1-2. (a) Ania ti ar-aramiden ti dadduma a gobierno kontra iti ili ni Jehova, ngem ania met ti ar-aramiden ti ilina? (b) Apay a naragsaktayo latta uray maidadanestayo? (Komentuan met ti ladawan iti akkub.)

 ITI nasurok a 30 a pagilian iti intero a lubong, malimlimitaran wenno maiparparit ti trabahotayo. Iti dadduma kadagita a pagilian, dagiti kakabsattayo ket impaibalud dagiti autoridad. Ania ti basolda? Para ken Jehova, awan. Ti laeng inaramidda ket agbasa ken agadal iti Biblia, ibaga iti dadduma dagiti patpatienda, ken makigimgimongda a kadua dagiti kapammatianda. Awan met ti dasdasiganda iti politika. Iti laksid ti nakaro nga ibubusor, dagitoy a matalek nga adipen ti Dios ket agbibiag nga awan pagkuranganna *​—napudnoda latta ken Jehova. Ken naragsakda a mangar-aramid iti dayta!

² Mabalin a nakitkitamon ti piktiur ti dadduma kadagitoy a natutured a Saksi ken nadlawmo a nakaisemda. Naragsakda ta ammoda a maragragsakan kadakuada ni Jehova. Ngamin, agbibiagda nga awan pagkuranganna kenkuana wenno nalinteg ti panagbiagda. (1 Cron. 29:17a) Imbaga ni Jesus: “Naragsak dagiti maidaddadanes gapu iti kinalinteg . . . Agrag-o ken agragsakkayo unay, ta dakkel ti gunggonayo.”​—Mat. 5:10-12.

3. Sigun iti Aramid 4:19, 20, ania ti inaramid dagiti apostol idi naidadanesda idi umuna a siglo, ken apay?

³ Mapadpadasan dagiti kakabsattayo ti pannakaidadanes nga inibturan dagiti apostol idi umuna a siglo gapu iti panangasabada maipapan ken Jesus. Dagiti ukom iti nangato a  korte dagiti Judio namin-adu nga “imbilinda nga isardengdan ti agsao maipapan iti nagan ni Jesus.” (Ara. 4:18; 5:27, 28, 40) Ania ti inaramid dagiti apostol? (Basaen ti Aramid 4:19, 20.) Ammoda nga adda nangatngato nga autoridad a ‘nangibilin a mangasabada kadagiti tattao ken naan-anay nga ilawlawagda’ ti maipapan iti Kristo. (Ara. 10:42) Isu a situtured nga imbaga dagiti pannakangiwatda a da Pedro ken Juan nga agtulnogda iti Dios imbes a kadagidiay nga ukom. Imbagada pay a saanda nga agsardeng nga agsao maipapan ken Jesus. Arigna insaludsodda kadagidiay nga autoridad, ‘Kayatyo kadi a sawen, dagiti bilinyo ti masapul nga ad-adda a masurot ngem kadagiti bilin ti Dios?’

4. Kas mabasa iti Aramid 5:27-29, ania ti inyulidan dagiti apostol para iti amin a pudno a Kristiano, ken kasanotayo a matulad ida?

⁴ Nagsayaat ti inyulidan dagiti apostol a tultuladen ti amin a pudno a Kristiano. Determinadoda nga ‘agtulnog iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.’ (Basaen ti Aramid 5:27-29.) Kalpasan a nakabkabil dagiti apostol gapu ta agbibiagda nga awan pagkuranganna, pimmanawda iti nangato a korte dagiti Judio a ‘maragragsakan gapu ta naibilangda a maikari a maibabain maigapu iti nagan’ ni Jesus, ket intultuloyda ti nangasaba!​—Ara. 5:40-42.

5. Ania dagiti saludsod a masapul a sungbatantayo?

⁵ Adda dagiti saludsod a patauden ti inyulidan dagiti apostol. Kas pagarigan, kasano a ti desisionda nga agtulnog iti Dios imbes a kadagiti tattao ket maitunos iti bilin ti Biblia a ti tunggal tao ket “agpaituray koma kadagiti nangatngato nga autoridad”? (Roma 13:1) Kas imbaga ni apostol Pablo, kasanotayo nga ‘agtulnog kadagiti gobierno ken autoridad,’ bayat nga agbibiagtayo nga awan pagkuranganna iti Dios kas ti kangatuan nga Agturay kadatayo?​—Tito 3:1.

