dagiti masapul nga aramidem no adda dagiti problema a dumteng iti biagmo? Umuna, kitaem ti nakita ni Zacarias​—ti ebidensia nga ay-aywanan ni Jehova ti ilina. Kalpasanna, agtignayka maitunos iti nakitam. Kasano? Agtalekka ken Jehova ken itultuloymo ti agdaydayaw kenkuana iti amin a pusom. (Mat. 22:37) No aramidem dagita, tulongannaka ni Jehova nga agserbi kenkuana a siraragsak iti agnanayon.​—Col. 1:10, 11.