Paul: Permi ti ragsakmi! Nobiembre 1985 idi. Agbibiahekami a mapan iti umuna nga asaynmentmi kas misionero idiay Liberia, West Africa. Nag-stop over-kami idiay Senegal. “Nasurok a maysa nga oras laengen,” imbaga ni Anne, “makadanontan idiay Liberia!” Idi kuan, adda nayanunsio: “Amin a pasahero nga agpa-Liberia, masapul a bumabadan iti eroplano. Saantayo a makalanding sadiay ta adda kudeta (coup d’état).” Iti simmaruno a 10 nga aldaw, nakipagyankami kadagiti misionero idiay Senegal. Nagadu ti nangngegmi a damag maipapan kadagiti tattao a pinapatayda idiay Liberia. Saan met nga ipalubos ti gobierno a rummuar dagiti tattao iti balbalayda ta no rummuarda, patayenda ida a dagus.

Anne: Saankami a mahilig nga agpasiar. Kinapudnona, sipud pay kinaubingko, managbutbutengak. Agnerbiosak pay ketdi a bumallasiw iti kalsada! Ngem determinadokami a mapan iti asaynmentmi.

Paul: Agkalugarankami ken Anne iti laud ti England. Walo laeng a kilometro (5 a milia) ti baet ti balaymi. Nangrugiak nga agpayunir kalpasan a naggraduarak iti hayskul ta pinaregtadak dagiti nagannakko. Kasta met la ni Anne ta pinaregta ni nanangna nga agpayunir. Nakaragragsakda ta kayatmi nga usaren ti biagmi iti amin-tiempo a panagserbi. Idi 19 ti tawenkon, naawisak nga agserbi iti Bethel. Naawis met la ni Anne kalpasan ti kasarmi idi 1982.

Anne: Maragragsakankami nga agserbi iti Bethel. Ngem nabayagen a kayatmi ti agserbi iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulanna. Gapu ta adu ti katrabahuanmi idiay Bethel a dati a misionero, lallalo a pimmigsa dayta a tarigagaymi. Iti tallo a tawen, rinabii nga inkararagmi dayta. Ket idi 1985, permi ti ragsakmi ta naawiskami nga ageskuela iti maika-79 a klase ti Gilead! Naibaonkami idiay Liberia, West Africa.

Paul: Naglugankami iti eroplano nga umuna a napalubosan nga agsubli iti Liberia. Mabutbuteng idi dagiti tattao. Ken iti rabii, saanda a mapalubosan a rummuar iti balbalayda. Permi idi ti butengda ta uray no napigsa la nga ungor ti lugan ket agiikkis ken agtataraydan! Tapno agkalma ti riknami, agkaduakami nga agbasa iti Salmo kada rabii. Ngem uray no nakarigrigat ti situasion iti dayta a pagilian, talaga nga ipatpategmi ti asaynmentmi. Inaldaw a mangaskasaba  ni Anne kas misionero. Inaldawak met a makipagtrabtrabaho ken John Charuk a idiay Bethel. Nagadu ti nasursurok kenkuana ta nabayagen nga adda isuna iti Liberia isu a kabesadonan dagiti pakarigatan ken ti kasasaad dagiti kakabsat sadiay.

Anne: Apay a nagustuanmi a dagus ti Liberia? Gapu kadagiti kakabsat. Nakadungdungngoda, mannakigayyem, ken matalekda. Simmingedkami kadakuada ken isuda ti nagbalin a kapamiliami. Bimmileg ti espiritualidadmi gapu kadagiti balakadda. Nagmayat ti mangasaba. Masuron dagiti bumalay no apagbiitka laeng a makisarita kadakuada! Uray kadagiti kalsada, pagsasaritaan dagiti tattao ti maipapan iti Biblia. Basta asitgam laeng ida ket mayaten ti saritaan. Nagadu ti mayadalan iti Biblia isu a nagrigat ti mangyeskediul no kasano a mayadalanmi amin ida. Nagmayat a teritoria!