6. (a) Siasino dagiti “nangatngato nga autoridad” iti Roma 13:1, ken ania ti obligasiontayo kadakuada? (b) Ania ti agpayso maipapan iti amin nga agtuturay a tattao?

⁶ Basaen ti Roma 13:1. Iti daytoy a bersikulo, ti termino a “nangatngato nga autoridad”  tuktukoyenna dagiti agtuturay a tattao nga addaan iti pannakabalin a mangituray iti sabsabali. Masapul nga agtulnog dagiti Kristiano kadagita nga autoridad. Manmantenerenda ti urnos dagiti umili, ipatpatungpalda dagiti linteg, ken no dadduma, idepensada ti ili ni Jehova. (Apoc. 12:16) Dayta ti gapuna a naibilin nga itedtayo kadakuada ti buis, bayad, buteng, ken dayaw a kidkiddawenda. (Roma 13:7) Ngem adda autoridad dagita a gobierno gapu laeng ta ipalpalubos ni Jehova. Pinaglawag ni Jesus dayta a prinsipio idi pinagsaludsodan ti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato. Idi imbaga ni Pilato nga adda autoridadna a mangwayawaya wenno mangpapatay ken Jesus, kinuna kenkuana ni Jesus: “Awan ti autoridadmo kaniak no saan nga inted ti Dios.” (Juan 19:11) Kas ken Pilato, limitado met ti autoridad ti amin nga agturturay ita a tattao ken politiko.

7. Kaano a masapul a ditay agtulnog kadagiti agtuturay a tattao, ken ania ti masapul a tantandaananda?

⁷ Agtulnog dagiti Kristiano kadagiti gobierno ti tao no dagiti lintegda ket saan a maikontra kadagiti linteg ti Dios. Ngem saantayo nga agtulnog kadakuada no ipaaramidda dagiti iparit ti Dios wenno iparitda dagiti ipapaaramid ti Dios. Kas pagarigan, mabalin nga ibilinda nga agserbi iti militar iti nasionda dagiti agtutubo a lallaki. * Wenno baka iparitda ti Bibliatayo ken dagiti publikasiontayo a naibatay iti Biblia ken paritandatayo a mangasaba ken agkakadua nga agdaydayaw. No abusuen dagiti agtuturay ti autoridadda, kas iti panangidadanes kadagiti adalan ni Kristo, sigurado a manungsungbatda iti Dios. Sipsiputan ida ni Jehova!​—Ecl. 5:8.

8. Ania ti nagdumaan ti “nangatngato” ken “kangatuan,” ken apay a napateg dayta?

⁸ Ti sao a “nangatngato” kaipapananna ti “nasaysayaat, dakdakkel, natantan-ok.” Ngem dina kaipapanan ti “kasayaatan, kadakkelan, katan-okan.” Ti ketdi sao a “kangatuan” ti umiso a pangdeskribir iti dayta. Ngem uray no dagiti gobierno ti tao ket nadeskribir kas dagiti “nangatngato nga autoridad,” adda katan-okan nga autoridad​—ti kangatuan. Iti Biblia, ni Jehova ket namimpat a naawagan iti titulo a “Daydiay Kangatuan a Dios.”​—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Ania dagiti nasirmata ni propeta Daniel?

⁹ Adda dagiti nasirmata ni propeta Daniel a nalawag a mangipakita a ni Jehova ti addaan iti kangatuan nga autoridad. Umuna, nakita ni Daniel ti uppat a nagdadakkel nga animal a mangisimbolo kadagiti kabilgan a turay idi​—ti Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma ken ti madama a kabilgan a turay, ti Anglo-America. (Dan. 7:1-3, 17) Kalpasanna, nakita ni Daniel nga agtugtugaw ni Jehova a Dios iti tronona iti nailangitan a korte. (Dan. 7:9, 10) Ti simmaruno a nakita dayta a matalek a propeta ket pakdaar kadagiti agtuturay ita.

10. Sigun iti Daniel 7:13, 14, 27, siasino ti nangtedan ni Jehova iti panangituray iti daga, ken ania ti paneknekan dayta maipapan Kenkuana?

