1-2. Kasano a masurottayo ti balakad iti Proverbio 4:25? Mangted iti pagarigan.

PANUNOTEM dagitoy nga eksena. Pampanunoten ti baketen a kabsat dagiti naragsak a napasamak iti napalabasna. Uray no narigrigat ti kasasaadna itan, itultuloyna latta nga aramiden ti amin a maaramidanna para ken Jehova. (1 Cor. 15:58) Inaldaw nga ar-arapaapenna a kaduana dagiti ay-ayatenna iti naikari a baro a lubong. Malagip ti sabali pay a kabsat a babai nga adda kabsat a nangpasakit kenkuana ngem inkeddengna a lipaten dayta. (Col. 3:13) Malagip ti maysa a kabsat a lalaki dagiti napalabas a kamalina ngem ikagkagumaanna itan ti agtalinaed a matalek ken Jehova.—Sal. 51:10.

² Ania ti pagpapadaan dagitoy a tallo a kakabsat? Malagipda amin ti napalabasda, ngem saanda nga agbibiag iti dayta. Imbes ketdi, ‘diretso a kumitkitada’ iti masanguanan.—Basaen ti Proverbio 4:25.

3. Apay a masapul a ‘diretso a kumitatayo’ iti masanguanan?

³ Apay a napateg a ‘diretso a kumitatayo’ iti masanguanan? No kasano a saan a diretso a makapagna ti tao nga agkarataliaw iti likudanna, saantayo met a makaabante nga agserbi ken Jehova no sangkapanunottayo ti napalabas.—Luc. 9:62.

4. Ania ti usigentayo iti daytoy nga artikulo?

⁴ Iti daytoy nga artikulo, pagsasaritaantayo ti tallo a silo a mangipakita nga agbibiagtayo iti napalabas. * Dagitoy ti:  (1) iliw iti napalabas, (2) panagipempen iti sakit ti nakem, ken (3) sobra a pannakakonsiensia. Iti tunggal situasion, kitaentayo no kasano a makatulong dagiti prinsipio ti Biblia tapno saantayo a sangkapanunot ti ‘bambanag iti likudan,’ no di ket ikagumaantayo a gun-oden ti ‘bambanag iti sanguanan.’—Fil. 3:13.

5. Ania a silo ti ipakdaar kadatayo ti Eclesiastes 7:10?

⁵ Basaen ti Eclesiastes 7:10. Saan nga ibagbaga daytoy a bersikulo a di umiso nga isaludsod: ‘Apay a nasayaat dagiti immuna nga aldaw?’ Dagiti nasayaat a napasamak a malaglagiptayo ket sagut ni Jehova. Imbes ketdi, kuna ti bersikulo: “Dimo ibaga: ‘Apay a nasaysayaat dagiti immuna nga aldaw ngem ita?’” Iti sabali a pannao, ti silo ket ti panangikompara iti dati a kasasaadtayo iti agdama a kasasaadtayo satay ikonklusion a dakdakes ti amin a banag ita. Kastoy ti kuna ti sabali a patarus: “Dimo kunaen, ‘Apay a nasaysayaat nga adayo ti kasasaad idi un-unana?’ Saan a nainsiriban daytoy a saludsod.”

6. Apay a saan a nainsiriban a sangkapanunottayo a nasaysayaat idi ti biagtayo? Mangted iti pagarigan.

⁶ Apay a saan a nainsiriban a sangkapanunottayo a nasaysayaat idi ti biagtayo? No mailiwtayo iti napalabas, dagiti laeng nasayaat a bambanag a napasamak idi ti malagiptayo. Wenno malipatantayo dagiti rigat a napasarantayo. Kas pagarigan, usigentayo ti napasamak kadagiti nagkauna nga Israelita. Kalpasan a pimmanawda idiay Egipto, nagbiitda a nalipatan ti nagrigat a biagda sadiay. Pinanunotda ketdi dagiti naimas a kinkinnanda. Imbagada: “Mailiwkamin kadagiti libre nga ikan a sidsidaenmi idiay Egipto, kasta met dagiti pipino, sandia, kutsay, lasona, ken bawang!” (Num. 11:5) Ngem talaga kadi a “libre” dagiti kinkinnanda? Saan. Nagdakkel ti imbayad dagiti Israelita ta nakaro idi ti pannakairurumenda kas adipen idiay Egipto. (Ex. 1:13, 14; 3:6-9) Ngem idi agangay, nalipatanda dagidiay a rigrigatda ket mailiwdan iti napalabas. Pinampanunotda “dagiti naragsak  idi nga aldaw” imbes a panunotenda dagiti positibo a banag nga inaramid kadakuada ni Jehova. Saan a naragsakan ni Jehova iti kababalinda.—Num. 11:10.

