1-2. (a) Kasano a nailadawan ni Moises, ken ania ti inaramidna? (b) Ania ti rasontayo a mangpatanor iti kinaemma?

ILADAWAN ti Biblia ni Moises kas “kaemmaan iti amin a tao iti rabaw ti daga.” (Num. 12:3) Kayatna kadi a sawen a nakapuy, maamak nga agdesision, ken takrot? Mabalin a kasta ti panangiladawan ti dadduma iti naemma a tao. Ngem saan nga agpayso dayta. Ni Moises ket nabileg, desidido, ken natured nga adipen ti Dios. Iti tulong ni Jehova, sinangona ti nabileg nga agturay ti Egipto, indauluanna ti nalabit 3,000,000 a tattao a lumasat iti let-ang, ken tinulonganna ti nasion ti Israel a mangparmek kadagiti kabusorda.

² Saantayo a maipaspasango kadagiti karit a napagballigian ni Moises, ngem inaldaw a maipaspasangotayo kadagiti tattao wenno situasion a mangsubok iti kinaemmatayo. Ngem adda nagpateg a rason a patanorentayo daytoy a kualidad. Ikarkari ni Jehova a “dagiti naemma kukuadanto ti daga.” (Sal. 37:11) Maibagam kadi a naemmaka? Kasta kadi ti maibaga kenka ti dadduma? Sakbay a masungbatantayo dagitoy a napateg a saludsod, ammuentayo pay ti kaipapanan ti kinaemma.

3-4. (a) Ania ti pakayarigan ti kinaemma? (b) Ania nga uppat a kualidad ti kasapulantayo tapno agbalintayo a naemma, ken apay?

³ Ti kinaemma * ket kas iti napintas a painting. Apay? No  kasano a nadumaduma a makaay-ayo a kolor ti usaren ti maysa a pintor tapno makaaramid iti painting, masapul met a maaddaantayo iti nadumaduma a makaay-ayo a kualidad tapno agbalintayo a naemma. Karaman kadagita ti kinapakumbaba, kinatulnog, kinaalumamay, ken kinatured. Apay a kasapulantayo dagita a kualidad no kayattayo a paragsaken ni Jehova?

⁴ Dagiti laeng napakumbaba ti agtulnog iti pagayatan ti Dios. Pagayatanna nga agbalintayo a naalumamay. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) No aramidentayo ti pagayatan ti Dios, pagpungpungtotentayo ni Satanas. Isu nga uray napakumbaba ken naalumamaytayo, kaguradatayo latta ti adu a tattao a paset ti lubong ni Satanas. (Juan 15:18, 19) Isu a kasapulantayo ti tured a manglaban ken Satanas.

5-6. (a) Apay a kagura ni Satanas dagiti naemma? (b) Ania dagiti saludsod a sungbatantayo?

⁵ Ti saan a naemma a tao ket natangsit, dina makontrol ti pungtotna, ken saan nga agtultulnog ken Jehova. Eksakto a kasta ni Satanas. Di pakasdaawan a kagurana dagiti naemma! Gapu kadakuada, lalo a maipakita ti kinadakesna ken mapaneknekan nga isu ket ulbod. Apay? Gapu ta aniaman ti ibaga wenno aramidenna, dina mapasardeng dagiti naemma nga agserbi ken Jehova!​—Job 2:3-5.

⁶ Kaano a narigat ti agbalin a naemma? Ken apay a masapul nga itultuloytayo a sapulen ti kinaemma? Tapno masungbatan dagitoy, pagsasaritaantayo ti ulidan ni Moises, ti tallo a Hebreo a naipan idiay Babilonia, ken ni Jesus.

7-8. Ania ti reaksion ni Moises idi saan a rinespeto ti dadduma?

⁷ No maikkan iti autoridad: Mabalin a marigatan nga agtalinaed a naemma ti addaan iti autoridad, nangnangruna no saan a resrespetuen dagiti idadauluanna wenno kueskuestionaranda ti desisionna. Napasamak kadin dayta kenka? Kasanon no kasta ti inaramid ti maysa a kapamiliam? Ania ti reaksionmo? Kitaentayo ti inaramid ni Moises iti dayta a situasion.