¹⁰ Basaen ti Daniel 7:13, 14, 27. Ti panangituray ket ikkatento ti Dios kadagiti gobierno ti tao ken itedna dayta kadagiti ad-adda a maikari ken nabilbileg. Siasino dagiti pangtedanna? Iti “kasla anak ti tao,” ni Jesu-Kristo, ken kadagiti “nasantuan nga agserserbi iti Daydiay Kangatuan a Dios,” ti 144,000 nga agturayto iti “agnanayon nga awan inggana.” (Dan. 7:18) Nalawag a ni Jehova ti “Kangatuan  a Dios,” ta isuna laeng ti addaan iti autoridad a mangaramid iti kasta.

11. Ania pay ti insurat ni Daniel a mangipakita a ni Jehova ti addaan iti kangatuan nga autoridad iti amin a nasion?

¹¹ Ti pasamak a nasirmata ni Daniel ti mangsuporta iti immun-unan nga imbagana. Imbaga ni Daniel a “ti Dios ti langit” ti “mangikkat kadagiti ari ken mangisaad kadagiti ari.” Insuratna pay a “ti Kangatuan ti Agturay iti pagarian ti sangatauan ken itedna dayta iti asinoman a kayatna.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Adda kadin dagiti gundaway a nangikkat ken nangisaad ni Jehova kadagiti agtuturay? Wen, addan!

12. Mangted iti pagarigan no kasano nga inikkat ni Jehova dagiti ari iti tronoda. (Kitaen ti ladawan.)

¹² Nalawag nga impakita ni Jehova nga isu ti addaan iti kangatuan nga autoridad “kadagiti nangatngato nga autoridad.” Kitaentayo ti tallo a pagarigan. Ni Faraon iti Egipto inadipenna ti ili ni Jehova ken namin-adu a dina kinayat a wayawayaan ida. Ngem winayawayaan ida ti Dios ken linemmesna ni Faraon idiay Nalabaga a Baybay. (Ex. 14:26-28; Sal. 136:15) Ni Ari Belsasar iti Babilonia ket nangangay iti selebrasion ken ‘timmangsit maibusor iti Apo ti langit,’ ken ‘indaydayawna dagiti dios a pirak ken balitok’ imbes a ni Jehova. (Dan. 5:22, 23) Ngem pinagpakumbaba ti Dios dayta a natangsit a tao. “Iti dayta met la a rabii,” napapatay ni Belsasar ken naited ti pagarianna kadagiti Medo ken Persiano. (Dan. 5:28, 30, 31) Ni Ari Herodes Agripa I iti Palestina impapatayna ni apostol Santiago sa impaibaludna ni apostol Pedro, ta kayatna met a papatayen. Ngem linapdan ni Jehova dayta a plano ni Herodes. “Kinabil ti anghel ni Jehova,” isu a natay.​—Ara. 12:1-5, 21-23.

13. Mangted iti pagarigan no kasano nga inabak ni Jehova ti amin nga aliansa dagiti agtuturay.

¹³ Impakita met ni Jehova nga isu ti addaan iti kangatuan nga autoridad iti nagtitipon a puersa dagiti agtuturay. Tinulonganna ti Israel a mangparmek iti aliansa ti 31 a Canaanita nga ari ken mangsakup iti dadakkel a paset ti Naikari a Daga. (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Gapu met laeng ken Jehova, nagsaem ti pannakaabak ni Ari Ben-hadad ken ti 32 pay a Siriano nga ari a nakigubat iti Israel.​—1 Ar. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Ania ti imbaga da Ari Nabucodonosor ken Dario maipapan iti kinasoberano ni Jehova? (b) Ania ti imbaga ti salmista maipapan ken Jehova ken iti nasionna?