Paul: Uppat a tawen a kasla kimmalma met ti kasasaad ti pagilian. Ngem idi 1989, bigla nga adda napasamak a gerra sibil. Dagiti rebelde a soldado sinakupda dagiti asideg a lugar iti Bethel idi Hulio 2, 1990. Tallo a bulan a saanmi a nakasarita ti asinoman nga adda iti sabali a pagilian, agraman dagiti kapamiliami ken uray ti sangalubongan a hedkuarter. Nakaad-adu ti kinaranggas ken gulo iti sadinoman. Nagbassit ti makan ken nagadu a babbai ti narames. Nagtultuloy dagita a gulo iti 14 a tawen ken naapektaran ti intero a pagilian.

Anne: Aglalaban ken agpipinnatay ti dadduma a saan nga agkakatribu. Agsursursor kadagiti kalsada dagiti armado a soldado a karkarna ti badoda. Serkenda ti tunggal balay ken alaenda ti aniaman a kayatda. Para iti dadduma kadakuada, kasla manok ti pangibilanganda kadagiti tattao a patayenda. Namuntuon dagiti bangkay kadagiti checkpoint ken uray iti dadduma a lugar nga asideg iti Bethel. Adda met dagiti napapatay a matalek a Saksi a pakairamanan ti dua kadagiti patpatgenmi a misionero.

No makita dagiti soldado dagiti kagurgurada a tribu, patayenda ida. Inrisgo ti dadduma a kakabsat ti biagda tapno mailemmengda dagiti kakabsat. Kasta met laeng ti inaramid dagiti misionero ken Bethelite. Dadduma a kakabsat a nagkamang iti Bethel ket naturog iti umuna a kadsaaran. Ti met sabsabali ket kadagiti kuarto iti maikadua a kadsaaran. Nakiturog pay ketdi iti kuartomi ti maysa a pamilia a pito ti miembrona.

Paul: Kada aldaw, dagiti soldado ket umay agronda iti Bethel tapno kitaenda no adda dagiti ilemlemmengmi a tattao. Agtitinnulong ti uppat a kakabsat tapno masigurado ti seguridadmi. Dua ti agsirip iti tawa sa ti dua ti mapan iti gate ti Bethel. No ipasango ti dua nga adda iti gate dagiti imada, kayatna a sawen nga okey ti amin. Ngem no ipalikudda dagiti imada, kaipapananna nga agpupungtoten dagiti soldado. Isu a ti dua nga agsirsirip iti tawa, dagus nga ilemmengdan dagiti kakabsat.

 Anne: Maysa nga aldaw, saan a nalapdan dagiti kakabsat ti iseserrek ti maysa a grupo dagiti soldado a makapungpungtot la unay. Kaduak ti maysa a sister a naglemmeng iti banio. Adda aparador sadiay nga adda bassit a sekreto a paglemmengan. Inseksek ti sister ti bagina sadiay. Immuli dagiti soldado nga armado iti armalayt. Binanugbogda ti ridaw. Impakpakaasi ni Paul, “Madama nga agdigdigus ni baketko.” Siempre, adda mangngeg a karasakas bayat nga iserserrak ti sekreto a naglemmengan ti sister ken bayat nga ur-urnosek dagiti bambanag sadiay. Nabayaganak met bassit isu a masiguradok idi a masmasdaaw dagiti soldado no ania ti ar-aramidek. Permi ti butengko isu nga agpigpigergerak. Kasanoak ngata a rummuar? Nagkararagak ket impakpakaasik ken Jehova a tulongannak. Kalpasanna, linukatak ti ridaw, ken kalmadoak a nangkomusta kadakuada. Ngem induronnak ti maysa kadakuada sa nagdiretso iti ayan ti aparador. Linukatanna dayta sana kinalkal. Ngem masmasdaaw ta awan met ti nakitana. Pimmanaw ken ti kakaduana sada sinerrek ti dadduma pay a kuarto ken ti attic. Ngem awan manen a pulos ti nakitada.