7. Ania ti nakatulong iti maysa a kabsat a babai tapno maliklikanna ti silo a pannakailiw iti napalabas?

⁷ Kasanotayo a maliklikan ti silo a pannakailiw iti napalabas? Usigentayo ti ulidan ti maysa a kabsat a babai a nangrugi nga agserbi iti Brooklyn Bethel idi 1945. Sumagmamano a tawen kalpasanna, nakiasawa iti padana a Bethelite, ket nagserbida a dua sadiay iti adu a tawen. Ngem idi 1976, nagsakit ni lakayna. Imbagana nga idi nariknan ni lakayna a dandanin matay, nagsayaat ti imbalakadna no kasano a mailiwliwagna ti kinabalo: “Nagbalinta a naragsak kas agassawa. Saan a napasaran dayta ti adu a tao.” Imbagana pay: “Bay-amon ti napalabas—nupay agtalinaed dayta iti lagipmo. Mailiwliwagmonto ti bagim iti panaglabas ti tiempo. Dika marurod ken saanmo a kaasian ti bagim. Agyamanka ta tinagiragsakmo dagitoy a rag-o ken bendision. Inton agangay, pagragsakamto a lagipen ti napalabas. Dagiti lagip ket sagut kadatayo ti Dios.” Umanamongka kadi a nasayaat daytoy a balakad?

8. Kasano a nabenepisiaran ti kabsattayo iti balakad ni lakayna?

⁸ Impapuso ti kabsattayo dagidiay a sasao. Simamatalek a nagserbi ken Jehova agingga iti ipapatayna idi 92 ti tawenna. Sumagmamano a tawen sakbayna, kinunana: “No lagipek ti 63 a tawen a nabusbosko iti amin-tiempo a ministerio ken Jehova, makunak a naaddaanak iti makapnek a biag.” Apay? Inlawlawagna: “Ti talaga a mamagbalin a makapnek ti biag isu ti naisangsangayan a panagkakabsat ken ti namnama nga agbiag a kadua dagiti kakabsat iti paraiso a daga, nga agserserbi nga agnanayon iti Naindaklan a Namarsua kadatayo, ti kakaisuna a pudno a Dios, ni Jehova.” * Talaga a nagsayaat nga ulidan iti diretso nga ikikita iti masanguanan!

9. Maibatay iti Levitico 19:18, kaano a mabalin a marigatantayo a mangikkat iti sakit ti nakemtayo?

⁹ Basaen ti Levitico 19:18. Masansan a marigatantayo a mangikkat iti sakit ti nakemtayo no ti nakapasakit kadatayo ket kapammatian, nadekket a gayyem, wenno kabagiantayo. Kas pagarigan, napabasol ti maysa a kabsat a babai a nagtakaw iti kuarta. Idi agangay, nagpadispensar ti kabsat a nangakusar kenkuana. Ngem saan a malipatan ti napabasol a kabsat ti napasamak. Nariknam met kadin ti kasta? Uray no saan a kasta a situasion ti nakaipasanguantayo, mabalin nga agsakit ti nakem ti kaaduan kadatayo ket iti panagkunatayo, ditay pulos maikkat dayta a rikna.

10. Ania ti makatulong kadatayo no agsakit ti nakemtayo?

¹⁰ Ania ti makatulong kadatayo no agsakit ti nakemtayo? Masapul a laglagipentayo a makitkita ni Jehova ti amin. Ammona ti amin a mapaspasarantayo, a pakairamanan ti aniaman a di kinahustisia. (Heb. 4:13) Masaksaktan no marigrigatantayo. (Isa. 63:9) Ken inkarina nga inton agangay, ikkatenna ti aniaman a pannakadangran a resulta dagiti di kinahustisia a sagsagabaentayo.—Apoc. 21:3, 4.