⁸ Ni Moises ti dinutokan ni Jehova kas lider ti Israel ken mangisurat kadagiti linteg dayta a nasion. Awan duadua a  supsuportaran ni Jehova ni Moises. Ngem ti mismo a kakabsatna, da Miriam ken Aaron, nagsaoda maibusor kenkuana ken kinuestionaranda ti pinilina nga asawa. Baka makapungtot ken agibales ti dadduma no kas ken Moises ti saadda​—ngem saan a kasta ni Moises. Saan a dagus a nasaktan. Impakaasina pay ketdi ken Jehova nga agpatingga koman ti pannakadusa ni Miriam. (Num. 12:1-13) Apay a kasta ti reaksion ni Moises?

9-10. (a) Tinulongan ni Jehova ni Moises a makabigbig iti ania? (b) Ania ti masursuro dagiti ulo ti pamilia ken panglakayen iti ulidan ni Moises?

⁹ Nagpasanay ni Moises ken ni Jehova. Agarup 40 a tawen sakbayna, saan a naemma ni Moises idi miembro pay laeng ti pamilia ti ari ti Egipto. Kinapudnona, nalaka nga agpungtot ta pinatayna ti lalaki nga ammona a saan a patas ti ar-aramidenna. Impapanna nga umanamong ni Jehova iti inaramidna. Ngem 40 a tawen a tinulongan ni Jehova ni Moises a mangbigbig a saan laeng a tured ti kasapulanna tapno maidauluanna dagiti Israelita; kasapulanna ti kinaemma. Ket tapno agbalin a naemma, kasapulanna met ti kinapakumbaba, kinatulnog, ken kinaalumamay. Nasursurona dayta ket nagbalin a nalaing a manangaywan.​—Ex. 2:11, 12; Ara. 7:21-30, 36.

¹⁰ Masapul a tuladen ita dagiti ulo ti pamilia ken panglakayen ti ulidan ni Moises. No saandaka a resrespetuen, saanka a dagus a masaktan. Sipapakumbaba a bigbigem ti aniaman a kamalim. (Ecl. 7:9, 20) Agpasakupka iti direksion ni Jehova iti panangsolbar kadagiti problema. Ken kanayon koma a naalumamay ti sungbatmo. (Prov. 15:1) No kasta ti aramiden dagiti ulo ti pamilia ken manangaywan, maparagsakda ni Jehova, mapagtalinaedda ti talna, ken agbalinda nga ulidan ti kinaemma.

11-13. Ania nga ulidan ti impakita kadatayo dagiti tallo a Hebreo?

¹¹ No maidadanes: Nabayagen nga idaddadanes dagiti agtuturay ti ili ni Jehova. Mabalin nga akusarandatayo iti nadumaduma a “krimen,” ngem ti talaga a rason a kaguradatayo ket ‘agtultulnogtayo iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.’ (Ara. 5:29) Mabalin a mauyaw, maibalud, wenno makabkabiltayo. Ngem iti tulong ni Jehova, saantayo a bumales no di ket agtalinaedtayo a naalumamay.

¹² Kitaentayo ti ulidan ti tallo a Hebreo a naipan idiay Babilonia​—da Hananias, Misael, ken Azarias. * Imbilin ti ari ti Babilonia  nga agruknoyda iti dakkel nga imahen a balitok. Siaalumamay nga inlawlawagda iti ari no apay a saanda nga agdayaw iti imahen. Nagtulnogda iti Dios uray impangta ti ari nga ipuorna ida iti gumilgil-ayab nga urno. Dagus nga insalakan ida ni Jehova, ngem saanda a ninamnama dayta. Situtulokda a mangawat iti aniaman nga ipalubos ni Jehova a mapasamak. (Dan. 3:1, 8-28) Pinaneknekanda a talaga a natured dagiti naemma​—awan ti ari, pangta, ken dusa a makadadael iti determinasiontayo a mangipaay ken Jehova iti “naipamaysa a debosion.”​—Ex. 20:4, 5.

¹³ No masubok ti kinamatalektayo iti Dios, kasano a matuladtayo dagiti tallo a Hebreo? Agpakumbaba ken agtalektayo nga aywanannatayo ni Jehova. (Sal. 118:6, 7) Siaalumamay ken siraraem koma a sungbatantayo dagidiay mangakusar a dakes ti ar-aramidentayo. (1 Ped. 3:15) Ken saantay a pulos ikompromiso ti relasiontayo iti naayat nga Amatayo.