Paul: Adu a bulan a talaga a nagbassit ti makan. Ngem ti naespirituan a taraon ti pinagbibiagmi. Ti laeng “pammigatmi” idi ket ti panagdaydayaw iti agsapa (morning worship) iti Bethel. Ammomi a no agbasa ken adalenmi ti Biblia, mapabilegkami nga agibtur iti kada aldaw.

No koma rimmuarkami a mangala iti makan ken danum, saanmi koma a naprotektaran dagiti aglemlemmeng a kakabsat. Sigurado a natayda koma. Masansan nga impaay ni Jehova dagiti kasapulanmi iti eksakto a tiempo ken iti nakaskasdaaw a pamay-an! Inaywanannakami ni Jehova ken tinulongannakami nga agtalinaed a kalmado.

Bayat a sumipsipnget ti lubong, lumawlawag met ti kinapudno. Adu a kakabsat ti namin-adu a nagtalaw tapno maisalakanda ti biagda. Ngem nagtalinaed a kalmado ken nabileg ti pammatida iti laksid dagita a narigat a kasasaad. Imbaga ti dadduma a nakapadas iti gubat a “pannakasanayda daytan para iti dakkel a rigat.” Dagiti panglakayen ken agtutubo a brother situtured nga inaramidda ti amin tapno matulonganda dagiti kakabsat. No agbakuit dagiti kakabsat a mapan iti sabali a lugar, agtitinnulongda ken irugida ti mangasaba kadagita a lugar. Usarenda ti aniaman a makitada iti kabakiran a pagaramid iti simple a Kingdom Hall tapno makapaggigimongda. Kadagita nga arig bagyo a tiempo, ti pannakigimong ken panangasaba ti arigna nagbalin a paglinongan dagiti kakabsat. No agiwarwaraskami idi iti ayuda, adu a kakabsat ti agkiddaw iti bag a pangasaba imbes a bado. Naparegtakami unay kadakuada. Adu a tattao a nakakita ken nakapadas iti nagrigat a kasasaad bayat ti gubat ti mayat a dumngeg iti naimbag a damag. Nasdaawda no kasano karagsak ken kapositibo dagiti Saksi. Nagsilnagda a kas lawag iti tengnga ti kasipngetan. (Mat. 5:​14-16) Gapu iti kinaregta dagiti kakabsat, adda pay ketdi dagiti dati a naranggas a soldado a nagbalin a Saksi.

Paul: No dadduma, masapul a panawanmi ti Liberia. Namitlo a pimmanawkami iti apagbiit sa namindua nga intero a makatawen. Nagmayat ti imbaga ti maysa a misionero a sister maipapan iti riknami  kada pumanawkami: “Idiay Gilead, naisuro kadakami nga ipategmi iti kasta unay dagiti kakabsat iti sadinoman a pakaibaonanmi. Ket kasta ti inaramidmi. Isu a kada panawanmi dagiti kakabsat iti kasta a nagrigat a kasasaad, malpay ti riknami!” Imbag laengen ta adda latta dagiti maaramidanmi a mangsuporta kadagiti kakabsat ken iti trabaho a panangasaba iti Liberia manipud kadagiti kabangibang a pagilian a naggigiananmi.

Anne: Idi Mayo 1996, kayatmi ti mapan iti nataltalged a lugar a 16 a kilometro (10 a milia) ti kaadayona. Uppatkami a nagsakay iti lugan ti Bethel nga awitmi ti adu a napateg a papeles ti sangay. Pagammuan ta adda dagiti rimmaut. Nagpaltopaltog dagiti agpupungtot a soldado, pinasardengda ti luganmi, ginuyodda nga inruar ti tallo kadakami, sada intaray ti lugan nga adda pay la ni Paul iti uneg. Permi ti kigtotmi. Idi kuan, nakitami a magmagna ni Paul a daradara ti mugingna. Impagarupmi no napaltogan. Ngem magmagna met! Isu a naamirismi a saan a napaltogan. Ta gayam, dinanog isuna ti maysa a soldado idi induronna a rummuar iti lugan. Imbag laengen ta saan a grabe ti sugatna.