11. Kasano a pagsayaatantayo no ikkatentayo ti sakit ti nakemtayo?

¹¹ Laglagipentayo met a pagsayaatantayo no ikkatentayo ti sakit ti nakemtayo. Dayta ti nabigbig ti napabasol a kabsat. Idi agangay, naikkatna ti sakit ti nakemna. Naamirisna a no pakawanentayo ti sabsabali, pakawanennatayo met ni Jehova. (Mat. 6:14) Ammona a di umiso ti inaramid ti sabali a kabsat, ngem inkeddengna nga ikkaten ti sakit ti nakemna. Kas resultana, naragragsaken ti kabsattayo ken maipamaysanan ti agserbi ken Jehova.

12. Ania ti masursurotayo iti 1 Juan 3:19, 20?

¹² Basaen ti 1 Juan 3:19, 20. Natural a makariknatayo iti pannakakonsiensia. Kas pagarigan, adda dagiti makonkonsiensia gapu kadagiti naaramidda sakbay a naammuanda ti kinapudno. Makonkonsiensia met ti dadduma gapu kadagiti kamali a naaramidanda idi nabautisarandan. Gagangay ti kasta a rikrikna. (Roma 3:23) Siempre, kayattayo nga aramiden ti umiso. Ngem “mamin-adu a maitibkoltayo amin.” (Sant. 3:2; Roma 7:21-23) Nupay ditay pakaragsakan ti makonsiensia, adda nasayaat a maitulong dayta kadatayo. Apay? Gapu ta matignaynatayo a mangilinteg iti aramidtayo ken agbalin a determinado a saanen a mangulit kadagiti kamalitayo.—Heb. 12:12, 13.

13. Apay a masapul a labanantayo ti sobra a pannakakonsiensia?

¹³ Iti sabali a bangir, posible a makariknatayo iti sobra a pannakakonsiensia—kayatna a sawen, makonkonsiensiatayo latta uray nagbabawitayon ken nakitatayon a pinakawannatayo ni Jehova. Dakes ti epekto ti kasta a pannakakonsiensia. (Sal. 31:10; 38:3, 4) Apay? Kitaentayo ti kapadasan ti maysa a kabsat a babai a makonkonsiensia gapu kadagiti napalabas a basolna. Imbagana: “Nariknak a nasaysayaat laengen a diak agregget nga agserbi ken Jehova gapu ta naladawen ti amin para kaniak.” Adu kadatayo ti makarikna met iti kasta. Nakapatpateg a labanantayo ti sobra a pannakakonsiensia. Ngamin, nakaragragsak ni Satanas no sumukotayon nga agserbi—uray no pinakawannatayon ni Jehova!—Idilig ti 2 Corinto 2:5-7, 11.

14. Kasanotayo a masigurado a pinakawannatayon ni Jehova?

¹⁴ Ngem mabalin a maisaludsodtayo, ‘Kasano a masiguradok a pinakawannakon ni  Jehova?’ No isalsaludsodtayo dayta, arigna sungsungbatantayo metten. Adu a dekada ti napalabas, kinuna ti The Watchtower: “[Mabalin a] mamin-adu a maitibkol ken matumbatayo gapu iti maysa a nailasag kadatayon a dakes a bisio a nakarkaro pay ngem iti impagaruptayo. . . . Saanka a maup-upay. Dimo panunoten a nakaaramidka iti di mapakawan a basol. Dayta ti kayat ni Satanas a panunotem. Ti kinapudno a maladladingitan ken marirriribukanka ket pammaneknek a saan a kasdiay kadagsen ti basolmo. Agtalinaedka a napakumbaba ken itultuloymo nga ikararag iti Dios a pakawanen, dalusan, ken tulongannaka. Umasidegka kenkuana a kas iti maysa nga ubing nga umasideg iti amana no adda problemana, uray masansan a gapu iti isu met laeng a pagkapuyan, ket siaasi a tulongannakanto ni Jehova gapu iti nagpaiduma a kinaimbagna.” *

15-16. Ania ti narikna ti dadduma idi nabigbigda a pinakawan idan ni Jehova?