14-15. (a) Ania ti mabalin a mapasamak no ma-stress-tayo? (b) Sigun iti Isaias 53:7, 10, apay a maibagatayo a ni Jesus ti kasayaatan nga ulidan ti kinaemma uray mais-stress?

¹⁴ No ma-stress-tayo: Nadumaduma ti rason a ma-stress-tayo. Mabalin a ma-stress-tayo sakbay ti eksam iti eskuelaan wenno no adda narigat nga aramidentayo iti trabahotayo. Wenno ma-stress-tayo a mangpampanunot iti test wenno operasion a kasapulantayo. Narigat ti agbalin a naemma no mais-stress-tayo. Mabalin a masurontayon kadagiti banag a dati a saantayo a pakasuronan. Baka makapasakiten ti sasaotayo ken saanen a naasi ti panangtratotayo iti dadduma. No ma-stress-ka, lagipem ti ulidan ni Jesus.

¹⁵ Iti maudi a bulbulan ni Jesus ditoy daga, nakaro ti stress-na. Ammona a mapapatayto ken nakaronto ti sagabaenna. (Juan 3:14, 15; Gal. 3:13) Sumagmamano a bulan sakbay ti ipapatayna, imbagana a mariribukan. (Luc. 12:50) Ket imbagana manen dayta sumagmamano nga aldaw sakbay ti ipapatayna. Makitatayo ti kinapakumbabana ken kinatulnogna iti Dios idi inkararagna: “Ama, isalakannak iti daytoy nga oras. Ngem ammok a daytoy ti makagapu nga immayak para iti daytoy nga oras. Ama, padayagem ti naganmo.” (Juan 12:27, 28) Idi dimtengen ti tiempo, situtured nga inyawatna ti bagina kadagiti kabusor ti Dios a nangipalak-am kenkuana iti nakaut-ut-ot ken nakababain nga ipapatay. Uray na-stress ken nagsagaba ni Jesus, sieemma nga inaramidna ti pagayatan ti Dios. Talaga a ni Jesus ti kasayaatan nga ulidan ti kinaemma uray mais-stress!​—Basaen ti Isaias 53:7, 10.

16-17. (a) Kasano a nasubok ti kinaemma ni Jesus gapu kadagiti gagayyemna? (b) Kasano a matuladtayo ni Jesus?

¹⁶ Iti maudi a rabii ni Jesus ditoy daga, nasubok ti kinaemmana gapu kadagiti nasinged a gagayyemna. Panunotem ti nakaro nga stress ni Jesus iti dayta a rabii. Agtalinaed kadi a matalek agingga a matay? Binilion a biag ti nakadepende iti kinamatalekna. (Roma 5:18, 19) Ngem napatpateg pay, nairaman iti dayta ti reputasion ni Amana. (Job 2:4) Iti maudi a pannanganna a kaduana dagiti nasinged a gagayyemna, dagiti apostol, ‘nabara ti panagsusupiatda no asino kadakuada ti maibilang a katan-okan.’ Namin-adun nga inlinteg ni Jesus dagiti gagayyemna maipapan iti dayta. Kinapudnona, kalkalpasna laeng ida nga inlinteg iti dayta a rabii! Ngem saan a nasuron. Imbes ketdi, siaalumamay a nagsao. Sititibker ngem siaasi nga inlawlawag manen ni Jesus ti rumbeng a kababalinda.  Kalpasanna, kinomendaranna dagiti gagayyemna ta nagtalinaedda a matalek kenkuana.​—Luc. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Ania ngata ti inaramidmo no sika ti adda iti kasta a situasion? Mabalintayo a tuladen ni Jesus ket agtalinaedtayo a naalumamay no mais-stress-tayo. Situtulok nga agtulnogtayo iti bilin ni Jehova nga “itultuloy[tayo] ti agiinnanus.” (Col. 3:13) Agtultulnogtayo iti daytoy a bilin no laglagipentayo nga amintayo ket makaibaga ken makaaramid iti banag a makapasuron iti dadduma. (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5) Ken ikagumaam a komendaran dagiti naimbag a kualidad ti sabsabali.​—Efe. 4:29.