Adda lugan dagiti soldado iti asideg. Pinadasmi ti aglugan ngem napno met gayamen kadagiti mabutbuteng a tattao isu a nagkalumbitinkami laengen. Pinaspasan ti drayber ti nagpataray isu a dandanikami natnag. Impukkawmi a sumardeng ngem mabutbuteng unay isu a pinaspasanna latta ti nagpataray. Idi makadanonkamin iti papananmi, agpigpigergerkami ken nasakit ti bagimi gapu iti bannog ken danag.

Paul: Nakarugrugit ken pisangpisang ti likud ti badomi. Idi kuan, nagkikinnitakami ket imbagami, “Imbag laengen ania, ta sibibiagtayo pay?” Naturogkami iti karuotan iti asideg ti maysa a helikopter a natatek iti bala ken kasla saanen a makatayab. Ngem dayta ti naglugananmi a nagpa-Sierra Leone kabigatanna. Permi ti yamanmi ta sibibiagkami, ngem madandanagankami unay para kadagiti kakabsat idiay Liberia.

Anne: Sitatalged a nakadanonkami iti Bethel idiay Freetown, Sierra Leone. Inaywanandakami a naimbag dagiti kakabsat. Ngem pagammuan ta adda napasamak a diak ninamnama. Bigla metten a malaglagipko no kua dagiti nakabutbuteng a napasamak kadakami idiay Liberia. No aldaw, kanayon a mabutbutengak, baka adda manen dakes a mapasamak, ken saanak a makapanunot a naimbag. Kasla nakalidlidem ken saan nga agpaypayso dagiti adda iti aglawlawko. No met rabii, mariingak nga agkalkalimduosan, agpigpigerger, ken mabutbuteng di la ket ta adda manen dakes a mapasamak. Marigatanak met idi nga umanges. Arakupennak no kua ni Paul ken agkararagkami a dua. Agkantakami met kadagiti kanta ti Pagarian agingga nga agkalma ti riknak. Impagarupko idi no mabagtitakon ken saanakon a makapagserbi kas misionero.

Diak pulos malipatan ti simmaruno a napasamak. Iti dayta met la a lawas, nakaawatkami iti dua a magasin. Ti maysa ket ti Hunio 8, 1996 a ruar ti Agriingkayo! Naglaon dayta iti artikulo a “Panangsaranget iti Pannakataranta.” Naawatak met la idin ti mapaspasamak kaniak. Ti maikadua ket ti Mayo 15, 1996 a Pagwanawanan a nangitampok iti artikulo a “Sadinot’ Pangalaanda iti Bilegda?” Addaan dayta nga artikulo iti ladawan ti kulibangbang a nadadael ti maysa a payakna. Inlawlawag ti artikulo a makakaan ken makatayab latta ti kasta a kulibangbang uray no nakaro ti pannakadadael ti payakna. Iti umasping a pamay-an, iti tulong ti espiritu ni Jehova, maitultuloytayo ti tumulong iti dadduma uray no nasaem ti marikriknatayo. Napabilegak iti dayta a naespirituan a taraon a naggapu ken Jehova iti umiso a tiempo. (Mat. 24:45) In-research-ko dagiti artikulo maipapan iti marikriknak ken inurnongko dagita iti maysa a folder. Nakatulong dagita kaniak, isu nga idi agangay, awanen dagiti sintomas a nariknak gapu iti post-traumatic stress.

Paul: Kada agsublikami iti Liberia, nakaragragsakkami. Idi dandani agleppas ti 2004, dandani 20 a tawenmin iti asaynmentmi. Nagpatingga metten ti gubat. Addan dagiti plano para iti konstruksion ti sangay. Ngem idi kuan, adda baro nga asaynment a pakaibaonanmi.