¹⁵ Naliwliwa ti adu nga adipen ni Jehova idi nabigbigda a pinakawan idan ni Jehova. Kas pagarigan, sumagmamano a tawenen ti napalabas, adda kapadasan ti maysa a kabsat a babai iti serye a “Ti Biblia Balbaliwanna ti Biag.” Iti dayta nga artikulo, binigbig ti maysa a kabsat a babai a gapu kadagiti napalabas a kapadasanna, narigatna a patien a maayat isuna ni Jehova. Kasta latta ti riknana uray adun a tawen a nabautisaran. Ngem idi pinampanunotna ti maipapan iti subbot, nagbaliw ti panangmatmatna iti bambanag. *

¹⁶ Kasano a nakatulong ti kapadasanna iti maysa a kabsat a lalaki? Insurat ti kabsat a lalaki: “Idi ubingak, lablabanak ti pannakaadikto iti pornograpia. Iti nabiit pay, nasulisogak manen iti dayta. Nagpatulongak kadagiti panglakayen iti kongregasion, ket naparmekko ti problemak. Impanamnamada kaniak ti panagayat ken asi ni Jehova. Ngem no dadduma, mariknak latta nga awan serserbik a kasla dinak mabalin nga ayaten ni Jehova. Talaga a nakatulong kaniak ti kapadasan [daytoy a kabsat a babai]. Mabigbigko itan a no pampanunotek a diak maikari iti pammakawan ti  Dios, kasla ibagbagak a saan nga umdas ti sakripisio ti Anakna a mangabbong kadagiti basolko. Kinartibko daytoy nga artikulo tapno mabasak ken mautobko no kasta a mariknak a kasla awan serserbik.”

17. Kasano a liniklikan ni apostol Pablo ti silo a sobra a pannakakonsiensia?

¹⁷ Dagiti kapadasan a kas kadagitoy ipalagipda kadatayo ti maipapan ken apostol Pablo. Sakbay a nagbalin a Kristiano, adda dagiti naaramidanna a nagdagsen a basol. Nalagip ni Pablo dagiti naaramidanna, ngem saan a dagita ti sangkapanunotna. (1 Tim. 1:12-15) Imbilangna ti subbot kas personal a sagut kenkuana ti Dios. (Gal. 2:20) No kasta, liniklikan ni Pablo ti silo a sobra a pannakakonsiensia. Sipud idin, nagpokus iti panangipaayna iti kasayaatan ken Jehova.

18. Ania dagiti nasursurotayo iti daytoy nga artikulo?

¹⁸ Ania dagiti nasursurotayo iti panangusigtayo kadagiti silo a nadakamat iti daytoy nga artikulo? (1) Dagiti nasayaat a napasamak a malaglagiptayo ket sagut ni Jehova; ngem kasanoman kasayaat ti biagtayo idi, nasaysayaatto ti masanguanantayo iti baro a lubong. (2) Mabalin nga adda dagiti mangpasakit kadatayo, ngem no ikeddengtayo a pakawanen ida, makaabantetayo nga agserbi ken Jehova. (3) Ti sobra a pannakakonsiensia malapdanna ti naragsak a panagserbitayo ken Jehova. Kas ken Pablo, masapul ngarud a patientayo a pinakawannatayon ni Jehova.

19. Kasanotayo nga ammo a saantayton a malagip idiay baro a lubong ti aniaman a mangpaladingit kadatayo?

¹⁹ Adda namnamatayo nga agbiag nga agnanayon. Ket idiay baro a lubong ti Dios, saantayton a malagip ti aniaman a mangpaladingit kadatayo. Kuna ti Biblia maipapan iti dayta a tiempo: “Saanton a malagip dagiti immun-una a banag.” (Isa. 65:17) Panunotem laengen: Dadduma kadatayo ti limmakay ken bimmaketen iti panagserbitayo ken Jehova, ngem idiay baro a lubong, umubingtayto manen. (Job 33:25) Gapuna, determinadotayo koma a saan nga agbiag iti napalabas. Agpokustayo ketdi iti baro a lubong ket aramidentayo ti amin a kabaelantayo tapno addatayto sadiay!