18. Kasano a tultulongan ni Jehova dagiti naemma tapno nasayaat ti desisionda, ngem ania ti masapul nga aramidenda?

¹⁸ Nasaysayaat dagiti desisiontayo. No ditay ammo ti aramidentayo, tulongannatayo ni Jehova a mangaramid kadagiti nasayaat a desision—no la ket ta naemmatayo. Ikarkarina a denggenna ti “kiddaw dagiti naemma.” (Sal. 10:17) Ket saanna laeng a denggen ti kiddawtayo. Ikarkari ti Biblia: “Idalannanto dagiti naemma a mangaramid iti umiso, ket isuronanto ti dalanna kadakuada.” (Sal. 25:9) Iwanwanwannatayo ni Jehova babaen ti Biblia, dagiti publikasion, * ken dagiti programa nga ipapaay ti “matalek ken masirib nga adipen.” (Mat. 24:45-47) Masapul a sipapakumbaba a bigbigentayo a kasapulantayo ti tulong, adalentayo ti material nga ipapaay ni Jehova, ken naimpusuan nga iyaplikartayo ti maad-adaltayo.

19-21. Ania ti kamali ni Moises idiay Kades, ken ania dagiti masursurotayo iti dayta?

¹⁹ Maliklikantayo ti agkamali. Panunotem manen ni Moises. Adun a dekada a nagtalinaed a naemma ken naparagsakna ni Jehova. Ngem idi dandanin agpatingga ti 40 a tawen a panagdaliasatda idiay let-ang, saan a naipakita ni Moises ti kinaemma. Kapatpatay ken kaipumpumpon idi idiay Kades ti manangna a mabalin a nangisalakan kenkuana idiay Egipto. Ket irekreklamo manen dagiti Israelita a mabaybay-anda. Iti daytoy a gundaway, ‘inreklamoda ken Moises’ ti kaawan ti danum.  Nagreklamoda uray adun a milagro ti inaramid ni Jehova babaen ken Moises ken nabayagen nga agsaksakripisio ni Moises a mangidaulo kadakuada. Saan laeng a ti kaawan ti danum ti irekreklamoda. Irekreklamoda met ni Moises, a kasla ketdin basolna a mawawda.​—Num. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Nakapungtot unay ni Moises isu a napukawna ti kinaalumamayna. Imbes nga agsao iti dakkel a bato, kas imbilin ni Jehova, inungtanna dagiti tattao sa imbagana nga isu ti mangaramid iti milagro. Kalpasanna, namindua a pinang-orna ti dakkel a bato ket pimsuak ti adu a danum. Nakaaramid iti nakaro a kamali gapu ta nagpannakkel ken nakapungtot. (Sal. 106:32, 33) Gapu ta temporario a napukaw ni Moises ti kinaemmana, saan a napalubosan a sumrek iti Naikari a Daga.​—Num. 20:12.

²¹ Adda dagiti napateg a masursurotayo iti daytoy a pasamak. Umuna, masapul a kanayon nga ikagumaantayo ti agtalinaed a naemma. Uray no apagbiit laeng a ditay maipakita dayta, baka agpannakkeltayo ket sidadarasudos nga agsao ken agtignaytayo. Maikadua, narigat ti agbalin a naemma no mais-stress-tayo, isu nga ikagumaantayo nga ipakita dayta.

22-23. (a) Apay a masapul nga itultuloytayo a sapulen ti kinaemma? (b) Ania ti ipakita ti sasao iti Sofonias 2:3?

²² Maprotektarantayo. Asidegen nga ikkaten ni Jehova ti amin a dakes a tattao ditoy daga, ket agtalinaed laeng dagiti naemma. Nakataltalnanton ti daga. (Sal. 37:10, 11) Maysakanto kadi kadagidiay a naemma? Posible no ipangagmo ti naimpusuan nga awis ni Jehova nga insurat ni propeta Sofonias.​—Basaen ti Sofonias 2:3.

²³ Apay nga ibaga ti Sofonias 2:3: “Nalabit masalaknibankayto”? Dina kayat a sawen a saan a kabaelan ni Jehova a protektaran dagidiay mangay-ayat ken mayat a mangparagsak kenkuana. Imbes ketdi, ipakita dayta nga adda aramidentayo tapno maprotektarantayo. Posible a makalasattayo iti “aldaw ti pungtot ni Jehova” ken agbiag nga agnanayon no ikagumaantayo itan a sapulen ti kinaemma ken paragsaken ni Jehova.