Nagrigat dayta para kadakami. Nakadekdekketkami kadagiti kakabsat. Imbilangmi idan a kapamiliami isu a no mabalbalin, saanmi ida a kayat a panawan. Ngem nakitamin no kasano a tinulongannakami ni Jehova idi pinanawanmi dagiti mismo a pamiliami idi nag-Gilead-kami, isu nga inawatmi ti baro nga  asaynmentmi. Naibaonkami iti Ghana nga asideg laeng iti Liberia.

Anne: Permi ti sangitmi idi pimmanawkami iti Liberia. Ngem naklaatkami idi imbaga ti maysa a masirib ken lakayen a brother a ni Frank: “Lipatendakamin!” Kalpasanna, inlawlawagna: “Ammomi a saandakaminto a pulos a malipatan. Ngem masapul nga ayatenyo dagiti kakabsat iti baro nga asaynmentyo. Urnos dayta ni Jehova isu nga aywananyo dagiti kakabsat sadiay.” Nakatulong dagita nga imbagana tapno nakasaganakami a maaddaan iti baro a gagayyem iti pagilian a manmano pay laeng ti makaam-ammo kadakami ken awan pay unay ti ammomi maipapan iti dayta a lugar.

Paul: Ngem dagus a naayatmi ti baro a naespirituan a pamiliami iti Ghana. Nagadu ti Saksi sadiay! Nagadu ti nasursuromi iti kinamatalek ken iti kinabileg ti pammati dagiti baro a gagayyemmi. Kalpasan ti panagserbimi iti Ghana iti 13 a tawen, adda manen naawatmi a baro a sorpresa. Nakiddaw nga agserbikami iti sangay ti East Africa iti Kenya. Siempre, mail-iliwkami unay latta kadagiti kakabsat idiay Liberia ken Ghana. Ngem dagus a naipasigmi ti bagimi kadagiti kakabsat iti Kenya. Kas idiay Liberia ken Ghana, nagdakkel ti kasapulan iti trabaho a panangasaba iti Kenya.

Anne: Iti panaglabas dagiti tawen, adu ti nakarigrigat ken nakabutbuteng a napadasak. No addatayo iti napeggad a lugar ken narigat a situasion, mabalin nga agsakittayo ken mariknatayo ti nakaro a buteng. Saantayo nga ekspektaren a simimilagro a saluadannatayo ni Jehova. No makangngegak kadagiti kanalbuong ti paltog, agkibur ti tianko ken agbibineg dagiti imak. Ngem nasursurok ti agpannuray iti amin a tulong nga ipapaay ni Jehova a mangpabileg kadakami, agraman iti tulong dagiti kakabsat. Ket napaneknekak a no itultuloyko ti regular a panagkararag, panagadal, pannakigimong, ken panangasaba, matulongannak ni Jehova nga agtalinaed iti asaynmentmi.

Paul: No dadduma, adda dagiti mangisaludsod, “Magusgustuanyo kadi ti asaynmentyo?” Mabalin a napintas ti maysa a pagilian. Ngem mabalin met nga agbalbaliw ti kasasaad ken agbalin a delikado dayta a lugar. Isu nga ania ti mas ipatpategmi ngem iti pagilian? Dagiti kakabsat—ti pamiliami. Nupay naggapukami iti nagduduma a pamilia, ken luglugar, agpapada ti pampanunoten ken marikriknami maipapan ken Jehova. Ti ammomi ket naibaonkami tapno paregtaenmi dagiti kakabsat kadagita a lugar. Ngem ti agpayso, dakami ti maparparegtada.

Kada umakarkami, makakitakami iti milagro iti kaaldawantayo—ti panagkakabsattayo. No la ket ta agtalinaedtayo a paset ti kongregasion, adda nga adda pamiliatayo ken natalged ti riknatayo. Masiguradotayo a no itultuloytayo ti agpannuray ken Jehova, pabilgennatayo tapno makapagibturtayo aniaman ti mapasamak.—Fil. 4:13.