 ¹⁴ Namin-adun a pinaneknekan ni Jehova nga isu Daydiay Kangatuan a Dios! Adda idi tiempo nga impalastog ni Ari Nabucodonosor iti Babilonia ti ‘bukodna a pigsa ken pannakabalin tapno maipakitana ti dayag ken kinatan-okna,’ imbes a sipapakumbaba a bigbigenna a ni Jehova ti maikari a maidaydayaw. Gapu iti dayta, inikkat ti Dios ti kinasimbeng ti panunot ni Nabucodonosor. Idi limpion ti isipna, ‘indaydayawna ti Kangatuan’ ken binigbigna nga “agnanayon ti panagturay [ni Jehova].” Innayonna: “Awan ti makalapped kenkuana.” (Dan. 4:30, 33-35) Kalpasan a nasubok ti integridad ni Daniel iti Dios ken insalakan ni Jehova iti rukib dagiti leon, imbilin ni Ari Dario: “Masapul nga agbuteng ken agraem dagiti tattao iti Dios ni Daniel. Ta isu ti sibibiag a Dios ken agtalinaed iti agnanayon. Saanto a pulos a madadael ti pagarianna ken awan inggana ti kinasoberanona.”​—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27, ftn.

¹⁵ Imbaga ti salmista: “Pinaay ni Jehova dagiti panggep dagiti nasion; dinadaelna dagiti plano dagiti tattao.” Innayonna: “Naragsak ti nasion a ni Jehova ti Diosna, ti ili a pinilina kas kukuana.” (Sal. 33:10, 12) Nagsayaat ngarud dayta a rason tapno pagtalinaedentayo ti integridadtayo ken Jehova!

16. Ania ti masiguradotayo inton “dakkel a rigat,” ken apay? (Kitaen ti ladawan.)

¹⁶ Nabasatayon dagiti inaramid ni Jehova idi un-unana. Ania ngarud ti ekspektarentayo iti asidegen a masanguanan? Masiguradotayo nga isalakan ni Jehova dagiti napudno nga adipenna bayat ti nakaas-asidegen a “dakkel a rigat.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Aramidenna dayta inton siraranggas nga umatake ti aliansa dagiti nasion​—a maawagan iti Gog iti Magog​—kadagiti matalek ken Jehova iti intero a lubong. Uray pay no agkakadua iti dayta nga  aliansa ti amin a 193 a miembro ti United Nations, awanto a pulos ti pangabakanda iti Daydiay Kangatuan a Dios ken iti nailangitan nga armadana! Inkari ni Jehova: “Sigurado nga itan-okkonto ti bagik, ipakitakto a nasantuanak, ken ipakaammokto ti bagik iti adu a nasion; ket maammuandanto a siak ni Jehova.”​—Ezek. 38:14-16, 23; Sal. 46:10.

17. Ania ti impadto ti Biblia a mapasamak kadagiti ari ti daga ken kadagidiay agtalinaed a matalek ken Jehova?

¹⁷ Inton umatake ni Gog, mangrugin ti Armagedon, ti kaudian a gubat ni Jehova. Iti dayta a gubat, dadaelennanto dagiti “ari iti intero a daga.” (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21) “Dagiti laeng nalinteg ti agnaedto iti daga, ken agtalinaedto iti dayta dagidiay agtalinaed a matalek.”​—Prov. 2:21, ftn.

18. Ania ti situtulok nga aramiden ti adu a pudno a Kristiano, ken apay? (Daniel 3:28)

¹⁸ Manipud idi agingga ita, insebba ti adu a pudno a Kristiano ti biagda ken situtulokda a maibalud gapu ta ay-ayatenda ni Jehova kas ti Kangatuan nga Agturay. Agbibiagda nga awan pagkuranganna kas iti tallo a Hebreo a naisalakan iti umap-apuy nga urno ta nagtalinaedda a matalek iti Kangatuan a Dios.​—Basaen ti Daniel 3:28.

19. Ania ti pangibatayanto ni Jehova iti panangukomna iti ilina, ken ania ti masapul nga aramidentayo itan?

¹⁹ Insurat ni salmista David a nagpateg a pagtalinaedentayo ti integridadtayo iti Dios: “Sentensiaanto ni Jehova dagiti tattao. O Jehova, ukomennak maitunos iti kinalintegko ken maitunos iti integridadko.” (Sal. 7:8) Innayon ni David: “Ti kinamatalekko ken kinalintegko saluadandak koma.” (Sal. 25:21) Ti kasayaatan a panagbiag ket ti panagtalinaed a matalek ken napudno ken Jehova, aniaman ti mapasamak! Iti kasta, mariknatayo met ti narikna ti salmista idi insuratna: “Naragsak dagidiay agbibiag nga awan pagkuranganda, nga agtultulnog iti linteg ni Jehova.”​—Sal. 119:1, ftn.